به دور هشتم مذاکرات وین خوش آمدید؛ پرانتزها روی میز

علی باقری رییس تیم مذاکره کننده ایران بامداد روز دوشنبه در راس هیات سیاسی و کارشناسی درحوزه‌های مختلف حقوقی، اقتصادی و تجاری و هسته‌ای راهی وین شد.

قرار است پس از برگزاری نشست هماهنگی میان باقری و مورا، نشست افتتاحیه کمیسیون مشترک برجام در هتل کوبورگ تشکیل شود. هیات مذاکره کننده آمریکا به سرپرستی رابرت مالی نیز در وین حضور دارند و به طور مستقیم در جریان مذاکرات قرار دارند.

در مذاکرات دور هفتم دو طرف توانستند با وجود اختلافات شدید بر سر متون مشترک مذاکراتی به لحاظ شکلی به جمع‌بندی برسند.

آخرین متنی که ایران و ۱+۴ بر سر آن به جمع بندی نسبی دست یافته بودند، مربوط به مذاکرات دور ششم در دولت حسن روحانی بود که بعد از تغییر دولت در ایران برخی بندها و پاراگراف‌ها بر اساس رویکرد دولت ابراهیم رییسی مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت و در برخی موضوعات دیدگاه‌های جدید مطرح شد.

هیات مذاکره‌کننده ایران ۸ آذرماه پس از سه ماه وقفه در مذاکرات و در حالی که کشورهای ۱+۴ به ویژه آمریکا و سه کشور اروپایی تصورش را نمی‌کردند، با متونی آماده  وارد وین شد. ایران در میان جوسازی سه کشور اروپایی مبنی بر اینکه هیات ایرانی بدون برنامه مشخص و برای وقت کشی به وین آمده است، دو متن بازبینی شده منطبق بر روح و متن برجام را روی میز قرار داد. این اقدام هیات‌های دیپلماتیک ۱+۴ به ویژه اروپایی ها را غافلگیر کرد تا جایی که آنها برای مشورت و بررسی این متون مجبور شدند به پایتخت‌هایشان بازگردند.

ادامه دور هفتم پس از یک وقفه چند روزه ۱۸ آذر از سر گرفته شد و ۱+۴ در یک مذاکرات فشرده در نهایت با رویکرد تهران که در پیش‌نویس‌های ارایه شده بود، موافقت کرد.

اکنون دو پیش‌نویس جدید داریم؛ یکی درخصوص برداشت تحریم‌ها و دیگری درباره اقدامات هسته‌ای که ایران در صورت برداشته شدن تحریم‌ها اجرا خواهد کرد.

به این ترتیب بحث های شکلی درباره مذاکرات و چگونگی انجام آن در هماهنگی میان هیات های انجام گرفته و اکنون در دور هشتم دو طرف وارد مباحث محتوایی می‌شوند و پرانتزهایی روی میز قرار می‌گیرند که شامل موضوعات کلیدی هستند.

با توجه به این که آمریکا بزرگترین نقض کننده برجام و سه کشور اروپایی در این میان آمریکا را در اجرا نکردن تحریم ها همراهی کرده است، سرنوشت مذاکرات به دست آنها رقم خواهد خورد. باید دید این کشورها آمادگی پذیرش مسئولیت و تعهدات خود طبق برجام را دارند یا نه.

با این حال در دو دور مذاکراتی که تا کنون انجام گرفته است، ایران انتقادات زیادی را متوجه سه کشور اروپایی کرد. در حالی که انتظار می رفت این کشورها با از سرگیری مذاکرات در دولت ابراهیم رییسی رویکردی مصالحه جویانه و میانجی گرانه میان ایران و آمریکا داشته باشند اما مواضع تند مقامات ارشد این کشورها و هیات های مذاکره کننده آنها، فضای گفتگوها را به سمت تنش و فشار سوق داد. در میان همه سم پاشی ها از سوی این کشورها و رسانه های شان، مذاکرات در دومین مرحله از دور هفتم مثبت تر از آنچه همه فکر می کردند پیش رفت و طرف های اروپایی و آمریکا نقطه نظرات ایران در رابطه با اعمال تغییرات در متن پیشنهادی را پذیرفتند. از این رو باید گفت که تا اینجای کار مذاکرات در مسیری مرضی الطرفین در حرکت است.

این کشورها با همراهی آمریکا سعی کردند مساله "زمان" و "اقدامات هسته‌ای" ایران را در شرایط اضطرار نشان دهند، درحالی که فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت آژانس و بازرسان آن ادامه دارد و طبق برنامه زمان‌بندی شده و از قبل اعلام شده این فعالیت‌ها پیش می‌رود. حتی در این دوره مذاکرات مهم و حساسی در چارچوب همکاری‌های پادمانی و فراپادمانی میان ایران و آژانس انجام شد که به توافق دو طرف بر سر نصب دوربین های مورد نظر آژانس در سایت تسا کرج منجر شد.

با این حال به نظر می آید سه کشور اروپایی هم چنان رویکرد خصمانه و غیرسازنده شان را در فضای رسانه ای پیش می برند. اما ایران در این مدت نشان داده است که از خطوط قرمز و خواست‌های به حقش در چارچوب برجام برای "رفع تحریم‌های مغایر با برجام" کوتاه نخواهد آمد. آنچه که تیم مذاکراتی ایران در وین گفتگو می کند نه فراتر از برجام است، نه کمتر از آن.

درست است که ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌های حداکثری را علیه ایران وضع کرد اما در هر حال این دولت ایالات متحده آمریکاست که مسئول وضع موجود است و باید تمامی تحریم‌ها را طبق برجام لغو و حتی جبران خسارت کند.

با وجود آغاز تعطیلات سال نو میلادی اما تمامی هیات‌های مذاکره‌کننده برای از سرگیری مذاکرات در سطح سیاسی و کارشناسی در وین گرد هم آمده‌اند.

به گفته منابع نزدیک به هیات مذاکره‌کننده ایران، تیم مذاکراتی ایران نیز آمادگی دارد تا هر وقت که لازم است در وین بماند و مذاکرات را تا رسیدن به نتیجه ای مطلوب و برای ارایه به وزیران خارجه به انجام برساند. با توجه به گستردگی مباحث و اختلافات موجود بعید است این دور، دور نهایی مذاکرات در سطح سیاسی و کارشناسی باشد.