گزارش رسانه انگلیسی از ظهور یک آیت الله خمینی دیگر در عربستان
تابناک | نشریه انگلیسی اکونومیست در گزارشی به تغییرات اجتماعی در عربستان از زمان آغاز ولی‌عهد محمد بن سلمان پرداخت و نوشت که مقامات سعودی به «نهی از معروف و امر به منکر» روی آورده‌اند.
در این گزارش آمده است که حداقل سه بخش از جامعه عربستانی، از تغییرات جدیدی که محمد بن سلمان در این کشور آغاز کرده، عصبانی هستند و صرفا ترس از سرکوب، مانع شورش علیه او و بازگرداندن امور به شرایط قبلی شده است.
بن سلمان با رسیدن به منصب ولی‌عهدی عربستان در سال ۲۰۱۷ دست به تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زیادی زد که بارزترین آن صدور مجوز اختلاط بین زنان و مردان در اماکن عمومی، اجازه رانندگی زنان و حضور آن‌ها در فعالیت‌های هنری و ورزشی است. در حوزه اقتصادی نیز تلاش شده است تا منابع درآمدی متنوع شده و منحصر به نفت نباشد، در این راستا پروژه‌های جاه‌طلبانه متعددی در دستور کار قرار گرفته است.
اما در حالی که محمد بن سلمان سعی دارد با این تغییرات چهره عربستان را در جهان بهبود ببخشد، اقدامات وی با سرکوب گسترده معترضان و بازداشت فعالان حقوق زن همراه شده و اقدامات او را تحت‌الشعاع قرار داده است.
نشریه اکونومیست در ادامه نوشت که مقامات سعودی در سی ام دسامبر سال گذشته میلادی، اعلامیه‌هایی در مساجد مکه و مدینه نصب کردند که از آن‌ها می‌خواست تا فاصله اجتماعی را به میزان دو متر رعایت کنند، اما کاملا روشن است که بن سلمان اصرار کمتری به این موضوع در دیگر اماکن دارد، به طوری که در ماه گذشته، نزدیک به ۷۰۰ هزار جوان عربستان در عرض چهار روز در کنسرت‌های موسیقی شرکت کردند، در حالی که ازدحام در مساجد به بهانه جلوگیری از شیوع کرونا ممنوع بود. در این باره یک معلم عربستانی به اکونومیست گفت که مقامات سعودی در حال «امر به منکر و نهی از معروف» هستند.
همچنین با وجود اینکه نظرسنجی در عربستان امری نادر است و به سختی می‌توان میزان رضایت یا ناخشنودی شهروندان عربستانی از اقدامات محمد بن سلمان را سنجید، نشریه اکونومیست نوشته است که حداقل سه گروه از جامعه عربستان از اقدامات به اصطلاح اصلاحگرانه ولی‌عهد کشورشان خشمگین هستند: اول سلفی‌ها و کسانی که روایت خودشان را از اسلام دارند، دوم برخی شاهزادگان و سوم مردم عادی که دنباله‌رو روحانیون سلفی هستند. بخشی از اعتراضات سلفی‌ها به کاهش اختیارشان برمی‌گردد؛ از جمله کاهش شدید قدرت سازمان «امر به معروف و نهی از منکر» که به عنوان پلیس دینی در عربستان قدرت زیادی داشت. همچنین دیگر به هنگام اذان اجباری به بستن مغازه‌ها نیست، زنان و مردان می‌توانند در یک مکان حضور یابند، در نماز جمعه صرفا باید یک خطبه خوانده شود و علمای دینی در شبکه‌های اجتماعی صرفا باید از پادشاه و ولی‌عهد تعریف و تمجید کنند و حق انتقاد و اعتراض ندارند.
به گزارش اکونومیست همچنان بخش زیادی از جامعه عربستان دنباله‌رو روحانیون سلفی هستند و به شدت از مراسمی که به بهانه سرگرمی در ریاض و جده برگزار می‌شود، انتقاد می‌کنند؛ مراسمی که انواع مظاهر فرهنگ غربی از مصرف مشروبات الکلی تا دعوت از خوانندگان غربی در آن‌ها دیده می‌شود.
تغییرات در سطح جامعه نیز گروه های مختلفی را ناراضی کرده است. یک پلیس بازنشسته در این باره گفت: اگر پیش از این دختری از خانه فرار می‌کرد، پلیس می‌توانست او را بازداشت کرده و به خانواده‌اش برگرداند، اما اکنون دوره این کارها گذشته و آن دختر می‌تواند از پلیس شکایت کرده و او را به زندان بیندازد. برخی شهروندان عربستانی معتقدند که اقدامات محمد بن سلمان تغیر تندروی به اعتدال نیست، بلکه تلاشی در راستای زدودن کامل دین از جامعه است.
منتقدان ولی‌عهد سعودی می‌گویند که او کشور را کامل در قبضه خود گرفته و بر زندگی مردم مسلط شده است. انتقادها امکان علنی شدن ندارند. یک مفتی سلفی در این باره به اکونومیست گفت: «شاهزاده می‌تواند دهان مخالفان را ببندد، اما نمی‌تواند آن‌ها را خفه کند.»
در همین حال بسیاری از شاهزادگان نیز از اقدامات محمد بن سلمان ناراضی هستند. محمد بن سلمان در مقابل طبقه آریستوکراسی (نخبه سالاری) سنتی ایستاده؛ هرچند خود در حال ایجاد طبقه جدیدی است. و تعدادی از شاهزادگان و تجار معروف را در سال ۲۰۱۷ به حبس انداخت و از آن‌ها پول‌های هنگفتی دریافت کرد. برخی شاهزادگان نیز از اینکه امتیازات ویژه قبلی آن‌ها از جمله پروازهای هوایی مجانی و خدمات رایگان پزشکی و برنده شدن در مزایده‌ها و مناقصات دولتی دیگر وجود ندارد، گلایه دارند و می‌گویند، محمد بن سلمان سیستمی که توافقی اداره می‌شد، از بین برده و خود به تنهایی بر آن مسلط شده است.
تجار و بازرگانان نیز از تشکیل نهادهای مختلف دولتی و تشکیلات بزرگ حکومتی که مانع فعالیت بخش خصوصی هستند به شدت گلایه دارند و می‌گویند که حمایت‌های دولتی کاهش یافته و مالیات و عوارض چندین برابر شده است.
آیا فردی چون روح‌الله خمینی ظهور می‌کند؟
همزمان با این شرایط، قدرت مرکزی در مقایسه با گذشته کمتر پاسخگوست، در گذشته پادشاهان عادت داشتند تا در نشست‌های هفتگی به مشورت با افراد صاحب‌نظر بنشینند و به حرفشان گوش کنند، اما اکنون پادشاه و ولی‌عهد این رسم را کنار گذاشته‌اند.
اکونومیست در ادامه نوشت: «برخی می‌پرسند که آیا اقدامات محمد بن سلمان موجب تشکیل جریانی علیه او خواهد شد؟ در این باره باید گفت که فقط عده کمی معتقدند که روحانیون دینی تا ابد سکوت خواهند کرد. برخی می‌پرسند که آیا ممکن است شخصی چون روح‌الله خمینی رهبر انقلاب علیه شاه در ایران، در عربستان نیز ظهور کند؟»
یک مقام عالی رتبه سابق عربستانی در گفت‌و گو با اکونومیست، ضمن یادآوری ترور «ملک فیصل» به دست برادرزاده‌اش در سال ۱۹۷۵ گفت: «شاهزاده محمد می‌داند که خاندان پادشاهی چه کاری می‌توانند با او بکنند.»
همزمان برخی نیز امیدوارند که «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا مقابل به پادشاهی رسیدن محمد بن سلمان را بگیرند.
اکونومیست سپس نوشت: «با کنار رفتن محمد بن سلمان، اقدامات او نیز از بین خواهد رفت، چرا که این اقدامات از بالا تحمیل شده‌اند و پایگاه اجتماعی ندارند. اما در کل احتمال تحقق سناریوهای گفته شده کم است، شاهزادگان مخالف در اقامت اجباری به سر می‌برند و هزاران روحانی دینی از جمله سلمان العوده پشت میله‌های زندان هستند. حتی منتقدان خارج‌نشین بن سلمان نیز از اینکه به سرنوشت جمال خاشقجی دچار شوند، ترس دارند.»
در پایان این گزارش آمده است: عربستان به کشوری که مردمش به شدت کنترل می‌شوند، تبدیل شده است و با گسترش تکنولوژی‌های جاسوسی به نظر نمی‌رسد که انقلاب یا کودتایی رخ دهد.
دیدگاه تان را بنویسید