حرکت‌های کُند مذاکرات وین در عین پیشرفت

تاکنون، ایران به ندرت در مورد بازگشت احتمالی به توافق هسته ای 2015 خوش بین بوده است. مذاکرات در ماه مه گذشته به خوبی پیش رفت. اما از زمانی که ابراهیم رئیسی محافظه کار در تابستان رئیس جمهور شد، تهران مطالبات حداکثری را مطرح کرده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه گفت: «ما پیشرفت های قابل توجهی داشته ایم و برخی از مسائل بحث برانگیز قبلی را نیز حل و فصل کرده ایم. با وجود اختلافات باقی مانده، یک توافق پایدار قطعا در آینده نزدیک امکان پذیر است. البته فقط "در صورتی که آمریکا تصمیمات سیاسی لازم را اتخاذ کند".» او توضیح بیشتری نداد، اما ظاهرا جمهوری اسلامی همچنان بر خواسته‌هایی پافشاری می‌کند که نه جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده و نه شرکای مذاکره‌کننده اروپایی حاضر به برآوردن آن نیستند.

گفته می شود از زمان نشست مدیران سیاسی وزارت امور خارجه کشورهای طرف برجام با علی باقری کنی، مسئول تیم مذاکره کننده ایران، پیشرفت هایی حاصل شده است. یک منبع بلندپایه از گروه مذاکره کنندگان اروپایی شامگاه سه‌شنبه به روزنامه زوددویچه سایتونگ گفت: "مذاکرات همچنان بسیار کند پیش می‌رود، زمان رو به اتمام است. مسائل کلیدی در حوزه هسته ای و لغو تحریم ها هنوز حل نشده است."

اروپایی‌ها با این هدف با ایران مذاکره می‌کنند که تهران به پایبندی کامل به توافق از جمله تمام محدودیت‌های برنامه هسته‌ای‌اش بازگردد. در مقابل، آمریکا پیشنهاد کرده است که تمامی تحریم های اعمال شده در ارتباط با فعالیت های هسته ای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق از سال 2018 را لغو کند. اما ایران خواستار لغو گسترده‌تر تحریم هاست، از جمله تحریم های مرتبط با حمایت از تروریسم یا نقض حقوق بشر که در دوران ریاست جمهوری ترامپ به بهانه های مختلف وضع شدند. علاوه بر این، جمهوری اسلامی بر تضمین های الزام آور قانونی مبنی بر عدم خروج مجدد امریکا از توافق پافشاری می کند: هیچ رئیس جمهوری در آمریکا نمی تواند چنین وعده ای را بدهد، مگر اینکه توافق نامه توسط دو سوم آرا در سنا تصویب شود. با توجه به وضعیت کنونی کنگره، تحقق این خواسته غیرممکن است.

مشکل دیگر این است که ایران اکنون نمی تواند در برخی زمینه ها به توافق پایبند باشد. برای مثال، تکنسین‌ها برخلاف مفاد قرارداد، سانتریفیوژهای جدید و بسیار قوی‌تری را آزمایش کرده‌اند. حتی اگر ایران دوباره ساخت یا فعالیت این ماشین‌ها را متوقف کند، دانش فنی و پیشرفت‌ها باقی خواهند ماند و این به نوبه خود می تواند توسط ایران برای کوتاه کردن زمان تولید مواد شکافت پذیر کافی برای یک بمب مورد استفاده قرار بگیرد. در عین حال، ایران خواسته هایی فراتر از توافق را مطرح کرده، بدون این که بخواهد متقابلا تعهداتی را به طور کامل رعایت کند.

از دیدگاه اروپایی ها، اگر قرار است توافق حفظ شود، نمی توان اوضاع را به این شکل پیش برد. هیچ یک از دست اندرکاران نمی خواهند مهلت مشخصی برای پایان مذاکرات مشخص کنند. با این حال، اگر به زودی، یعنی طی چند هفته، پیشرفت قاطعی در موضوعات اصلی حاصل نشود، گفته می شود که باید گزینه های دیگری را در نظر گرفت.