توافق برد-برد در دسترس دیپلمات‌ها

حسن بهشتی‌پور  در ارزیابی اظهارات طرفین برجام در تنفس یک هفته‌ای میان دور هشتم در پاسخ به این سوال که با توجه به گزارش معاون سیاسی وزیر امور خارجه در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی محبلس شورای اسلامی که نمایندگان از آن استدلال نزدیکی به توافق برد-برد کرده‌اند، آیا می‌توان انتظار داشت که هیات‌های مذاکره‌کننده در بازگشت به وین قادر به دستیابی به توافق باشند، گفت: افراد در قالب مصاحبه و سخنان رسانه‌ای، آن چیزی که مورد انتظارشان است را بیان می‌کنند؛ یعنی چه طرف ایرانی و چه طرف آمریکایی، اظهاراتی را به زبان می‌آورند که مدنظرشان بوده اتفاق بیفتد، نه آن چیزی که پای میز روی آن توافق شده است. قاعدتا برای هر توافقی دو طرف باید به سمت خواسته‌های طرف مقابل حرکت کنند و به یک نقطه مشترکی برسند که مورد توافق باشد. ایران از ابتدا مباحث مرتبط با «راستی‌آزمایی و تضمین» را مطرح کرد و دلیلش هم این بود که طرف آمریکایی در قبال برجام بدعهدی کرد، چیزی که توافق شده بود را زیر پا گذاشت و به طور رسمی از برجام خارج شد. 

وی ادامه داد: بنابراین ایران می‌خواهد مطمئن شود که وقتی برای بار دوم با ایالات متحده توافق کرد، این توافق اجرایی شده و تداوم داشته باشد. معتقدم در این مرحله قاعدتا طرف ایرانی متقاعد شده که راستی‌آزمایی می‌تواند مرحله‌ای انجام شود یا طرف آمریکایی پذیرفته به گونه‌ای تضمین دهد که طرف ایرانی نگران خروج دولت فعلی یا آینده آمریکا از برجام نباشد. در هر صورت به نظر می‌رسد که در حال حاضر فضای مثبتی در مذاکرات حاکم است که آقای باقری این چنین به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی گزارش داده‌اند و در بازگشت هیات‌ها به وین آخرین چانه‌زنی‌ها شکل خواهد گرفت تا در نهایت توافقی شکل بگیرد که دو طرف از آن راضی باشند و خوب است که بتوان اسم آن را برد- برد گذاشت و من هم معتقد هستم که می‌توان به چنین توافقی دست پیدا کرد. 

وی افزود: بنده جزو آن افرادی هستم که نه تنها از دستیابی به توافق خوشحال خواهم شد چرا که معتقدم مشکلاتی از مردم رفع خواهد شد و مردم ما شایسته زندگی بهتری هستند و از طرف دیگر نیز معتقدم می‌توان با کشوری همچون آمریکا و قدرت‌های زورگو به توافق برد-برد دست پیدا کرد زیرا هر طرف، انتظاری منطبق بر مولفه‌های قدرتش از خود دارد و اگر هر طرفی براساس همین مولفه‌های قدرت امتیاز بدهد و امتیاز بگیرد توافق برایش راضی‌کننده است. در این روند هم مولفه قدرت تنها نظامی نیست بلکه مجموعه‌ای از سهم‌ها در تجارت، نفوذ فرهنگی و ژئوپلیتیک مولفه‌های قدرت هستند.  

این تحلیل‌گر سیاست خارجی همچنین در پاسخ به این سوال که در مقابل خواست ایران برای «راستی‌آزمایی و تضمین» و برداشته شدن تمامی تحریم‌های پس از سال ۲۰۱۵، طرف مقابل نیز خواستار بازگردانده شدن دستاوردهای هسته‌ای کشورمان به سال ۲۰۱۵ است؛ چه راه حلی برای این موضوع وجود دارد چرا که برای این میزان پیشرفت هزینه، زمان و انرژی صرف شده است، گفت: این موضوع نیز یکی از مسائل مهم است که البته به تدریج قابل حل خواهد بود و این‌گونه نیست که راه حلی نداشته باشد. درست است که برای این پیشرفت‌ها هزینه شده است اما به نفع ایران است که بازگشت را بپذیرد چرا که این هزینه‌ها صورت گرفت تا امروز پای میز مذاکره ابزار چانه‌زنی داشته باشد. اگر این ظرفیت را نداشتیم در ازای چه چیزی می‌خواستیم از آمریکا درخواست رفع تحریم داشته باشیم.

وی ادامه داد: درست است که انرژی و زمانی برای این پیشرفت‌ها صرف شده اما گاهی برای امنیت ملی یا منافع کشور لازم است هزینه‌هایی را متقبل شویم چرا که طبیعی است که وقتی می‌خواهیم تهدیدی را کاهش دهیم باید هزینه‌هایی را صورت دهیم. از نظر عملیاتی هم کاملا قابل دستیابی است که بتوانیم پیشرفت‌ها را به سال ۲۰۱۵ بازگردانیم و البته هر زمان هم که خواستیم مجددا اقداماتمان را از سر بگیریم همان‌گونه که پس از تصمیم دولت در سال ۹۸ برای آغاز اقدامات جبرانی مشاهده کردیم که علی‌رغم سخن مخالفان که گفته بودند صنعت هسته‌ای با برجام نابود شده اما لحظه‌ای که اراده کردیم همه اقدامات از سر گرفته شد و پیشرفت‌هایی که امروز همه به آن اذعان دارند صورت گرفت.