دور آخر مذاکرات در راه است؟

گروه سیاست مثلث‌آنلاین: هیئت‌های مذاکره‌کننده احیای برجام امروز به وین باز‌می‌گردند. مقامات ایران و دیگر بازیگران برجام خبر دادند امروز تیم‌های دیپلماتیک به وین اتریش باز خواهند گشت تا بار دیگر دور هشتم مذاکرات احیای برجام را از سر بگیرند. این خبر در حالی از سوی مقامات کشورهای درگیر در برجام اعلام شد که دور هشتم از اول هفته گذشته در تنفسی بدون تعیین زمان دقیق پایان بوده است و طرف‌های مختلف تأکید کرده بودند این بار هیئت‌ها برای مشورت درباره تصمیم سیاسی به پایتخت‌ها برمی‌گردند و گفت‌وگوها در مرحله نهایی است. از این‌رو این احتمال بالاست که این بار در بازگشت به وین، هیئت‌ها اگر نه برای گام آخر مذاکرات احیای برجام و تعیین تکلیف نهایی، دست‌کم برای برداشتن گامی مهم راهی پایتخت اتریش می‌شوند. معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اعلام زمان از‌سرگیری مذاکرات وین، تأکید کرد برای بازگشت به اجرای کامل برجام به روحیه مصالحه نیاز است. انریکه مورا که به‌عنوان نماینده اتحادیه اروپا در جایگاه هماهنگ‌کننده مذاکرات نیز قرار دارد، در توییتر با اعلام ازسرگیری مذاکرات نوشت: «ما به روحیه مصالحه نیاز داریم تا ما را به اجرای کامل (برجام) بازگرداند. با توجه به روندهای نامطلوب مختلفی که برجام را تضعیف می‌کند، لازم است این مذاکرات به‌سرعت به نتیجه برسد». وبگاه سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز با انتشار بیانیه‌ای درباره از‌سرگیری جلسات دور هشتم مذاکرات وین نوشت: «مشارکت‌کنندگان مذاکرات پس از مشورت با دولت‌هایشان در پایتخت‌ها، به مذاکرات درباره چشم‌انداز بازگشت احتمالی آمریکا به برجام و چگونگی اطمینان‌یافتن از اجرائی‌شدن کامل و مؤثر توافق از سوی تمامی طرفین ادامه خواهند داد». در فاصله این تنفس، دولت ایالات متحده البته گام کوچکی در راستای مسیری که برای بازگشت به برجام باید طی کند، برداشت و معافیت‌های تحریمی برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را که در دوره دونالد ترامپ متوقف شده بودند، دوباره فعال کرد. دیروز و در آستانه این بازگشت به مذاکرات، مقامات ایران، آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و آلمان از‌جمله کسانی بودند که مواضع خود را تبیین کردند. این خبر مهم‌ترین خبر نشست خبری هفتگی دیروز سخنگوی وزارت خارجه هم بود. او و حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، البته در اظهارات خود نشان دادند هنوز سوت پایان را لزوما چندان نزدیک نمی‌بینند. دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز در توییتی درباره مذاکرات وین نوشت: «دستور کار مذاکره‌کنندگان ایرانی برای ادامه دور هشتم گفت‌وگوها به دقت مشخص شده است». دریابان علی شمخانی اضافه کرد: «توافقی که طی آن تحریم‌های شکل‌دهنده فشار حداکثری رفع نشود، موجب شرطی‌شدن اقتصاد کشور شده و نمی‌تواند مبنای توافق خوب باشد». خطیب‌زاده البته دیروز درباره این ادعا که دور پیش‌رو دور آخر گفت‌وگوها خواهد بود نیز موضع ایران را تبیین کرد.

دیروز از سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه، پرسیده شد با توجه به اینکه طرف‌های غربی مطرح کرده‌اند احتمالا این دور از مذاکرات دور آخر است، آیا ایران نیز تصور بر این دارد که این دور از مذاکرات دور نهایی و دور آخر خواهد بود، گفت: «اگر طرف‌های مقابل می‌گویند که این دور از مذاکرات دور آخر است، روشن است که باید با پاسخ‌های درست در راستای اجرای تعهداتشان به وین بازگردند». وی افزود: «اگر طرف‌های مقابل، به‌ویژه آمریکایی‌ها که فردا [سه‌شنبه] در وین حضور پیدا می‌کنند، همین فردا اعلام کنند تضامین لازم را ارائه می‌کنند و به تعهدات خود عمل می‌کنند، فردای آن روز توافق قابل دسترسی است. ولی اگر این‌گونه اظهارات برای بازی‌های رسانه‌ای و اطلاعاتی در فضای عمومی باشد، ایران به این ضرب‌الاجل‌های ساختگی فکر و توجه نمی‌کند». خطیب‌زاده در همین مورد تأکید کرد: «زمان رسیدن به توافق را دو چیز مشخص می‌کند؛ پاسخ آمریکا به سؤالات مطرح‌شده و انجام تعهدات از سوی این کشور و همچنین سرعت طرف‌های مقابل در میز مذاکرات برای آنچه باید به‌سرعت انجام دهند».

درحالی‌که طرف‌های دیگر مذاکرات احیای برجام از زمان این اعلام تنفس بر لزوم اتخاذ تصمیمات سختی سیاسی تأکید داشته‌اند، خطیب‌زاده دیروز تأکید کرد بار اصلی ماجرا امروز بر دوش آمریکاست: «ایران و طرف‌های برجامی تصمیمات سخت خود را همان زمانی گرفتند که در برجام ماندند و اجازه دادند که این توافق زنده بماند. امروز آمریکا باید به جای فرافکنی که کمک مؤثری به تغییر رفتار او نمی‌کند، با یک دستور کار مشخص و اخذ تصمیمات سیاسی برای رفع تحریم‌ها و انجام تعهداتش به وین بیاید و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، در کوتاه‌ترین زمان توافق حاصل می‌شود».

خطیب‌زاده همچنین در این نشست در پاسخ به سؤال دیگری درباره مذاکره مستقیم با آمریکا و برخی از اظهارنظرها درمورد مذاکرات وین تصریح کرد: «فارغ از خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌ها و واقع‌نگری‌ها الان زود است درباره نتیجه مذاکرات پیشگویی کنیم، چراکه به‌طورکلی در فضای بین‌الملل پیشگویی امر درستی نیست». وی افزود: «هیئت مذاکره‌کننده ایران برای لغو تحریم‌های غیرقانونی و فراسرزمینی آمریکا در وین حاضر بوده است و به مذاکرات ادامه می‌دهد، خطوط قرمز و چارچوب ما کاملا روشن است و ما از آن چارچوب خارج نمی‌شویم». خطیب‌زاده تصریح کرد: «ما گفت‌وگوها را در فضای عمومی انجام نمی‌دهیم، مسائل را به‌صورت روشن در میز مذاکرات مطرح کرده‌ایم، اجرای برجام، قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و معاهدات بین‌المللی در حوزه عدم اشاعه، مسائلی است که ما دنبال می‌کنیم».

وزیر خارجه ایران که دیروز میزبان همتای فنلاندی خود بود، در نشست خبری مشترک با او به چند سؤال درباره مذاکرات احیای برجام نیز پاسخ داد. امیرعبداللهیان گفت: «به زودی گفت‌وگوهای وین از سر گرفته می‌شود. در چند روز گذشته در جلسات فشرده در بخش‌های تخصصی بر روی آخرین متونی که در نتیجه مذاکرات ایران و ۴ + ۱ و نان‌پیپرهاییی که از طریق آقای مورا تبادل شده است تمرکز کرده‌ایم و آنها را مورد بررسی قرار داده‌ایم». وی افزود: «در مرور آخرین متون به‌دست‌آمده از مذاکرات وین هنوز در حوزه رفع تحریم‌ها بخش‌هایی از مطالباتمان مورد توجه قرار نگرفته است».

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و رئیس هیئت مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات وین نیز در گفت‌وگویی خبر داد که برای از‌سرگیری مذاکرات به‌زودی به وین باز‌می‌گردد. به گزارش ایسنا به نقل از خبرگزاری رویترز، رابرت مالی در گفت‌وگو با ام‌اس‌ان‌بی‌سی با اعلام این خبر گفت: «رئیس‌جمهور بایدن هنوز از ما می‌خواهد در وین مذاکره کنیم». او افزود: «ما هفته بعد بازمی‌گردیم. این نماد یا نشانه‌ای از باور ما بر این است که [این‌ توافق] یک جسد بی‌جان نیست و ما باید آن را احیا کنیم؛ چون به نفع‌مان است». صحبت‌های مالی در حالی مطرح می‌شود که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، یکشنبه با نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل، درباره ایران و اوکراین گفت‌وگو کرده است.

میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین و رئیس هیئت مذاکره‌کننده روس، نیز در توییتر با اعلام ازسرگیری مذاکرات نوشت: «به نظر می‌رسد مذاکرات در مرحله نهایی است که نیازمند عزم و تلاش‌های پرانرژی از سوی تمام طرف‌ها برای رسیدن به نقطه مقصد است که شامل احیای کامل برجام و از‌جمله رفع تحریم‌ها است».

اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، نیز در گفت‌وگوی اختصاصی با واشنگتن پست در پاسخ به این سؤال که «چقدر تا حصول توافق در وین فاصله وجود دارد؟» گفت: «به ایران بستگی دارد. ما به آنها پیامی شفاف مبنی بر این داده‌ایم که اکنون زمان تصمیم‌گیری و پیشرفت است و نه طولانی‌کردن این روند. ما توانایی ایران را در داشتن بمب اتم که قابلیت استفاده داشته باشد، نمی‌پذیریم. این، یک لحظه تعیین‌کننده‌ است و امیدواریم که آنها از این فرصت استفاده کنند». شولتز در ادامه افزود: «زمان زیادی برای ما باقی نمانده است؛ چراکه ما از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران مطلع هستیم».