دستاوردهای هسته ای جدید کشور و مذاکرات وین

محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان اعلام کرده است که در شانزدهمین سال روز ملی فناوری هسته ای که امروز شنبه با حضور رییس جمهور برگزار می شود، از دستاوردهای جدید هسته ای کشورمان در زمینه های مختلف پزشکی و کشاورزی و زیست محیطی و همچنین توسعه های زیرساخت هسته ای کشور بهره برداری می شود. آنچه امروز رونمایی خواهد شد در نتیجه سرمایه گذاری های کلان و موثر کشور در راستای توسعه توان هسته ای و زیرساخت های کشورمان است که می تواند در جهت توسعه اقتصادی و زیربناهای کشور و همچنین رفع بسیاری از نیازهای کشورمان به ویژه در زمینه درمانی، کشاورزی و تامین آب مورد نیاز موثر باشد. 

این در حالی است که مذاکرات هسته ای کشورمان برای بازگشت امریکا به توافق و رفع تحریم ها به اوج خود رسیده و وارد فاز حساس و سرنوشت سازی شده است. به گفته مقامات ارشد کشورمان از جمله حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان مذاکرات هسته ای به توافق نهایی بسیار نزدیک شده و تنها یک یا دو مورد حل نشده باقی مانده که به اتخاذ تصمیم های سیاسی نیاز دارد. در اینجا این پرسش مطرح می شود که دستاوردهای جدید هسته ای کشورمان، به ویژه آن دسته از دستاوردها که می تواند نزد غربی ها حساسیت ایجاد کند، تا چه اندازه می تواند بر مذاکرات هسته ای تاثیر بگذارد؟ آیا این دستاوردها می تواند توان تازه ای به مذاکره کنندگان بدهد که با دست پرتری در گفت وگوها شرکت کنند و امتیاز بگیرند یا این که حسیاست طرف مقابل را تشدید خواهد کرد و این موضوع روند مذاکرات را پیچیده تر خواهد کرد؟

با توجه به سیر حرکت هسته ای کشور طی سال های اخیر، بعید به نظر می رسد که این دستاوردها بتواند تاثیر عمیقی بر مذاکرات بگذارد. قبل از هر چیز باید به این نکته اشاره کنیم که تمامی این دستاوردها که در چارچوب تحقیق و توسعه نیز می گنجد، ذیل برجام است و به هیچ وجه خارج از خطوط برجام نیست. بنابراین در صورتی که اتفاق خاصی نیفتد و مساله خاصی پیش نیاید انتظار نمی رود این دستاوردها خدشه ای به روند مذاکرات وارد کند. 

نکته دیگری که می توان به آن اشاره کرد، خود توانایی هسته ای ایران است. بر خلاف آنچه دولت قبلی امریکا انتظار داشت و حتی جناحی در دولت فعلی امریکا انتظار داشته است، توانایی هسته ای ایران به رغم فشارهای موجود و اعمال تحریم های سخت نه تنها کُند نشده بلکه سرعت هم گرفته است. فراموش نکنیم که هدف اصلی امریکا و متحدان غربی اش از امضای برجام محدود کردن توانایی هسته ای ایران و اعمال نظارت های سخت بر آن بود. حالا امریکایی ها به روشنی می بینند که خروجشان از برجام و تلاش برای بی اثر کردن آن، نه تنها باعث کند شدن برنامه هسته ای ایران نشده بلکه توسعه هسته ای کشور به روال طبیعی، علی رغم سختی های بسیار، ادامه داشته است. حتی اقدامات ایذایی اسرائیل علیه برنامه هسته ای کشورمان که هیچ گاه با محکومیت کشورهای غربی و شریک در برجام همراه نشد نیز نتوانسته است حرکت آن را متوقف یا کُند کند. از این بابت می توان گفت دستاوردهای هسته ای کشورمان می تواند پاسخی کوبنده به مدعیان کُند کردن حرکت هسته ای ایران باشد.

اما این دستاوردها تا چه اندازه می تواند به مذاکره کنندگان کمک کند؟ هنگامی که ایران غنی سازی 60 درصدی را آغاز کرد حرکت امریکایی ها و متحدان اروپایی شان برای مذاکره با ایران شتاب گرفت و روند مذاکرات در وین برای رسیدن به نتیجه سریعتر شد. غنی سازی 60 درصدی خط قرمزی بود که طرف غربی هیچگاه گمان نمی کرد ایران به سمت آن برود. اما در اوج بحران در روابط ایران و امریکا که جهان عملا نظاره گر تنش آفرینی های طرف امریکایی و بی عملی طرف اروپایی بود، آغاز غنی سازی 60 درصد توسط ایران، به دلیل وجود فضای سخت و حساس و همچنین تشدید انتقادها به رفتارهای غرب در جامعه جهانی سبب شد تا غربی ها نتوانند اقدام خاصی انجام دهند. این بار به نظر نمی رسد توسعه برنامه هسته ای ایران به حساسیت غنی سازی 60 درصدی باشد. 

در حال حاضر آنچه برای طرف غربی حساسیت برانگیز است، فاصله زمانی ایران تا ساخت بمب اتم است. برخی محافل امریکایی می گویند این فاصله در حال حاضر به دو هفته کاهش یافته در حالی که آنچه مطلوب است فاصله زمانی دست کم یک سال است و انتظار می رود با احیای مجدد برجام به دو سال هم کاهش یابد. اگر دستاوردهای هسته ای کشور بازگوکننده این بخش از نگرانی غرب باشد احتمال دارد واکنشی از جانب غرب را به دنبال داشته باشد، در غیر این صورت انتظار نمی رود تاثیر چندانی بر تحرکات غرب داشته باشد.

شاید بتوان گفت بیشترین احساس خوشحالی را خود سازمان انرژی اتمی داشته باشد که بر توسعه برنامه هسته ای کشور همواره اصرار داشته و دستاوردهای جدید را در راستای برنامه های خود می داند.