آمریکا در تلاش برای تثبیت مین‌های توافق
تا در مورد همه چیز توافق نشود نمی‌توان از رسیدن به توافق خوب و پایدار سخن گفت. این آخرین موضع تهران بعد از رفت و برگشت پیغام‌های اخیر بین ایران و اتحادیه اروپاست که توسط حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان در دیدار عصر پنجشنبه با وزیر خارجه عمان مطرح شد. او در این نشست مشترک از نقش سازنده عمان در جریان مذاکرات برای لغو تحریم‌ها و تلاش این کشور برای نزدیک کردن دیدگاه‌های طرف‌های مختلف مذاکرات هم قدردانی کرده و گفته است: پس از دریافت نظرات آمریکا، در صورت حصول اطمینان از انتفاع اقتصادی ایران و رعایت خطوط قرمزمان، وارد مرحله جدیدی در وین خواهیم شد.
قبل از این‌که به آخرین اتفاقات اتاق مذاکره و روایت‌های بیرون از آن بپردازیم، باید موقعیت فعلی جایی که در آن قرار داریم را در یک نگاه مرور کنیم. اگر خاطرتان باشد پنجشنبه ۱۳مرداد بعد از پیشنهادی که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روی میز گذاشت، دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌ها بعد از حدود پنج ماه وقفه از ۲۰اسفند سال گذشته و بعد از دو روز مذاکره کم‌رمق و غیرمستقیم تهران و واشنگتن که در دوحه انجام شد، مجدد در وین از سر گرفته شد و بعد از پنج روز این مذاکرات در ایام دهه اول محرم پایان یافت.
با ابتکاراتی از سوی مورا، معاون بورل و متن پیشنهادی آنها قرار شد در پایتخت‌ها در این‌خصوص تصمیم‌گیری شود تا این‌که در ساعات پایانی روز دوشنبه ۲۴مرداد ماه پاسخ و ملاحظات ایران به ابتکارهای اخیر انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مذاکرات اخیر وین برای اتحادیه اروپا ارسال شد. قبل از آن هم حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه گفته بود اگر آمریکا انعطاف لازم را داشته باشد در روزهای آینده به نقطه توافق می‌رسیم.
اما حالا وبگاه آمریکایی «دیپلماتیک» به نقل از مقامات اروپایی اعلام کرده است اتحادیه اروپا منتظر پاسخ ایالات متحده به نظرات ایران در مورد متن پیشنهادی این اتحادیه در خصوص برجام است. هرچند در حال حاضر به نظر می‌رسد آمریکا به دلیل فشار لابی‌صهیونیستی،در برزخ جواب معتبر به ایران قرار دارد و در مقابل پاسخ و راهکار‌های ایران مورد استقبال طرف اروپایی قرار گرفته است.
از سوی دیگر مشاور تیم مذاکره کننده کشورمان هم تاکید کرده است ایران منتظر آمریکا و اروپاست تا توافقی منصفانه برای احیای برجام را بپذیرند.
آمریکا در تلاش برای تثبیت مین های توافق
البته واشنگتن برای جبران این وضعیت لغزنده خود در تلاش برای تثبیت مین های توافق است، یعنی مواردی مثل اعمال تحریم در حین مذاکره، تاکید بر اجرای معیوب اسنپ بک یا عدم تضمین کافی از این فقره اقدمات غیر سازنده است؛ به طور مثال چندی پیش مجلس سنای آمریکا با تصویب طرحی با هدف حفظ تحریم‌ها علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به‌منظور محدود کردن همکاری‌های پکن- تهران، گام خصمانه دیگری علیه کشورمان برداشت که برخی کارشناسان آن به عنوان رویکرد مین‌گذاری در مسیر احیای توافق ۲۰۱۵ یاد کردند.
حالا در این شرایط مشاور تیم مذاکره کننده کشورمان هم تاکید کرده است ایران منتظر آمریکا و اروپاست تا توافقی منصفانه برای احیای برجام را بپذیرند.
مرندی با اشاره به نیاز شدید اروپا و آمریکا به نفت و گاز گفته است هوا دارد در اروپا و آمریکای شمالی سرد می‌شود.
اروپا چه می‌خواهد؟
در فضای تحلیلی سیاست خارجی، برخی کارشناسان معتقدند دلیل اصلی همراهی نکردن اروپا با ایران در موضوعات مشترک این است که طرف آمریکایی فشار وارد کرده و مانع برقراری ارتباط اروپایی‌ها می‌شود اما در مقابل، برخی دیگر از کارشناسان معتقدند این خود اروپاست که به دلایل مختلف تمایلی برای افزایش روابط ندارد. به عبارت دیگر ظاهرا انگیزه اروپایی‌ها برای مخالفت با ایران در مباحث جاری دو طرف، خیلی قوی‌تر از انگیزه آمریکایی‌ها برای مخالفت با ایران است و دلیل آن هم این است که اروپا معتقد است از لحاظ جغرافیایی به ما نزدیک‌تر است و تهدیدات این منطقه در درجه اول متوجه آنهاست تا آمریکا!
تامین بخش مهمی از خواسته‌های ایران
پیش از این، امیرعبداللهیان اعلام کرده بود طرف آمریکایی در مذاکرات اخیر وین در حد نسبی در دو موضوع انعطاف شفاهی خود را بیان کرده که باید تبدیل به متن شود. او گفته بود موضوع سوم برای ما مهم است که به مسأله تضمین‌ها برمی‌گردد که باید گارانتی لازم و انعطاف لازم و واقع‌بینی آمریکا را داشته باشیم و روزهای آینده روزهای مهمی برای توافق هسته‌ای است.
حالا در همین زمینه، براساس اخبار و گزارش‌های به‌دست آمده از پیش‌نویس سند توافق احیای برجام که اخیرا از سوی اروپایی‌ها ارائه شده است، با ایستادگی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بر سر حقوق قطعی ایران و همچنین پیشرفت‌های صنعت کشور، بخش مهمی از خواسته‌های طرف ایرانی تامین شده است. در این رابطه بررسی سند توافق بیانگر این است که ابتکار عمل‌های هوشمندانه تیم مذاکره‌کننده و دستگاه سیاست خارجی در مذاکرات اخیر سبب شده غنی‌سازی اورانیوم در حد ۶۰درصد که چندی پیش خبر تبدیل آن به تارگت ۶۰درصد برای استفاده‌های درمانی و... منتشر شده بود، داخل ایران باقی بماند.
البته آن‌طور که ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس هم اعلام کرده، تیم مذاکره‌کننده اصرار دارد برای پایداری توافق، موضوعات پادمانی بسته شود. عمویی گفته است: در سفر آقای گروسی به تهران در اسفند سال گذشته توافق شد در موضوعات باقیمانده، ایران گزارش بدهد و نهایتا بررسی شود اما عملا شاهد بودیم این توافق اجرا نشد و با صدور قطعنامه از سوی شورای حکام به نتیجه نرسید. بنابراین اگر آنها با خواسته‌های جمهوری اسلامی همراهی کنند حتما می‌توانیم شاهد توافق باشیم.
با وجود این، برخی کارشناسان و تحلیلگران روابط بین‌الملل بر تمایل دولت جو بایدن برای دادن امتیازاتی در جهت دستیابی به توافق تاکید دارند، چراکه بایدن احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را از اولویت‌های سیاست خارجی خود قرار داده بود، بنابراین پیش‌نویس اروپایی‌ها که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آن را در مشورت نزدیک با مقامات آمریکایی تهیه کرده گرچه به خودی خود، تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران را لغو نمی‌کند ولی اثربخشی آنها را به‌شدت کاهش می‌دهد اما برای ایران راستی‌آزمایی رفع این تحریم‌ها بسیار مهم بوده است.
در همین زمینه برخی تحلیلگران و مطلعان از فرآیند فعلی معتقدند طبق تدبیری که صورت گرفته، قرار است از روز جمع‌بندی که تحریم برخی نهادهای اقتصادی و بانک‌ها، برداشته می‌شود ما بتوانیم راستی‌آزمایی را تا چهارماه بعد انجام دهیم و احتمالا از سوی دیگر از فردای روز تایید تا روز باز اجرا هم فرصت اصلی راستی‌آزمایی فراهم باشد.
عملیات روانی علیه تیم مذاکره کننده
همه این اقدامات در حالی است که در کنار تلاش برای به سرانجام رساندن مذاکرات رفع تحریم، هجمه اصلاح‌طلبان به منتقدان برجام با اسم رمز «احیای برجام پس از وقت‌کشی یک ساله» آغاز شده است.
رسانه‌ها و فعالان توییتری اصلاح‌طلب در روزهای اخیر به حملات خود علیه منتقدان برجام ادامه دادند و برخی از آنها مدعی شدند، دولت سیزدهم پس از یک سال وقت‌کشی و نمایش، همان برجام قبلی را احیا کرده و فقط به دنبال ژست متفاوت است تا مجدد برجام دولت سابق، با عنوان دستاورد روحانی و ظریف در افکار عمومی مطرح نشود. درحالی که تقسیم برجام به جدید و قدیم مدنظر نبوده و تیم مذاکره‌کننده در دولت فعلی صرفا به دنبال تحقق منافع ملی کشورمان بوده است.
در همین زمینه، عباس عبدی موافقت روزنامه کیهان با برجام را «آخرالزمان سیاست» خوانده و آذر منصوری از تلاش مخالفان برجام برای پیوند زدن ترور رشدی به مذاکرات به قصد ممانعت از احساس برجام سخن گفته است. محمد مهاجری هم با استهزای این روند، مدعی تلاش دولت و تیم مذاکره‌کننده برای متفاوت جلوه دادن متن فعلی توافق شده با برجام شده است.
قاسم محبعلی از حامیان تیم ظریف هم مدعی شده شعار گره نزدن اقتصاد به مذاکرات امکان‌پذیر نیست و دولت این را متوجه شده و موافق برجام شده است.
به هرحال به نظر می‌رسد، یک جریان سیاسی به دنبال منافع حزبی است و با نادیده گرفتن منافع ملی، سعی در تخریب روند فعلی دارد؛ به عنوان مثال القای وقت‌کشی و معطل‌کردن بی‌دلیل احیای برجام و درنهایت تن دادن به همان متن قبلی، اعتبارزدایی از دولت با عنوان شعارزدگی در مذاکرات و ضربه زدن به اقتصاد با تفکر مقاومت و تاخیر در احیای برجام یا تصویرسازی منفی از دولت با ادعای ترس از مطرح شدن برجام در افکار عمومی به‌عنوان دستاورد دولت قبل، مهم‌ترین فرازهای عملیات روانی علیه تیم مذاکره کننده بوده است.
این جریان همچنین تاکید دارد با طرح ادعای معطل‌شدن احیای برجام به علت نفوذ کاسبان تحریم و القای ناتوانی تیم‌مذاکره‌کننده فعلی از افزودن شروط و نکات جدید به متن توافق، تضعیف اقتصاد و معیشت مردم را برجسته کرده و به نفع خود روایت‌سازی کند. با این حال، روزهای آینده اتفاقات مهمی در زمینه توافق رقم خواهد خورد و ابطال چنین مواضعی تثبیت می‌شود.
امین صبحی - دبیر گروه سیاسی روزنامه جام جم
دیدگاه تان را بنویسید