احیای برجام در چه وضعیتی قرار دارد؟

گروه سیاست مثلث‌آنلاین: وقایع چند هفته گذشته در مسیر احیای توافق هسته‌ای امیدوار کننده بوده است. در هشتم اوت، اتحادیه اروپا پیشنهادی به نام «متن نهایی» ارائه کرد و آمریکا گفت که این پیشنهاد "بهترین و تنها مبنای یک معامله" است.

ایران با طرح برخی اصلاحات پیشنهادی پاسخ داده بود که عمدتا در مورد موضوعات مرتبط با تحریم ها و تضمین برای تعامل اقتصادی آمریکا با ایران، حتی فرای انتخابات ریاست جمهوری جدید بود. واشنگتن سپس پیشنهادهای خود را ارائه کرد. اکنون دیپلمات های تهران پاسخ دیگری ارسال کرده اند. ناصر کنعانی، این پیشنهاد را «سازنده» و با هدف پایان دادن به مذاکرات خواند. اما این سخنگو جزئیاتی در مورد این متن ارائه نکرد.

از سوی دیگر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا این پاسخ را «غیرسازنده» خواند، ولی گفت آمریکا همچنان از طریق اتحادیه اروپا پاسخ خواهد داد. یکی از مقامات ارشد دولت بایدن به مجله پولیتیکو گفت: "ما در حال بررسی واکنش ایران هستیم، اما نتیجه اصلا دلگرم کننده نیست." وی نیز هیچ جزئیاتی ارائه نکرد، اما گفت: "با توجه به پاسخ ایران به نظر می رسد که ما به سمت عقب حرکت می کنیم."

تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی نقطه اختلاف مهمی در مذاکرات است. ابراهیم رئیسی سه شنبه گفت که هر نقشه راهی برای احیای توافق باید شامل پایان تحقیقات ناظران هسته ای سازمان ملل در مورد "مسائل ایمنی" مرتبط با ذرات هسته ای باشد. در صورتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کند که ایران پیش از اجرایی شدن توافق هسته‌ای، پاسخ‌های معتبری درباره منشأ اورانیوم ارائه کرده، متن پیشنهادی اتحادیه اروپا این امکان را فراهم می‌کند.

بازگشت به توافق پیامدهای امنیتی برای آمریکا و اهمیت اقتصادی برای ایران خواهد داشت. اما هر زمان که قرار است پیشرفتی حاصل شود، فقدان امتیازدهی از سوی دو طرف وجود دارد. سیاست داخلی آمریکا نیز مانع توافق است. هر توافقی احتمالا باید توسط کنگره آمریکا بررسی و تصویب شود. به طور خاص، دموکرات‌ها احتمالا می‌خواهند تا قبل از انتخابات از مناظره درباره ایران اجتناب کنند. علی واعظ، تحلیلگر گروه بحران بین المللی، به پولیتیکو گفت: «در صورت از دست دادن این فرصت، تصور اینکه یک توافق می تواند قبل از انتخابات میان دوره ای محقق شود، دشوار است. بنابراین این امکان وجود دارد که مذاکرات تا نوامبر متوقف شود.»