سه عاملی که گفت وگوهای هسته‌ای را متوقف کرده است

وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد پاسخی که ایران به ملاحظات ایالات متحده آمریکا درباره پاسخ نخستش به طرح اتحادیه اروپا برای دستیابی به توافق هسته ای داده، پاسخی سازنده است که با دقت تمام تهیه شده و هدف آن به نتیجه رساندن مذاکرات است. اما ارزیابی آمریکا از این پاسخ ایران، ضد و نقیض بود به طوری که جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفت به لطف کوتاه آمدن تهران در برخی مسائل اصلی، دو طرف امروز نسبت به دو هفته پیش به دستیابی به توافق نزدیکتر هستند ولی همچنان موانعی وجود دارد و به توافق دست نیافته ایم. اما سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا پاسخ ایران را غیرسازنده توصیف کرد و افزود آن را بررسی خواهیم کرد. با این حال شواهد نشان می دهد ایران و آمریکا به دنبال طرف های اصلی مذاکره، نمی خواهند ارتباط خود را به طور کامل قطع کنند و همچنان در حال زدودن اختلافات هستند.

به رغم پیشرفت های به دست آمده، همچنان اختلاف درباره سه موضوع اصلی وجود دارد که همگی به موضوع تضمین ها درباره خارج نشدن مجدد از توافق جدید مربوط می شود به طوری که طرفی که در آینده از توافق خارج شود، باید هزینه آن را نیز بپردازد. موضوع دوم به حجم و دامنه لغو تحریم ها مربوط می شود و موضوع سوم به نقش آژانس بین المللی انرژی اتمی مربوط می شود که همچنان درباره برخی شبهات در خصوص فعالیت های هسته ای ایران تحقیق می کند. تهران بر بسته شدن این پرونده قبل از اجرای توافق جدید اصرار دارد ولی آمریکا تاکید می کند که آژانس صرف نظر از سرنوشت توافق هسته ای باید بتواند به کار خود ادامه دهد.

اسرائیل از ماه گذشته فعالیت های خود را از طریق آمریکا برای تاثیر گذاشتن بر روند دستیابی به توافق هسته ای تشدید کرده است به طوری که از آمریکا می خواهد امتیازی به ایران ندهد که کار ایران را تسهیل کند یا به این کشور امکان دستیابی به سلاح هسته ای را در آینده بدهد. اسرائیل کلا معتقد است وجود نداشتن توافق، بهتر از وجود توافقی است که به برنامه هسته ای ایران مشروعیت می دهد و موجب می شود بمب هسته ای احتمالی ایران در آینده ماهیتی رسمی پیدا کند.

با این حال شماری از موسسات اسرائیلی به اضافه موساد معتقدند که دستیابی به توافق هسته ای، به اسرائیل وقت بیشتری خواهد داد تا اگر ایران درصدد بهره برداری از توافق برای دستیابی به بمب اتمی برآید، این کشور را محدود کنند. ولی اگر توافقی در کار نباشد، کنترل سناریوهای احتمالی و پیامدهای آن دشوار خواهد شد.

به رغم اصرار آمریکا و اسرائیل بر نشان دادن وجود تفاهم بین خود، اختلاف بین آنها آشکار است. دولت بایدن معتقد است دستیابی به توافق، مهم است و برنامه هسته ای ایران را مهار می کند هرچند سیاست هایش را تغییر نخواهد داد و فعالیت های سپاه پاسداران را متوقف نخواهد کرد ولی به آمریکا امکان خواهد داد با این مسائل به شکلی جدا از توافق هسته ای تعامل کند.

در هر صورت نوعی خوش بینی محتاطانه درباره امکان دستیابی به تفاهمی که موجب احیای برجام شود وجود دارد ولی دو طرف باید به زدودن اختلافات برای رسیدن به این نقطه ادامه دهند. تا آن زمان می توان گفت توافقی وجود ندارد تا زمانی که توافق به دست آید.

منبع: دیپلماسی ایرانی