ایران می‌تواند از بی‌بی‌سی فارسی و ایران‌اینترنشنال شکایت کند؟
یوسف مولایی در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی تاکید دارد: از نگاه کشورهایی چون انگلیس و آمریکا فعالیت شبکه‌هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی، ایران‌اینترنشنال، صدای آمریکا و... مطابق با قوانین بین‌المللی و در راستای جریان آزاد اطلاع‌رسانی است. لذا در مجموع ادعای طرح شکایت از این شبکه‌ها توسط نمایندگان یا هر فرد دیگری به نظر من از نظر حقوقی یک ادعای غیرکارشناسی و فاقد اعتبار حقوقی است.
یک عضو هیئت رئیسه کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس یازدهم در گفت‌وگویی بر لزوم پیگیری حقوقی اقدامات شبکه تلویزیونی ایران‌اینترنشنال از طریق بریتانیا به عنوان کشور میزبان این شبکه تلویزیونی توسط وزارت امور خارجه و قوه قضائیه تأکید کرد. اما تا چه اندازه ظرفیت و توان حقوقی برای وزارت امور خارجه و قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران در زمینه طرح چنین شکایتی وجود دارد؟ پاسخ به این سؤال در گفت‌وگوی دیپلماسی ایرانی با یوسف مولایی، استاد دانشگاه و حقوق‌دان بین‌الملل پی گرفته شده است که در ادامه می‌خوانید.
اخیرا یکی از نمایندگان مجلس عنوان داشته است که ایران باید از ظرفیت وزارت امور خارجه و قوه قضائیه برای شکایت از برخی شبکه‌های معاند و مشخصا ایران‌اینترنشنال استفاده کند. از نگاه حقوق بین‌الملل آیا چنین ظرفیت و توان حقوقی برای ایران، چه از طریق وزارت امور خارجه و چه از طریق قوه قضائیه وجود دارد؟
خیر. چنین ظرفیت و توان حقوقی برای ایران وجود ندارد.
چرا؟
چون محل استناد و مرجع مشخصی برای این شکایت وجود ندارد.
آیا اداره ارتباطات بریتانیا (آفکام) می‌تواند این ظرفیت را ایجاد کند؟
آفکام یک نهاد ناظر در بریتانیا بر اساس قوانین داخلی در خود آن کشور است. با این اوصاف باید ایران بر طبق کدام قانون داخلی در انگلستان این شکایت را طرح کند؟ شاید جمهوری اسلامی ایران این را در نظر بگیرد که شکایتش را ذیل اقدامات خلاف قانون آزادی اطلاع‌رسانی و استفاده از امکانات ماهواره‌ای مطرح کند که در این صورت نحوه شکایت، پروسه شکایت و شیوه رسیدگی به آن رویه‌ای کاملا متفاوت و در عین حال پیچیده و زمان‌بر خواهد بود. ضمن اینکه ایران فعلا نمی‌تواند در همین مورد هم (قانون آزادی اطلاع‌رسانی و استفاده از امکانات ماهواره‌ای) اقدام به شکایت از ایران‌اینترنشنال، بی‌بی‌سی فارسی و یا دیگر شبکه‌ها بکند. چون این قوانین بیشتر قوانین بین‌المللی هستند. در آن سو قانون محل استقرار این شبکه‌های تلویزیونی هم مطرح است که به نظر نمی‌رسد هیچ کدام از این قوانین این صلاحیت را برای جمهوری اسلامی ایران قائل باشند که بخواهد از این شبکه‌ها شکایت و یا طرح دعوا کند، مگر اینکه ایران بخواهد این طرح دعوا را در مراجع قضائی داخلی ایران پیش ببرد. در غیر این صورت مراجع بین‌المللی و یا مراجع صالح در انگلستان برای طرح رسیدگی به شکایت ایران وجود ندارد. ضمنا حتی اگر چنین شکایتی از طریق ایران در انگلستان و آمریکا مطرح شود، به نظر نمی‌رسد که دادگاه‌های محلی و مراجع قضائی این کشورها فعالیت این شبکه‌ها را جرم بدانند. از نگاه این کشورها فعالیت شبکه‌هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی، ایران‌اینترنشنال، صدای آمریکا و... مطابق با قوانین بین‌المللی و در راستای جریان آزاد اطلاع‌رسانی است. لذا در مجموع ادعای طرح شکایت از این شبکه‌ها توسط نمایندگان یا هر فرد دیگری به نظر من از نظر حقوقی یک ادعای غیرکارشناسی و فاقد اعتبار حقوقی است.
ایران می‌تواند به اقدامات این شبکه‌ها علیه امنیت ملی خود استناد کند و از آن طریق شکایت خود را پیگیری کند؟
شما باید واقعیت‌های مسئله را بررسی کنید، نه بر اساس داده‌هایی که در داخل ایران مطرح می‌شود؛ چون داده‌هایی که در داخل کشور وجود دارند تنها قابلیت طرح در مراجع داخلی را دارند و در مراجع بین‌المللی و مراجع قضائی کشورهایی مانند انگلستان و آمریکا فاقد اعتبار حقوقی هستند. شما به آفکام اشاره کردید، این کشورها علاوه بر آفکام دارای نهادهای نظارتی دیگری هستند. پس ایران باید برای این نهادهای نظارتی در قالب طرح شکایت خود این مسئله را تبیین کند که چه جرمی اتفاق افتاده است و به استناد کدام قانون و ماده حقوقی می‌تواند از این شبکه‌ها شکایت کند؟ تا به اینجای کار این شبکه‌ها از نظر نهادهای نظارتی داخلی در آن کشورها هیچ قانونی را نقض نکرده‌اند. یعنی موردی برای طرح دعوا از طرف جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد که تهران بتواند به استناد آن اقدامات این شبکه را علیه منافع و امنیت ملی خود تفسیر کند. باز تکرار می‌کنم این عنوان مجرمانه یعنی اقدام علیه امنیت ملی تنها بر اساس قوانین داخلی کشورها قابلیت پیگیری دارد، مگر آنکه یک گروه تروریستی یا یک شبکه تلویزیونی، ماهواره‌ای و رسانه یا روزنامه وابسته به جریان‌های تروریستی بخواهند امنیت چند کشور و امنیت بین‌المللی را به خطر بیندازند که در آن صورت مسئله کاملا متفاوت است.
در این بین پارامتر سیاسی تا چه اندازه مؤثر است؟
اساسا حقوق بین‌الملل ذیل قدرت بین‌الملل تعریف و تبیین می‌شود. به همین دلیل شاید در موارد متعدد ایران از نظر منطقی و اخلاقی بتواند حقانیت خود را به اثبات برساند، اما مرجع تصمیم‌گیری حقوق بین‌الملل به قدرت بین‌الملل باز می‌گردد. کمااینکه در مسئله خروج آمریکا از برجام و یا اعمال تحریم علیه ایران، جمهوری اسلامی به‌رغم شکایت در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه و با استناد به عهدنامه مودت ایران و ایالات متحده آمریکا و پیگیری حقوقی نتوانست واشنگتن را وادار به پاسخ‌گویی کند. تازه در این خصوص، هم مرجع شکایت یعنی دیوان بین‌المللی دادگستری و هم محل استناد شکایت یعنی عهدنامه مودت برای جمهوری اسلامی ایران وجود داشت، اما درخصوص شکایت ایران از شبکه‌هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی، ایران‌اینترنشنال و... نه مرجع مشخصی برای شکایت وجود دارد و نه ایران می‌تواند به یک ماده قانونی و حقوقی و یا توافقی که مورد قبول باشد، استناد کند. مضافا در راستای سؤال مهم شما پیرامون شکایت از شبکه‌های تلویزیونی، نگاه سیاسی پارامتر اصلی و تعیین‌کننده است. همچنانی که ایران در پروسه حقوقی ترور سردار سلیمانی هم کاری از پیش نبرده و نخواهد برد. چون مسئله حقوقی نیست، ماهیتش سیاسی است. از این منظر تقابل لندن و واشنگتن با تهران و حمایت این دو کشور از برخی شبکه‌های معاند جمهوری اسلامی ایران هم قطعا عاملی در ناکام‌گذاشتن هرگونه پروسه حقوقی و شکایت از طرف جمهوری اسلامی ایران است.
دیدگاه تان را بنویسید