پیروزی دیپلماسی انرژی بر تحریم

احتیاج بازار به نفت ایران و بی‌اثر شدن تحریم‌های بین‌المللی مسیر را برای صادارت نفت ایران فراهم کرده و فروش ۳۴میلیارد دلاری نفت ایران نشان می‌دهد که دیگر اهرم تحریم نفتی کارایی خود را از دست داده‌است. تحریم نفت یکی از راهبردهای اصلی در سیاست خارجی آمریکاست که معمولا با هدف تغییر رفتار و اعمال فشار برای دیکته کردن سیاست‌های مداخله‌جویانه آمریکا در کشور مقصد صورت می‌گیرد. تجربه‌های اخیر از این شکل تحریم در کشورهایی مانند لیبی، ونزوئلا و ایران نشان می‌دهد معمولا گزینه اول آمریکا در خصوص کشورهایی که منابع نفتی دارند، جلوگیری از ورود آنها به بازار است. این ممنوعیت از طریق زنجیره‌ای از تحریم‌ها از قبیل تحریم شرکت‌های بیمه، نفتکش‌ها و بستن مسیر تبادلات بانکی صورت می‌گیرد. البته استفاده از این راهکارها با توجه به میزان تحریم‌های در نظر گرفته شده می‌تواند متفاوت باشد. به گفته کارشناسان حوزه انرژی، برای تحریم نفتی ایران از سنگین‌‌ترین تحریم‌ها و پیچیده‌ترین روش‌های ممکن استفاده شده‌است، به طوری که دامنه تحریم علاوه بر شرکت ملی نفت ایران، شرکت‌های بیمه، نفتکش‌ها، بانک‌مرکزی، به ایجاد محدودیت برای پهلوگیری نفتکش‌های ایرانی در بنادر نیز رسیده‌است. البته رفتار غیرعقلانی طرف آمریکایی به اینجا ختم نشده و در راهبردی متفاوت دایره تحریم‌ها علاوه بر شرکت‌های تجاری به افراد نیز گسترش یافته‌است. باید اذعان کرد دیگر نقطه‌ای از صنعت نفت ایران از نفت خام و فرآورده‌های نفتی تا شرکت‌های پتروشیمی باقی نمانده که آمریکایی‌ها تحریم نکرده باشند. حالا دیگر آمریکایی‌ها با ذره‌بین به‌دنبال یک شرکت، کشتی یا حتی یک فرد می‌گردند تا او را تحریم کنند تا شاید بتوانند روند فروش نفت ایران را مختل کنند اما موفق نشده‌اند. 

شبکه خنثی‌سازی

تحریم‌ها علیه ایران، باعث شکل‌گیری شبکه‌ای برای خنثی‌سازی تحریم‌ها شد، این شبکه در دور اول تحریم‌ها در سال۹۲ توانست درخشان ظاهر شود و با فروش نفت، اثرات مخرب تحریم را کاهش دهد. پس از امضای برجام در دولت یازدهم، عده‌ای از مدیران وقت نفتی، با اطمینان به وعده آمریکا نسبت به این شبکه بی‌توجهی کردند که باعث شد پس از بدعهدی طرف آمریکایی، میزان فروش نفت در دولت دوازدهم کاهشی چشمگیر داشته باشد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم بار دیگر توجه‌ها به ظرفیت داخلی جلب شد و استفاده از دیپلماسی انرژی، زمینه برای حضور بهتر ایران در بازار فراهم شد. حالا آمریکا نیز موفقیت دیپلماسی انرژی ایران را تایید کرده است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا درآمد نفتی ایران درهفت ماه سال جاری میلادی را ۳۴میلیارد دلار برآورد کرده‌ که این رقم از کل درآمد نفتی ایران در سال۲۰۲۱ فقط پنج میلیارد دلار کمتر است. ایران در سال گذشته میلادی ۳۹میلیارد دلار درآمد نفتی داشته‌است. بر این اساس متوسط درآمد ماهانه ایران از فروش نفت در سال گذشته میلادی ۳.۲۵میلیارد دلار بوده‌است اما ایران در هفت ماهه امسال به طور متوسط ۴.۸۵میلیارد دلار درآمد نفتی داشته‌ که نشان دهنده رشد ۴۹درصدی است. 

درآمد ۳۴ میلیارد دلاری ایران از فروش نفت در هفت ماهه امسال که دو برابر درآمد نفتی ایران در ۱۲ماهه سال۲۰۲۰ است، نشان‌دهنده تحلیل رفتن اثر تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. ایران سال۲۰۲۰ بالغ بر ۱۷ میلیارد دلار و سال ۲۰۲۱ نیز ۳۹ میلیارد دلار درآمد نفتی کسب کرده بود و بر اساس پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۲ به ۵۸ میلیارد دلار خواهدرسید.

با در نظرگرفتن گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ایران در میان اعضای اوپک از نظر درآمد نفتی در هفت ماهه ۲۰۲۰ در رتبه پنجم قرار داشته‌است. عربستان با ۱۷۱میلیارد دلار بیشترین درآمد نفتی را در این مدت داشته‌است. عراق با ۷۲میلیارد دلار، امارات با ۶۸میلیارد دلار و کویت با ۵۴میلیارد دلار به ترتیب در رتبه‌های دوم تا چهارم از این نظر قرار داشته‌اند.

اویل پرایس، پایگاه نامدار حوزه انرژی نیز با اشاره به این‌که درآمدهای نفتی ایران به شدت افزایش یافته‌است،‌ نوشت: چین، روسیه، ترکیه، ونزوئلا و افغانستان بسیار مشتاق هستند تا نفت ایران را خریداری کنند. در این ارتباط تحریم‌های آمریکا کمترین تأثیر را داشته‌است.

فروش در سکوت

با وجود اعلام افزایش فروش نفت ایران از سوی رسانه خارجی، وزارت نفت همچون ماه‌های گذشته سکوت را در پیش گرفته و ترجیح داده با اعلام نکردن رقم دقیق صادرات نفت، میزان حساسیت آمریکا و طرف‌های غربی را نسبت به فروش نفت کاهش دهد با این حال برخی مقامات کشور نیز افزایش فروش نفت ایران را تایید کردند. در این خصوص محمدرضا پورابراهیمی، رئیس ‌کمیسیون اقتصادی مجلس درباره وضعیت فروش نفت کشور‌ گفت: فروش نفت کشور از مرز یک میلیون بشکه در روز گذشته و به حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه رسیده‌است. فروش نفت ایران در شش ماه نخست امسال، افزایش ۲۰ درصدی داشته و از طرف دیگر، فروش فرآورده‌های نفتی که مشمول تحریم نیستند نیز در دستورکار قرار گرفته‌است. وی افزود: نکته قابل توجه در شرایط کنونی این است که دسترسی‌های ما به منابع ارزی‌مان در خارج از کشور بیش از گذشته شده‌است. بنابراین، تکیه بر فروش فرآورده‌های نفتی می‌تواند درآمدهای ارزی قابل توجهی را برای ما به همراه داشته باشد. فروش نفت ایران در شرایطی افزایش یافته که نه خبری از برجام است و نه FATF. علاوه بر رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، دیگر مقامات کشوری نیز به صورت تلویحی افزایش تولید را تایید کردند و رقم اعلامی آنها تفاوت چندانی با گزارش‌های جهانی ندارد. باید اذعان کرد سیاست تحریم نفتی ایران دیگر کارایی خود را از دست داده و طرف آمریکایی نیز با آگاهی از این موضوع دچار سردرگمی شده‌است.

منبع: روزنامه جام جم