زوایای پیدا و پنهان نقش چین در عادی سازی روابط تهران-ریاض

دیاکو حسینی در گفت‌وگو با ایسنا در تحلیل خود از توافق ایران و عربستان که با وساطت چین انجام شد، گفت: افزایش نفوذ چین در جهان و در ارتباط با منطقه از دو بُعد قابل بررسی است؛ نخست از منظر نفوذ اقتصادی چین است که در این سال‌ها با افزایش سرمایه گذاری چین در حوزه زیر ساختی و نیز وابستگی این کشور به واردات نفت خلیج فارس از دلایل اصلی تلاش چینی‌ها به شمار می رود که می دانیم طی ۱۰-۱۵ سال آینده میزان وابستگی چین به نفت منطقه بیشتر هم می شود.

وی تصریح کرد: در بُعد سیاسی نیز به تبع بُعد اقتصادی به نظر می رسد چین ناگزیر است برای تضمین منافع اقتصادی خود نقش آفرینی سیاسی بیشتری را به عهده بگیرد.

این پژوهشگر مسائل استراتژیک همچنین بیان کرد: با توجه به کاهش نقش آمریکا برای کشورهای منطقه، چینی‌ها ترجیح می دهند به جای آمریکا خودشان این نقش را ایفا کرده و کنترل گذرگاه های انرژی در اختیار خودشان باشد، گرچه هر کشوری هم به جای چین بود باید همین کار را انجام می داد.

حسینی خاطرنشان کرد: باید انتظار داشته باشیم در سال های پیش رو گسترش نفوذ اقتصادی چین در این منطقه بیشتر باشد وبرای نفوذ سیاسی نیز از طریق تعمیق همکاری ها و حضور نظامی و ایجاد پایگاه های مختلف برنامه های خود را دنبال کنند.

وی ادامه داد: در واقع این مسیری است که در خلیج فارس وجود دارد و در سفر شی جین پینگ رئیس جمهور چین به عربستان هم چینی ها رغبت بیشتری نشان دادند. این مسائل نشان می دهد چینی ها وارد ترتیبات سیاسی و امنیتی در منطقه شده اند و از مفاهیم جدیدتر استفاده می کنند. اما این که تا چه اندازه موفق شوند باید منتظر آینده بود.

این پژوهشگر مسائل استراتژیک در ادامه تاکید کرد: در یک نمای کلی تنش ایران با کشورهای همسایه و منطقه و همچنین عربستان به نفع هیچ کشوری نبوده و نیست و لذا از یک بُعد و نمای کلی تلاش برای عادی سازی روابط دو کشور مهم است. در عین حال باید توجه کنیم که این عادی سازی روابط هر چند دستاوردهایی داشته برای برخی بیشتر و برای برخی کمتر بوده است.

وی با بیان این که عربستان در وضعیت خوبی به توافق رسید، گفت: با توجه به این که هنوز برجام به نتیجه نرسیده و احتمال این که در آینده تنش افزایش یابد، بیشتر است به نظر می رسد براساس شرایط منطقه ای عربستان خود را از دایره محدود تلافی جویانه ایران حفظ می کند و مقابله با ایران را به طور کامل به اسرائیل و آمریکا واگذار می‌کند.

حسینی ادامه داد: عربستان به دستاورد قابل توجهی دست یافته و قطع روابط دو کشور نمی توانست آنها را برای رسیدن به اهداف و منافع کشورشان کمک کند. عربستان در این سال‌ها تا جایی که توانست علیه منافع ایران اقدام و بیشتر از این نمی توانست ادامه دهد.

این پژوهشگر ارشد مسائل استراتژیک درباره واکنش کشورهای عربی و استقبال از توافق تهران-ریاض گفت: طبیعی است که کشورهای عربی از این مساله استقبال کنند آن ها از فشاری که عربستان در ارتباط با ایران به آنها وارد می کرد، دور می‌شوند. لذا به نفع این کشورهاست که چنین وضعیتی ایجاد شود.

حسینی خاطرنشان کرد: بنابراین شاهد هستیم که چین به عنوان یک ابر قدرت جدید موفق شده تا در جایگزینی آمریکا، نقش مهمی را در حل یکی از تنش‌های مهم منطقه ای آسیا و به عنوان جایگزین آمریکا آن هم در پکن ایفا و مدیریت کند و خود را ضامن این توافق سیاسی معرفی کند.

وی تصریح کرد: در واقع در پرستیژ چین این توافق، اتفاق بزرگی است و تضمین کرده منابع انرژی و گذرگاه های انرژی که چین به آن ها وابسته است در امنیت باشند و از همه طرف ها نیز درخواست شده تا به این توافق پایبند باشند بنابراین کل مساله کاملا به نفع چین است.

حسینی در بخش دیگری از این گفت و گو با بیان این که این توافق منافعی را برای آمریکایی ها در بر دارد، گفت: از یک طرف مسئولیت تامین امنیت در خلیج فارس بین آمریکا و چین تقسیم می شود و آمریکایی ها می توانند توجه خود را به سایر مناطق معطوف کنند و این تقسیم مسئولیت با منافع آمریکا سازگار است، همچنین آمریکا از این طریق موفق می شود کشورهای عرب را از دامنه نزاع احتمالی بین ایران و غرب دور نگه دارد و اگر این توافق بتواند به آن هدف دست یابد برای آمریکایی ها نیز نوعی دستاورد داشته است.

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: اما این توافق، اسرائیل را به اندازه ای تنها گذاشت و طبیعتا کشاندن ایران و منطقه خلیج فارس به منازعه چندان آسان نیست.

وی در مورد مزیت های این توافق برای ایران با بیان این که اصل تنش زدایی با همسایگان خوب است معتقد است :  واقعیت این است منافع چندانی زیادی را نباید انتظار داشت اگر کشورهای عرب با اسرائیل به شیوه پنهانی علیه ایران اقدامی را ترتیب دهند، ایران گزینه. کمتری برای تلافی جویی دارد.

حسینی در ادامه با تاکید بر این که اصل برقراری روابط می تواند مفید باشد، ابراز عقیده کرد: ما به عنوان یک کشور بزرگ باید تلاش می کردیم این مساله به صورت دو جانبه برطرف شود و اگر پای میانجی هم در میان بود از بین کشورهای منطقه صورت می گرفت نه خارج از منطقه چه چین باشد و چه آمریکا.

این پژوهشگر مسائل استراتژیک درباره این که چرا بعد از دو سال مذاکره در بغداد، عراق کنار گذاشته و چین توانست این نقش مهم را ایفا کند، گفت: بخشی از اختلافات ایران و عربستان، به عراق هم مرتبط می شود، دامنه اختلافات ایران و عربستان فراتر از این بود که عراق بتواند کاری انجام دهد عراق به اندازه چین نفوذ برای حل این مساله را نداشت.