میدان‌گستری ایران در مدیترانه
سفر در قامت رئیس‌جمهور از ایران به سوریه اگرچه با تأخیری ۱۳ساله انجام شد اما دستاوردهای سیاسی و اقتصادی آن منحصربه‌فرد است. سفر به دمشق به‌دلیل تقارن با تحولات مهم منطقه‌ای ازجمله ازسرگیری روابط ایران و عربستان و تلاش ریاض برای ترمیم رابطه ازدست‌رفته با دمشق و از سوی دیگر نظر مثبت کشورهای عربی برای بازگشت سوریه به شورای همکاری خلیج‌فارس حائز اهمیت است و این اهمیت تا جایی است که رسانه‌های رژیم‌صهیونیستی اعلام کردند سفر رئیسی به سوریه بسیار استثنایی است و باید تل‌آویو را نگران کند؛ به‌ویژه که این سفر اولین سفر رئیس‌جمهور ایران به سوریه بعد از سال ۲۰۱۱ به‌شمار می‌رود.
۷۰۰۰میلیارد دلار رقم کمی است؟ قطعا خیر اما آمریکا کمترین بهره‌ای از این هزینه‌کرد سنگین نبرد و ابهت پوشالی ایالات‌متحده وقتی شکست که این ۷۰۰۰میلیارد برای نابودی سوریه بی‌نتیجه ماند. البته این رقم با مشارکت سعودی‌ها برای اسقاط نظام سیاسی اسد بیشتر از این رقم بود اما به‌هرحال دلار آمریکایی و سعودی بی‌اثر ماند چراکه قرار نبود از نظر آنها چنین تصویری بین ایران و سوریه شکل بگیرد یا حداقل یکی از این دو نظام سیاسی باید حذف می‌شدند اما ایران خواست و سوریه هم ماند و سفر سیدابراهیم رئیسی به سوریه فرامتن‌های جالب‌تر از خود متن هم داشت که در این گزارش مرور کرده‌ایم.
افزایش سطح روابط تا ۱.۵میلیارد دلار
ازجمله نتایج سفر رئیس‌جمهور به سوریه در وهله اول هفت‌برابر شدن همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور در پنج سال آینده، افزایش صادرات خدمات فنی‌ومهندسی، صادرات انرژی و سرمایه‌گذاری مشترک با هدف صادرات به دیگر کشورهاست. همچنین درحال‌حاضر سطح روابط ۲۰۰میلیون دلار است اما پیش‌بینی می‌شود بعد از این سفر سطح روابط به ۱.۵میلیارد دلار تا ۱۴۰۷ هم برسد. نکته عجیب ماجرا اینجاست که برخی جریانات غربگرا در داخل به‌دلیل نگاه محدود سیاسی فرصت عظیم اقتصادی همکاری با سوریه را نادیده گرفتند و به مسائل حاشیه‌ای و بی‌اهمیت در این سفر مانند این‌که چرا در خارج از کشور چند خانم بی‌حجاب جلوی رئیس‌جمهور حضور داشتند! دامن زدند آن‌هم در شرایطی که دولت قبل میدان دیپلماسی در غرب‌آسیا را به کشورهای دیگر واگذار کرده بود و حالا دولت جدید قصد احیای این بازار مهم و استراتژیک را دارد.
حضور در بازار مدیترانه
حالا که آتش سنگین جنگ با تروریسم در سوریه خاموش شده و از قدرت‌های بین‌المللی تا کشورهای منطقه به‌دنبال حضور پررنگ در بازار کشور مدیترانه‌ای هستند اما قطعا جایگاه کشورهایی که بیشترین سهم را در کمک به دولت سوریه در مبارزه با تروریسم سلفی ــ تکفیری داشتند، بیشتر است و حضور ایران در پروژه‌هایی مثل احداث زیرساخت‌ها و تأمین نیازهای داخلی این کشور بسیار راهبردی و از لحاظ اقتصادی سرمایه‌گذاری مهمی است چراکه حتما دوستان زمان سختی مقدم بر مهمانان تازه‌رسیده هستند و این نکته‌ای بود که بشار اسد هم بر آن صحه گذاشت و گفت: «وقتی در سال ۱۳۵۹ به مدت هشت سال جنگ ظالمانه‌ای علیه ایران تحمیل شد، سوریه با وجود تهدیدها و تطمیع‌ها در ایستادن کنار ایران هیچ تردیدی به خود راه نداد و ایران نیز همین‌گونه با ما رفتار کرد.» کما این‌که رئیسی هم در جمع فعالان اقتصادی سوریه و ایران در دمشق گفت که این سفر نقطه‌عطفی در روابط ایران و سوریه است و حتما بر فعالیت‌های تجاری و اقتصادی تاثیر خواهد گذاشت چون اراده ایران و سوریه بر توسعه روابط است، رئیس‌جمهور درعین‌حال تاکید کرد که بازرگانان و تجار باید توافق‌های به‌دست‌آمده را عملیاتی کنند.از سوی دیگر در بیانیه مشترک جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه هم دو طرف آمادگی و تمایل خود را برای انجام هرگونه اقدام به‌منظور توسعه روابط تجاری ــ اقتصادی بین دو کشور از طریق سازوکارهای موجود از قبیل کمیسیون عالی مشترک ابراز و حتی بر همکاری برای بازسازی سوریه هم تأکید کردند.اما اتفاق مهم دیگر در این سفر این بود که رؤسای جمهور ایران و سوریه یادداشت‌تفاهم همکاری جامع راهبردی بلندمدت هم امضا کردند که به نوعی نقشه‌راه دو کشور است و طبق آن نقشه راه آینده روابط دو کشور برای سال‌های آینده ترسیم شد و در این تفاهم‌نامه راهبردی، دو کشور قرار است در زمینه‌های کشاورزی، راه‌آهن، نفت از حفاری گرفته تا واردات و صادرات، ترانزیت، مناطق آزاد، ارتباطات و فناوری‌های اطلاعاتی، شناسایی گواهینامه‌های دریایی و... همکاری کنند. بنابراین این مدل همکاری که یک مجموعه کامل است در دوران پساداعش در حوزه‌های اقتصادی، نظامی و امنیتی به معنای آغاز فصلی جدید بین دو اتحاد قدیمی یعنی تهران ــ دمشق است.
گیم‌اور شدن دولت یهود
دومین روز سفر رئیسی به سوریه هم اتفاقات خاصی را رقم زد ازجمله این‌که سید ابراهیم رئیسی به دیدار جمعی از رهبران و فرماندهان مقاومت اسلامی و اندیشمندان فلسطینی رفت. رئیس‌جمهور در این نشست که در قلب دمشق برگزار شد دکترین جمهوری اسلامی را یک بار دیگر اعلام و تثبیت کرد و گفت که نباید به دست فراموشی سپرده شود. این رویکرد هم یکی از دستاوردهای مهم این سفر است که کار را برای رژیم‌صهیونیستی در منطقه هر روز سخت‌تر خواهد کرد و به نوعی آلترناتیو تنگ‌شدن حلقه محاصره برای عبری‌زبانان اسرائیل است که بیشترین ضرر را از یکدستی کشورهای جبهه مقاومت متحمل می‌شوند. داستان از جایی شروع شد که با آغاز ناآرامی‌های داخل سوریه، رژیم‌صهیونیستی امیدوار بود یکی از دشمنان قدیمی این رژیم سقوط و تل‌آویو بتواند حاکمیت نامشروع خود بر بلندی‌های جولان را تثبیت کند اما ایستادگی دولت اسد با همراهی محور مقاومت و روسیه توانست جلوی تحقق این سناریو را بگیرد و حالا نه‌تنها دولت اسد سقوط نکرده، بلکه دامنه استقرار نیروهای وابسته به محور مقاومت در مناطق مشرف بر جولان اشغالی تقویت هم شده است و این کابوس کشنده‌ای برای دولت نتانیاهو است. این مساله آن‌قدر برای رژیم‌صهیونیستی حاد است که آنها تلاش داشتند در پاسخ به این رویکرد مقاومت با حملات هوایی علیه اهداف مقاومت، سوریه را تبدیل به «ویتنام ایران» و اصطلاحا زمین سوخته جمهوری اسلامی کنند اما این طرح هم شکست خورد و هم امروز موشک‌ها، پهپادها، سامانه‌های راداری و پدافندی ایران به سمت سرزمین‌های اشغالی تنظیم شده است. به‌ویژه این‌که در بیانیه مشترک دو طرف «ادامه اشغال جولان سوریه توسط رژیم اشغالگر و همچنین اقدامات این رژیم اشغالگر ازجمله تصمیم به الحاق جولان را محکوم کردند چراکه در تناقض با اصول حقوق بین‌الملل بوده و وضعیت حقوقی جولان سوریه به‌عنوان اراضی اشغالی شمرده می‌شود. آنها همچنین تصمیم دولت آمریکا را در به‌رسمیت‌شناختن الحاق جولان نقض آشکار اصول سازمان ملل‌متحد دانستند و آن را هم محکوم کردند.»
تغییر اتمسفر منطقه با راهبرد ایران
الگوی تنش و درگیری در غرب‌آسیا به الگوی کاهش اختلافات و همکاری‌های مشترک بدل شده است و این اتفاق مهم از طریق کمرنگ‌شدن نوع حضور آمریکا در غرب‌آسیا و گسترش نقش قدرت‌های نوظهور مثل چین، هند و روسیه در معادلات منطقه رقم خورده و مکمل این اتمسفر جدید هم احیای رابطه استراتژیک ایران و عربستان است که حالا به مرز حل اختلافات منطقه‌ای در یمن، لبنان، سوریه، عراق و بحرین هم رسیده است و سفر به سوریه در همین چارچوب قابل ارزیابی است، چراکه درواقع عادی‌سازی روابط میان تهران و ریاض سبب فروکش‌کردن آتش اختلافات در محور مقاومت شده و دولت ــ ملت‌های این منطقه با کنارگذاشتن رقابت‌های ژئوپلتیکی به‌دنبال بازتعریف روابط برمبنای منافع اقتصادی و سرمایه‌گذاری هدفمند هستند. درواقع اگر امروز سفرهای متقابل وزیران امور خارجه سوریه و عربستان به رویدادی مهم در فضای بین‌الملل تبدیل شده بازهم ریشه آن اراده ایران برای تغییر نظم فعلی منطقه است و در اینجاست که حتی ایران و عربستان هم در سوریه از حالت تنش‌زایی خارج می‌شوند و منافع و همکاری مشترک برای آنها معنای تازه‌ای پیدا می‌کند. فقط کافی است اخبار برگزاری نشست پنج‌جانبه سوریه، اردن، سعودی، مصر و عراق در امان، پایتخت اردن را که یکی از آخرین اقدامات ایجابی ریاض برای بازگشت دمشق به اتحادیه عرب بود مرور کنید تا ببینید در این اتمسفر جدید شکل‌گرفته دیپلماسی اقتصادی و امنیتی در بازسازی زیرساخت‌ها و حضور در بازار سوریه چطور به ثبات و امنیت پایدار منطقه هم کمک خواهد کرد.
آغاز دوران پساتروریسم
بنابراین سفر رئیس‌جمهور به دمشق آغاز دوران پساتروریسم و بازسازی زیرساخت‌ها و اقتصاد ملی سوریه است که منافع اقتصادی مهمی هم برای ایران خواهد داشت و سواحل مدیترانه‌ای سوریه می‌تواند علاوه بر این‌که نقش میزبانی برای پایگاه‌های نظامی مقاومت را دارد، به مقصد ترانزیت کالا از منطقه خلیج‌فارس به سمت بازارهای اروپا هم تبدیل شود و این بازی برد ــ برد براثر تثبیت حاکمیت سیاسی و امنیت داخلی سوریه محقق شده که ایران بازیگر اصلی چنین معادله مهمی بوده است. البته در این شرایط مطلوب نباید از افزایش قدرت بازدارندگی و بازسازی قوای مسلح سوری و تقویت گروه‌های مقاومت برای مقابله با تجاوزات مکرر رژیم‌صهیونیستی غافل شد چراکه جبهه مقاومت یک کل منسجم در برابر رژیم است.
نگرانی آمریکا از دستاوردهای ایران و سوریه
اگرچه رئیسی پنجشنبه‌شب، پس از یک سفر رسمی و فشرده دوروزه به سوریه، با بدرقه بشار اسد در فرودگاه، دمشق را به مقصد کشورمان ترک کرد اما طبق برنامه جامع همکاری راهبردی و بلندمدت ۱۴ سند همکاری به امضای روسای‌جمهور و مقامات عالی دو کشور رسید و نکته جالب بعد از این سفر ابراز نگرانی و هراس دوباره آمریکا از سفر رئیس‌جمهور ایران به سوریه بود. تا جایی که ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا درباره گسترش همکاری‌های میان ایران و سوریه مدعی شد: «ما ابزارهایی را در اختیار داریم تا هم حکومت ایران و هم سوریه را پاسخگو کنیم و همان‌طور که گفته شد، مسلما تعمیق روابط بین این دو حکومت برای ایالات‌متحده بسیار نگران‌کننده و دردسرساز خواهد بود.»
فرشته مسلمی - روزنامه جام جم
دیدگاه تان را بنویسید