پیامدهای ماجراجویی‌ هولناک اسرائیل | تشدید نگرانی‌ها از آینده خاورمیانه

در میانه تنش تهران و تل آویو، برخی ادعا دارند که هراس از افزایش توان هسته‌ای ایران افزایش یافته و در شرایطی که اسرائیل بر حمله ادعایی نظامی بر تاسیسات هسته ای ایران تاکید دارد، تحلیلگران به اتفاق آرا می‌گویند که اهرم نظامی هزینه های بسیاری را تحمیل خواهد کرد.

نشریه فارین پالسی با انتشار یادداشتی مدعی شد که قبل از حمله (تروریستی) اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، رایزنی های (ادعایی) در مورد میزان برنامه هسته ای ایران انجام شده بود و این سوال به شکلی برجسته خودنمایی می کرد: آیا ایران در آستانه گریز هسته ای قرار دارد یا خیر. در چنین شرایطی، بمباران کنسولگری ایران توسط اسرائیل موجب شد تا دو بازیگر رویارویی در سایه را کنار گذاشته و در برابر هم تعریف شوند؛ گزاره ای که خاورمیانه را در شرایطی خاص و در عین حال تازه قرار داده است.

فارین پالیسی در این یادداشت مدعی شده که در حال حاضر، ایران اورانیوم را با درصد بالا تولید می کند و از همین رو گروهی از کارشناسان ادعا می کنند که تشدید تنش ها به واسطه جنگ در غزه ممکن است برنامه هسته ای ایران را نیز تحت تاثیر قرار دهد. آخرین ارزیابی انجام شده توسط دفتر مدیر اطلاعات ملی ایالات متحده (ODNI) حاکی از آن است که ایران هیچ گامی برای گریز هسته ای برنداشته اما با افزایش تنش ها، این احتمال وجود دارد که دکترین دفاعی ایران برای بازدارندگی بازتعریف شود.

هراس از افزایش قدرت فنی ایران

به ادعای فارین پالسی، توانمندی های فنی ایران از زمان خروج ایالات متحده از برنامه جامع اقدام مشترک در سال 2018 به طور قابل توجهی پیشرفت کرده است. فوریه 2024، اندکی پس از اظهارات  محمداسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، علی صالحی، رئیس سابق این نهاد و یکی از حامیان قوی برنامه هسته ای ایران، گفت: «تصور کنید یک ماشین به چه چیزی نیاز دارد. به شاسی، موتور، فرمان، گیربکس. شما می‌پرسید که آیا ما گیربکس را ساخته‌ایم، من می‌گویم بله. آیا ما موتور را ساخته ایم؟ بله، اما هر کدام در راستای هدف خود فعالیت می کند».به ادعای ناظران با توجه به اینکه ایران اکنون ظرفیت فنی برای گریز هسته ای ادعایی را دارد، این مقوله ممکن است به مسئله سیاسی تبدیل شود. در همین راستا گروهی مدعی اند، افزایش و تشدید تنش ها میان تهران و تل‌آویو شاید عامل محرکی برای ایران شود تا احتمالا در رویکرد محتاطانه فعلی خود تجدید نظر کند و به ادعای این گروه، از آستانه گریز هسته ای عبور کنند.

به ادعای گروهی از تحلیلگران در شرایط پرتنش خاورمیانه و در حالی که تهدیدهای امنیتی به اوج خود رسیده، شاید تهران در صدد این باشد تا با تکیه بر برنامه هسته ای خود، بازدارندگی اش را افزایش داده و همزمان توانایی هایش در رهگیری، دفاع و سرنگونی موشک و پهپادهای رقبا را به منتقدان و رقبایش نشان دهد. فارین پالسی در ادامه یادداشت خود مدعی است، در حالی که اسرائیل در حال بررسی گزینه های ادعایی اش برای پاسخ به حملات ایران بود، برخی از مقامات سابق دولت ترامپ، به ویژه جان بولتون، بار دیگر خواستار حمله اسرائیل به تاسیسات هسته ای ایران شدند. طبیعتا این یک سناریوی بسیار خطرناک است. زیرا حمله به تاسیسات هسته ای ایران می تواند پیامدهای زیست محیطی قابل توجهی برای منطقه داشته باشد. به همین دلیل، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، نگرانی جدی خود را از احتمال حمله ادعایی اسرائیل به تاسیسات هسته ای ایران مطرح کرد.علاوه بر این، هرگونه حمله ادعایی صرفا موجب خواهد شد تا ایران با سرعت بیشتری برنامه هسته ای اش را بازتعریف کند.

به ادعای فارین پالسی،آوریل 2021، زمانی که اسرائیل در تاسیسات نطنز دست به خرابکاری زد، مقام های ایران به سرعت با غنی سازی 60 درصدی در عرض چند روز به این فعل مخرب اسرائیل پاسخ دادند. از همین رو هرگونه ماجراجویی در ارتباط با تأسیسات هسته‌ای ایران می‌تواند زمینه ساز تغییر نظر تهران درباره معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای شده و گریز هسته ای را کلید بزند. همانطور که حسین موسویان، مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای و کارشناس فعال در دانشگاه پرینستون، اشاره کرده، هرگونه پاسخ ادعایی نظامی «تنها عاملی است که می‌تواند برنامه هسته‌ای ایران را به سمت متفاوتی منحرف کند». بالاخص این که ژنرال احمد حق طلب، فرمانده یگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که مسئولیت دفاع از سایت های هسته ای ایران را برعهده دارد، به صراحت هشدار داد که اگر اسرائیل بخواهد با تهدید به حمله به سایت های هسته ای ایران، تهران را تحت فشار قرار دهد، «ممکن و قابل تصور» است که ایران در سیاست ها و دکترین دفاعی خود تجدید نظر کند.

به ادعای فارین پالسی، حملات اسرائیل به برنامه‌های هسته‌ای عراق و سوریه، به ترتیب در سال‌های 1981 و 2007، به دلیل این واقعیت که هر دو برنامه نسبتاً در مراحل اولیه خود بودند، نسبتا موفقیت آمیز بود. اما برنامه هسته ای ایران بسیار پیشرفته تر است و مهمتر از آن، اسرائیل در صورتی که بخواهد علیه برنامه هسته ای ایران دست به اقدامی ماجراجویانه بزند، نمی تواند دانش نهادینه شده ای را که ایرانیان در طول دهه ها به دست آورده اند، از میان ببرد. به بیانی دیگر علم را نمی توان به سادگی کنار زد. در صورت لزوم، ایران می‌تواند برنامه هسته ای خود را در هر زمان دیگری بازتعریف کرده و بر ظرفیت‌های تکنولوژیکی خود جهت غنی‌سازی اورانیوم تکیه کند. پس باید اذعان کرد که راهکار نظامی ادعایی نمی تواند برنامه هسته ای ایران را متوقف کند.به نظر می رسد اسرائیل در برابر فشارهای آمریکا تسلیم شده است؛ هرچند که با حمله به ساختمان کنسولگری ایران دوران خطرناکی در تنش تهران- تل‌آویو کلید زد.