واقع گرایی امنیتی؛ رویکرد جدید اعراب خلیج فارس در برابر ایران

سایت تحلیلی «ریسپانسیبل استیت کرافت» در مطلبی به قلم پروفسور «کریستین اولریکسن» استاد مطرح مطالعات خلیج فارس و عضو مؤسسه بیکر به تغییر رویکرد اعراب خلیج فارس و تمایل آنها به واقع‌گرایی در قبال ایران پرداخته است.
آغاز این تحول، بالاگرفتن تنش‌ها در خاورمیانه و نحوه پاسخگویی آمریکا به آنها عنوان می‌شود که ساختار امنیت منطقه‌ای را متزلزل کرده و متحدان عرب واشنگتن را به بازنگری در شراکت امنیتی با آمریکا واداشته است.
حوادث دنباله‌داری که از تابستان ۲۰۱۹ آغاز شد و نوع پاسخگویی دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا به آنها را می‌توان به دودسته تقسیم کرد که از یک سو انفجارهای الفجیره، حمله به نفت‌کش‌ها در دریای عمان و همچنین حملات به آرامکو- شرکت نفت عربستان سعودی- و از سوی دیگر، ساقط شدن پهپاد آمریکایی در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹ و کشته شدن یک پیمانکار آمریکایی در حوادث دسامبر عراق را شامل می‌شود.
در دسته اول که موضوع صرفاً به کشورهای عربی مربوط است، آمریکا موضعی منفعلانه اتخاذ و به حمایت شفاهی بسنده کرد حال آنکه در دسته دوم، شاهد تلاش برای حمله سایبری علیه ایران و همچنین تعدی به خاک عراق با هدف به شهادت رساندن سردار قاسم سلیمانی بودیم.
رفتار دولت ترامپ این پیام را به شرکای عرب منتقل کرد که آمریکا تنها هنگامی که پای منافع مستقیم این کشور در میان باشد؛ حاضر به نشان دادن واکنش صریح است و همین امر اعراب را به بازنگری در تفکر خود مبنی بر تضمین‌های امنیتی واشنگتن واداشت.
پیش از آن، در ماجرای تحریم قطر نیز وقتی آمریکا جانب عربستان و امارات را گرفت، این پیام را منتقل کرد که ترامپ از قربانی کردن شرکا ابایی ندارد حال آنکه وقتی به ترکیه برای عملیات علیه کردهای سوری چراغ سبز نشان داد نیز این فرضیه را تائید کرد.
دوگانگی واکنش ترامپ در مواجهه با حوادث اخیر موجب شد متحدان عرب به این فکر بیفتند که شاید تضمین‌های امنیتی آمریکا کافی نیست یا به عبارت بهتر متوجه شدند که برای حفظ بقا بیش از آنچه که فکر می‌کردند تنها هستند و باید به خود اتکا کنند. به همین دلیل است که این اواخر شاهد اتخاذ رویکرد واقع‌گرایانه و مبتنی بر خویشتنداری آنها در قبال ایران هستیم.
سفر هیأت اماراتی به ایران در جولای ۲۰۱۹ که اندکی بعد از خبر خروج نیروهای اماراتی از یمن صورت گرفت، توسل عربستان سعودی به پاکستان و عراق برای کاهش تنش با ایران بعد از حوادث آرامکو از جمله تلاش‌های اعراب برای پیشبرد این رویکرد جدید است حال آنکه بعد از شهادت سردار سلیمانی نیز، با توجه به سفر مقامات قطری و عمانی به ایران، شاهد تشدید دیپلماسی در سطح منطقه هستیم.

با نزدیک شدن به اکسپو ۲۰۲۰ دبی و نشست جی ۲۰ به میزبانی عربستان، دو مقوله قدرت‌نمایی ایران و نگرانی از پاسخ منفعلانه آمریکا در قبال تأمین امنیت شرکای منطقه‌ای، بر رویکرد حکام عرب تأثیرگذار بوده است.

اگرچه تشدید دیپلماسی مانع از کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران نمی‌شود، اما دستکم امید به اینکه در آینده مناسبات امنیتی منطقه بر مبنای واقع‌گرایی انجام خواهد شد را بیشتر می‌کند.//مهر