هیچ ضربدر هیچ؛ معطلی مزمن دولت برای وعده اروپایی ها

روزنامه فرهیختگان در تحلیلی با عنوان «اینستکس؛ هیچ ضربدر هیچ» نوشت:  رئیس‌جمهور در گفت‌وگو با نخست‌وزیر ایتالیا دوباره گلایه کرد که چرا اینستکس فعالیت جدی خود را آغاز نکرده و گفت: «سازوکار مالی طراحی‌شده از سوی اروپا (اینستکس) متاسفانه هنوز نتوانسته قدم قابل‌توجه و موثری بردارد و نقشی را ایفا کند.» حسن روحانی در این گفت‌وگو با بیان اینکه تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه ایران در این شرایط سخت هم ادامه دارد، به مخالفت آمریکا با پرداخت وام از سوی صندوق بین‌المللی پول به ایران هم اشاره و اضافه کرد: «انتظار داریم کشورهای اروپایی به‌ویژه ایتالیا در برابر این نقض مقررات در این شرایط سخت، اقدامات لازم را انجام دهند. ما آماده هستیم به تعهد کامل خود در برجام عمل کنیم، درصورتی‌که طرف مقابل هم به همه تعهدات خود عمل کند و دست از تهدید بردارد.

 این پیگیری رئیس‌جمهور البته یکی‌دو هفته پیش و در گفت‌وگو با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه هم تکرار شده بود و او آنجا هم گفته بود راه‌اندازی اینستکس مثبت اما ناکافی است.

از دیگر اقدامات دولت، دوران بروز کرونا پیگیری شده و تلاش‌های زیادی صورت گرفته تا اروپایی‌ها رفتارشان را در قبال ایران تغییر دهند. ازجمله مهم‌ترین اقدامات، درخواست وام پنج‌میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول است که چندی پیش و در جریان بروز اپیدمی کرونا در ایران صورت گرفت که البته با مخالفت آمریکا روبه‌رو شد و از آنجاکه ایالات‌متحده به‌لحاظ نفوذی که دارد، تصمیم‌گیر نهایی در این صندوق است، قریب‌به اتفاق تحلیل‌ها بر این قرار گرفت که این وام درخواستی، برخلاف تمام قوانین و عرف بین‌المللی، به ایران تعلق نمی‌گیرد. هرچند در واکنش به این فشار آمریکا، همتی درخواست کرد این وام تحت ضوابط اینستکس و از این طریق به ایران تعلق بگیرد که البته آن هم تاکنون عملیاتی نشده است. ناگفته نماند که اینستکس از ابتدای تاسیس یا به‌عبارت بهتر از همان روزهایی که خبر راه‌اندازی آن اعلام شد، یعنی بیشتر از یک سال پیش، تاکنون به‌جز چند معامله بسیار بسیار کم‌حجم و چندمیلیون دلاری نتوانسته کارآیی دیگری داشته باشد.

در این میان اما موضوع اصلی این است که آیا همچنان می‌توان امیدوار بود از دل ساختارهای موجود بین‌المللی و مسیرهای سنتی، در تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی آمریکا که حالا بر اقتصاد و سیاست بسیاری از کشورها سایه انداخته، خللی ایجاد کرد؟ یا برای مثال به تاثیر فشار کرونا یا ماجرای کاهش قیمت نفت دل بست؟ یا نه باید به‌دنبال مسیرهای جدید چه در عرصه دیپلماسی رسمی و غیررسمی و چه در مسیر مراودات تجاری بین‌المللی بود.