آیا پومپئو می‌تواند کار "بایدن" برای بازگشت به برجام را دشوار کند؟

جارت بلنک در Responsible Statecraft نوشت: به نظر می‌رسد که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا چندان از انتخاب مجدد ترامپ در انتخابات ماه نوامبر مطمئن نیست. در حالی که مشاور سیاسی وی به نامزدهای جمهوری خواه سنا توصیه می‌کند که از ترامپ دفاع نکنند، پمپئو تمام وقت خود را صرف تاکید به این که آمریکا هنوز بخشی از برجام است می‌کند تا بلکه بدین طریق در صورت به قدرت رسیدن بایدن راه او را برای بازگشت به برجام دشوار کند.

به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه ی این مطلب آمده است: هنگامی که ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران در سال 2018 خارج شد، وی تصمیم به بازگشت تمامی تحریم‌های گذشته گرفت. پس از آن جان بولتون، مشاور امنیت ملی وقت در مورد مکانیسم به اصطلاح ماشه در توافق توضیح داد که ما از مقررات پیش‌بینی شده در برجام استفاده نمیکنیم چرا که از آن خارج شده‌ایم.

با این حال، پمپئو اکنون می‌گوید که آمریکا هنوز یکی از اعضای قانونی این توافق است بنابراین حق دارد از مکانیسم ماشه استفاده کند، این ادعا در حالی مطرح می‌شود که دولت بارها و بارها از توقف مشارکت در برجام گفته بود.

دولت ترامپ ادعا می‌کند که استفاده از مکانیسم ماشه امری ضروری است زیرا تحریم‌های تسلیحاتی اتخاذ شده در سال 2007 و 2010 امسال به پایان می‌رسد. تنها در صورتی تحریم‌ها ادامه خواهد یافت که شورای امنیت آن را تمدید کند که آن هم ممکن نیست چرا که روسیه یا چین مطمئنا آن را وتو خواهند کرد.

ایران قبل از تحریم‌ها، قادر به وارد کردن تسلیحات مهم نبوده، زیرا مجموعه‌ای ارزان تر از ابزارهای نامتقارن نظامی مانند شورشیان و تروریست‌ها را در اختیار داشته است. با توجه به فشار مالی که کشور در حال حاضر تحمل می‌کند، بعید به نظر می‌رسد که بتواند از گزینه‌های جایگزین برای گروه‌های شبه نظامی خود استفاده کند. ایران ممکن است با پایان تحریم‌ها روی به امضای برخی قراردادهای تسلیحاتی بیاورد، اما بعید است روش جنگ برای آن تغییر کند.

تحریم‌های تسلیحاتی در حمایت از تلاش‌های آمریکا برای خلع سلاح منطقه مهم است، اما مناطقی مانند یمن و لبنان همین حالا در معرض تحریم‌های جداگانه تسلیحاتی قرار دارند که همچنان به همان عملکرد ادامه می‌دهند.

واقعیت این است که تحریم تسلیحاتی در توافقنامه ایران همیشه بیشتر از آنکه عملی باشد به نوعی سمبلیک بوده است. البته این باعث نمی‌شود که این موضوع در سیاست و دیپلماسی سمبل‌های بی اهمیتی باشد و اتفاقا به خاطر اهمیت‌شان است که آمریکایی‌ها خواهان تمدید آن هستند.

اول، ممکن است ایران کاملاً از توافقنامه یا حتی پیمان منع گسترش سلاح های هسته‌ای خارج شود. ممکن است جنگ‌طلبان آمریکایی هم ایران را به این کار تشویق کنند، اما این اقدام فقط بحران دیگری را ایجاد می‌کند که دولت ترامپ قادر به مدیریت آن نیست. در هر صورت، دولت تاکنون نتوانسته واکنش‌های ایران را در قبال تحریکات خود پیش‌بینی کند.

دوم، ممکن است پمپئو در استفاده از مکانیسم ماشه شکست بخورد. مکانیسم ماشه یک رویه است که بطور خاص و منحصر به فرد طراحی شده تا در پاسخ به نقض این توافق نامه از سوی ایران از آن استفاده شود. اگر آمریکا بخواهد پس از انعقاد معامله و در مواجهه با مخالفت یکپارچه حتی نزدیکترین متحدان خود از این مکانیسم استفاده کند، شورای امنیت ممکن است با آن مخالفت کند و آنگاه این خود موجب بحرانی در روابط واشنگتن و سازمان ملل می‌شود.

سوم، اگر مکانیسم ماشه کار کند، کشورهایی از جمله روسیه و چین ممکن است از آن سرپیچی کرده و مستقلا روی به فروش سلاح به ایران بیاورند، در این صورت مشروعیت سازمان ملل و قوانین آن با چالش جدی رو به رو می‌شود.

چهارم، حتی نزدیکترین شرکای ما هم ممکن است از اجرای دوباره تحریم‌های اقتصادی امتناع ورزند. شرکت‌های اروپایی قبلاً به واسطه تحریم‌های آمریکا از تجارت با ایران دست کشیده‌اند، اما این اهرم تحریم‌ را که ما در حل بحران‌های مختلف جهان به آن متکی هستیم، تضعیف می‌کند.

این سناریوها همه برای آمریکا خطرناک هستند، سناریوهای اشاره شده چه از طریق تنش احتمالی با آمریکا و چه با فرسایش مشروعیت واشنگتن می‌توانند دردسرساز باشند. البته که این خطرات ممکن است با توجه به خصومت ایدئولوژیک این کشور با همکاری چند جانبه، برای دولت ترامپ معنی چندانی نداشته باشد. اگر آنها نسبت به نگرانی‌های خود درباره تجارت اسلحه با ایران صادق بودند، سناریوی بعدی ممکن است نگران کننده‌تر باشد.

مکانیسم ماشه در واقع ممکن است فروش تسلیحات حیاتی به ایران را سرعت هم ببخشد. این تحریم شامل موشک‌های سطح به هوا نمی‌شود، سیستم‌های تسلیحاتی که می‌توانند بیشترین آسیب را به برتری نظامی آمریکا بر ایران وارد کنند. روسیه فروش سیستم دفاع هوایی اس-300 خود را در جریان مذاکرات توافق هسته‌ای به تعویق انداخت و از آن زمان تاکنون با درخواست ایران برای خرید اس-400 هم موافقت نکرده، اما اگر ترامپ همچنان به این رفتارهای خود ادامه دهد، احتمالاً مسکو هم دوباره تجدید نظر خواهد کرد. دیپلماسی شانس بهتری برای محدود کردن فروش‌ تسلیحات به ایران خواهد داشت.

دولت ترامپ و وزیر امور خارجه پمپئو همه اینها را می‌دانند. پس دلیل این رفتارها واقعاً چیست؟ جو بایدن به دنبال بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران است، اما جنگ طلبان می‌خواهند مانع این اتفاق شوند.

امروز بازگشت به توافق هسته ای ایران تا حد زیادی مسئله ای دو جانبه بین آمریکا و ایران خواهد بود. دو کشور به سادگی می‌توانند به تعهدات خود در این توافق برگردند. پس از عقب نشینی، هرگونه توافقی برای بازگشت به برجام نیاز به اقدام جدید شورای امنیت دارد، بنابراین چنین اتفاقی این اجازه را می‌دهد تا طرف‌های دیگر به ویژه روسیه و چین به دنبال امتیاز بگیرند. این بدان معنا نیست که دولت بایدن نباید به توافق بازگردد، اما به هر حال واشنگتن به خاطر سیاست‌های ترامپ باید بها بپردازد.

مانند همه اقدامات تندروها در واشنگتن، ایده استفاده از مکانیسم ماشه در مقابل ایران هم ناکام می‌ماند، هرچند که آسیب‌اش را به منافع آمریکا می‌رساند.