افشای نقش ملکه انگلیس در کودتای 28 مرداد

طبق اسنادی که به تازگی توسط یک مورخ کشف شده، ملکه انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ که برای برکناری دولت «محمد مصدق» طرح‌ریزی شد، نقشی مهم ایفا کرده است، نقشی که در گزارش یک روزنامه انگلیسی ادعا شده ناخواسته و ناشی از اشتباه آمریکایی‌ها بوده است.

روزنامه انگلیسی «دیلی میل» گزارش داد در سال ۱۹۵۳ «آنتونی ایدن»، وزیر خارجه وقت انگلیس در حال برنامه‌ریزی کودتایی علیه محمد مصدق، نخست‌وزیر ایران بود. مصدق دو سال قبل از آن، رای موافق به نفع ملی کردن میادین نفتی ایران به دست آورده بود.

بنابر این گزارش، برای بازگرداندن کنترل انگلیس بر نفت ایران، ایدن می‌خواست مصدق را با شاه که متحد قدرت‌های غربی از جمله فرانسه، آمریکا و انگلیس بود، جایگزین کند. اما شاه که مجاب نشده بود، ترجیح می‌داد زندگی بی‌دغدغه‌تری را در تبعید بگذراند. او بعد از برکناری، زندگی در ایتالیا را آغاز کرده بود.

بر اساس گزارش فوق، ایدن که به دنبال راهی برای متقاعد کردن شاه بود، تلگرافی را به واشنگتن فرستاد و از آن‌ها خواست با اعمال فشار بر شاه، وی را مجبور کنند در ایران بماند تا کودتا انجام شود. ایدن در آن زمان سوار کشتی لوکس «آراِم‌اِس کوئین الیزابت» بود که اقیانوس اطلس را می‌پیمود.

بعد از آن، تلگرافی از آمریکا به سفیر واشنگتن در تهران ارسال شد که محتوای آن، این بود: وزارت خارجه امروز عصر به ما خبر داد پیامی را از ایدن که از سوی ملکه الیزابت ارسال شده بود، دریافت کرده که در آن ملکه درباره تحولات اخیر در ارتباط با شاه ابراز نگرانی کرده و در عین حال ابراز امیدواری کرده که بتوان راهی را برای منصرف کردن وی (شاه) از ترک ایران پیدا کرد.

ادعای مطرح شده این است که مقامات آمریکایی به قدری پیام ایدن را بد برداشت کردند که تصور کردند وی از طرف ملکه الیزابت این سخنان را گفته و متوجه نشدند که نام کشتی‌ای که وی بر آن سوار بوده ملکه الیزابت بوده است.

«ریچارد آلدریچ» یکی از مورخانی که این اسناد مهم را در آرشیو واشنگتن یافته به نشریه «تایمز» انگلیس گفت: در ۴۰ سال کار من به عنوان مورخ، این شگفت‌آورترین مجموعه اسنادی است که تاکنون دیده‌ام.

«لوی هندرسون» سفیر آمریکا سپس در حالی که شاه ایران آماده فرار بود، با همراهان وی دیدار کرد. او در تلگرافی نوشت به وزیر ارشد شاه گفته که به نفع کشور است که شاه در ایران بماند. او افزود که به این وزیر گفته پیامی را از شخصیتی که با شاه روابط دوستانه‌ای دارد دریافت کرده که این شخصیت هم تلویحاً گفته بهتر است که شاه در ایران بماند.

پروفسور آلدریچ گفت شکی نیست که شاه از توضیحات سفیر متوجه شد که منظور وی از آن شخصیت، الیزابت دوم بوده است. شاه در سفری به انگلیس در سال ۱۹۴۸ با ملکه که هنوز ملکه نشده بود، دیدار کرده بود.

بنابر این گزارش، شاه پس از آن، تصمیم به ماندن گرفت و کودتا با موفقیت انجام شد. مصدق در اوت ۱۹۵۳ برکنار  شد.

به نوشته دیلی میل، آمریکایی‌ها خیلی زود متوجه اشتباه بزرگ دیپلماتیک خود شدند، اما آن را مخفی کردند. در تلگرافی که بعداً از سوی مقامات این کشور به «جان فاستر دالس»، وزیر خارجه رئیس‌جمهور آیزنهاور ارسال شد، آن‌ها عمیقاً در خصوص این اشتباه ابراز تاسف کردند.