فلسفه مهریه چیست؟
در معنای لغوی، مهریه که اسم قدیمی تر آن کابین می باشد به مالی گفته میشود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح اسلامی به زن خود می پردازد یا مکلف به پرداخت می شود. با بررسی آیین دین یهود نوعی پرداخت وجه شبیه مهریه زن وجود دارد که عندالمطالبه نمی‌باشد بلکه در زمانی که عقد نکاح زوجین با طلاق یا فوت شوهر از بین برود آن مال باید به زن پرداخت شود.
به گزارش مثلث آنلاین، عنوان دیگری که برای مهریه در نظر گرفته شده است صداق میباشد صداق در واقع به معنای اماره و نشانه ای از صداقت مرد جهت وقوع عقد نکاح و التزام به زندگی مشترک می باشد ماهیت مهریه در ابتدا به عنوان هدیه و بخششی بوده است که از طرف مرد انجام میشده. در آموزه‌های دینی نیز این موضوع در نظر گرفته شده اما مقدار معینی برای آن تعیین نشده است و نوع مالی که برای پرداخت به عنوان مهریه نیز در نظر گرفته می شود محدود به موضوع خاصی نشده و هر چیزی که در عرف ارزش مالی داشته باشد میتواند به عنوان مهریه به زن تعلق بگیرد. در کتب فقهی و دینی بعضا مشاهده شده است که مهریه زنان آموزش قرآن به آنها و یا آموزش سواد به ایشان بوده است.
مهریه در کشور ایران
بر اساس عرفی که در کشور ایران معمول گردیده مهریه دختران مسلمان ایرانی بر مبنای سکه‌های طلا تعیین میشود که تعداد این سکه ها در برخی موارد برحسب تعداد ائمه ۱۴ معصوم و یا سوره های قرآن و یا سال تولد دختر یا حالات دیگر در نظر گرفته میشود اما بر اساس تحقیقی که در سال ۱۳۸۷ در خصوص مهریه در ایران صورت گرفته است بیش از ۱۲۰۰ نفر زن و مرد متاهل بین ۱۸ تا ۴۰ سال که در حدود ۱۲ استان کشور از ایشان تحقیق شده میانگین مهریه به اعلام زنان ۳۵۰ عدد سکه طلا و با اعلام مردان ۲۶۰ سکه طلا بوده است که این امر نشان دهنده رشد سریع میانگین مهریه در دهه ۸۰ میباشد که در عرض ۵ سال این میانگین از ۳۰۰ سکه به ۴۵۰ سکه رسیده است. البته بعضاً مهریه های نامتعارف نیز مشاهده شده از جمله ۱۲۴ هزار سکه طلا به نام تعداد پیامبران الهی و یا عضوی از اعضای زوج به عنوان مهریه.
تعداد زیادی از زندانیانی که جهت امور مالی در زندان به سر می‌برند به علت ناتوانی در پرداخت مهریه می باشد که ناشی از دعوای مطالبه مهریه از جانب زوجه است و از آنجایی که هر زندانی هزینه سنگینی برای دولت ایجاد می کند سیاست قانونگذار بر این شد که با تصویب قانون حمایت خانواده سال ۱۳۹۱ موضوع مهریه را به نحوی تدوین نماید که از فشار زیاد بر مردها کاسته و تعداد زندانیان نیز کم شود لذا بر اساس این قانون مهریه هایی که بالای ۱۱۰ سکه طلا باشند موجب زندان رفتن مردان نشده و با توافق طرفین و درخواست مرد قسط بندی برای کمتر از ۱۱۰ سکه نیز ممکن می باشد همچنین رای وحدت رویه در سال ۱۳۹۰ به شماره ۷۲۲ صادر گردید که پذیرش دادخواست اعسار به شکل دعوای تقابل را هم پذیرفته که به موجب آن فرآیند رسیدگی به دعوای اعسار از طرف مرد ها تسریع یافته و امکان صدور دستور بازداشت ایشان بسیار کاهش پیدا کرد البته قطعاً افرادی که حامی حقوق زنان می باشند از این موضوع خرسند نبوده و به دنبال راه حلی جهت تثبیت حقوق زنان می باشند.
مهریه در سایر کشورهای اسلامی
در کشور عربستان که قوانین آنها نیز بر اساس متون فقهی و کتب اسلامی میباشد عرف مهریه ۴ هزار دلار میباشد در کشور جمهوری آذربایجان نیز مهریه در حدود ۲ هزار منات این کشور می باشد در کشور هند نیز در میان اقوام مختلف ادیان این کشور حدود ۱۰۰ هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار روپیه به عنوان مهریه در نظر گرفته میشود در کشور ترکیه معمولاً مبلغی را به طور متوسط ۳۵ هزار لیر در نظر می گیرند و در برخی مناطق چین نیز در میان اقوام مختلف نرخ مهریه حدود ۱۰ هزار یوان تخمین زده شده است در کشور عمان نیز در حدود ۲ هزار ریال میباشد.
موضوع مطالبه مهریه در کشورهای غیر اسلامی
بسیار پیش می آید که زن و شوهرهای مسلمان در کشورهای غیر مسلمانی که مکانیزمی تحت عنوان مهریه در رابطه زوجیت ندارند زندگی کرده و زن ها دعاوی در خصوص مطالبه مهریه مطرح می کنند برای مثال در سال ۲۰۱۷ آرای متفاوتی در خصوص موضوع مهریه از دادگاه های سوئد صادر گردید دیوان عالی کشور سوئد در نهایت اعلام کرد که تعهد به پرداخت مهریه در این کشور قابل اجرا نیست این رای در خصوص مطالبه ۶۹۰ سکه طلا توسط زن ایرانی از همسر خود صادر گردیده که دادگاه تجدید نظر به نفع او رای داده بود.
پرونده های مربوط به مهریه در دادگاههای آمریکا نیز به دفعات متعدد مطرح شده و آرای متفاوتی در این زمینه صادر گردیده که طی یک بررسی توسط یکی از حقوقدانان آمریکا موضوع مهریه با مکانیزم تقسیم اموال زوجین مقایسه گردیده و ایشان ابراز کردند که مهریه بحثی متفاوت از این امر بوده و باید توسط محاکم کشور آمریکا محترم شمرده شود.
مهریه در اسلام
بر اساس فلسفه اسلامیِ مهریه، تعیین مهریه به عنوان نوعی هدیه، پیشکش یا نحله بوده است که زوج جهت اثبات صداقت خود و در زمان ازدواج به صورت نقد به زوجه پرداخت می‌کرده است و موضوع مهریه متاسفانه طی گذشت سال ها در کشور ما از فلسفه اصلی خود فاصله گرفته و به نوعی دینی می باشد که با انعقاد عقد نکاح به عهده زوج قرار می گیرد بدون آنکه موجب جدی و واقعی برای ایجاد این دین وجود داشته باشد و علت این امر نیز فاصله گرفتن تعیین مهریه از فلسفه ابتدایی خود که دادن هدیه به زن بوده می باشد.
آیا مهریه بیش از 110 عدد سکه قابل مطالبه است؟
با تصویب قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی که مقرر داشت مهریه تنها تا یکصد و ده عدد سکه قابل مطالبه است این تصور در ذهن افراد ایجاد گردیده هر چند عدد سکه به عنوان مهریه تعیین شود اهمیتی ندارد چرا که تنها صد و ده عدد از آن قابل مطالبه است. در صورتی که واقعیت این نیست همچنان مهریه میتواند بنا بر توافق طرفین هر تعداد سکه معین شود و تمامی سکه ها از جانب زوجه قابل مطالبه میباشد. در واقع زن می تواند با اخذ استعلام اموال مرد اقدام به توقیف کلیه اموال وی بنماید و تمامی مهر خود را وصول نماید اما در صورتی که مالی از زوج شناسایی نشود زوجه تنها برای یک صد و ده عدد سکه می تواند از دادگاه دستور جلب بگیرد و برای تعداد بیشتر از این باید اموال شوهر را به واحد اجرای احکام اعلام نماید.
بررسی مهریه در قوانین کشور ایران
قانونگذار ابتدا در قانون مدنی فصل هفتم و از ماده ۱۰۷۸ به بررسی موضوع مهریه می پردازد و ابتدا شرایط و موضوع مهریه را مورد بررسی قرار می‌دهد. بر اساس این ماده:
هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.
لذا موضوع اصلی در خصوص مهریه دو نکته میباشد
1-مالیت داشتن
2-قابل تملک بودن.
تعریف مالیات داشتن مال بسته به عرف جامعه دارد ممکن است مالی از نظر عده ای از افراد جامعه هیچ ارزش مادی نداشته باشد اما از نظر یک شخص میلیاردها تومان ارزش داشته باشد در خصوص مهریه آنچه که عرف پذیرای آن می باشد معمولا وجه نقد یا سکه و یا اموال غیر منقول می باشد درخصوص ویژگی دیگر مهریه که قابل تملک بودن می باشد لازم به توضیح است آنچه که در عقد نکاح به عنوان مهریه تعیین می شود باید قابل تحویل و تسلیم به زوجه باشد برای مثال عرف جامعه برای عقاب ارزش مادی قائل می باشد اما در صورتیکه در عقد نکاح عقابی به عنوان مهریه تعیین شود باید قابلیت تسلیم به زوجه را داشته باشد و نمیتوان عقاب وحشی در حال پرواز را به عنوان مهریه تعیین کرد. همچنین مهریه میتواند عین معین یا کلی بوده یا حق مالی مثل حق ارتفاق یا حق انتفاع و همچنین منفعت مال مشخص و انجام دادن کار معینی باشد، مثل حق تالیف و اختراع و سرقفلی.
لزوم معلوم و معین بودن مهریه
ویژگی دیگری که قانونگذار برای مهریه در نظر گرفته است این می باشد که تعیین مهریه باید به نوعی باشد که بین طرفین رفع جهالت شود در این خصوص ماده ۱۰۷۹ مقرر داشته:
مهریه باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود معلوم باشد.
در واقع اگر مال معینی را به عنوان مهریه تعیین نمایند باید مقدار و جنس و وصف آن مشخص باشد و زوج نمی‌تواند به صورت کلی بگوید که من بخشی از اموال خود را به عنوان مهر قرار می دهم بلکه باید به جزئیات مشخص کند که کدام مال با چه وصف و با چه جنسی به عنوان مهریه تعیین می شود. البته این نکته نیز حائز اهمیت است که مقدار مهریه باید بر اساس تراضی و توافق طرفین باشد در تعیین مقدار مهریه شخص ثالثی نیز می تواند عهده دار پرداخت گردد اما در این حالت شخص ثالث به عنوان ضامن زوجه قلمداد می شود و اصل مهریه از زوج قابل مطالبه می باشد.
مالکیت زن بر مهریه
بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی:
به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
برابر با این ماده به محض این که عقد نکاح واقع شد مهریه به عنوان مالی مشخص و جزو اموال زوجه قرار می گیرد و می تواند به پشتوانه مهریه تعیین شده در صورت امکان حتی اقدام به معامله نیز نماید در بحث مالکیت زن بر مهریه بررسی دو نوع مهریه حائز اهمیت می باشد.
1-مهریه عندالمطالبه
در صورتی که در عقدنامه مهریه عندالمطالبه تعیین شده باشد به این معنی میباشد که هر زمانی که زوجه اراده کند می تواند دادخواست مطالبه مهریه را مطرح نموده و زوج نیز مکلف به پرداخت آن می باشد که البته بسته به قوانین اخیرالتصویب شرایط خاصی برای مطالبه و میزان مهریه که زن میتواند مطالبه کند تعیین شده است.
2-مهریه عندالاستطاعه
علی‌رغم حالت اول در این حالت و در صورتی که در عقدنامه مهریه عندالاستطاعه تلقی شده باشد زن تنها زمانی می تواند به مهریه دست پیدا کند که بتواند اموالی از زوج شناسایی و به اجرای احکام دادگاه و یا اجرای ثبت معرفی نماید در غیر این صورت تا زمانی که مالی از زوج شناخته نشده است وصول مهریه ممکن نخواهد بود.
نحوه مطالبه مهریه
جهت طرح دعوای مطالبه مهریه ذکر نکاتی حائز اهمیت میباشد، قانونگذار در بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه کشور دارندگان اسناد رسمی لازم الاجرا را مکلف نموده جهت اجرای سند رسمی خود ابتدا به واحد اجرای ثبت مربوطه مراجعه نمایند در صورتی که اجرای ثبت اقدام به صدور اجراییه نمود و تا مدت ۶ ماه اموالی از فرد مقابل شناسایی و توقیف نگردید دارنده سند می تواند به دادگاه نیز مراجعه نماید بر همین اساس از آنجایی که مهریه نیز مستند به سند رسمی و عقدنامه می باشد زن ابتدا باید به دفتر ازدواج مراجعه و تقاضای صدور اجرائیه نماید و پس از آن با ارسال پرونده به اجرای ثبت مربوطه درخواست توقیف اموال زوج را بنماید در صورتی که تا مدت ۶ ماه مالی از زوج شناسایی نشد زوجه میتواند با طرح دادخواست در محاکم خانواده مهریه خود را مطالبه نماید.
چه تعداد سکه قابل مطالبه میباشد؟
از آنجایی که تعیین میزان مهریه از حد عرفی خود خارج شده و بعضاً مهریه های سنگینی بریده می شود که قطعاً زوج توان پرداخت آن را ندارد قانونگذار در قانون حمایت خانواده در ماده ۲۲ این قانون راه حل جدیدی را ارائه داده است برابر با این ماده:
هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی است چنانچه مهریه بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.
ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مقرر می‌دارد:
هرکس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود که به صورت استرداد عین یا قیمت یا مثل آن و یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را تادیه ننماید دادگاه او را الزام به تادیه نموده و چنانچه مالی از او در دسترس باشد آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده استیفا می نماید و در غیر اینصورت بنا به تقاضای محکوم له ممتنع را در صورتی که معسر نباشد تا زمان تادیه حبس خواهد کرد.
تبصره: چنانچه موضوع این ماده صرفاً دین بوده و در ذمه مدیون باشد دادگاه در حکم خود مستثنیات دین را منظور خواهد داشت و در مورد استرداد عین در صورتی مقررات فوق اعمال می شود که عین موجود نباشد به جز در بدل حیلوله که برابر مقررات مربوطه عمل خواهد شد.
لذا بر اساس دو ماده مذکور مهریه در حال حاضر در صورتی که ۱۱۰ سکه یا کمتر از آن باشد این امکان را به زوجه می دهد که برای وصول آن دستور جلب از دادگاه دریافت نماید اما در صورتیکه تعداد مهریه بیش از ۱۱۰ عدد سکه باشد حتماً باید مالی از زوج شناسایی و به اجرای احکام اطلاع داده شود در غیر این صورت نمی توان زوج را مجبور به پرداخت مهریه نمود.
آیا در صورت درخواست طلاق زن مهریه به او تعلق میگیر؟
این سوالی است که بسیاری از خانم هایی که قصد طرح دادخواست طلاق را دارند از وکلا می پرسند در این خصوص باید گفت مهریه همان طور که در قانون پیش بینی گردیده به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی تحت مالکیت زن می باشد و می تواند هر تصرفی در آن بنماید در واقع به مجرد وقوع عقد نکاح دینی بر عهده مرد قرار می گیرد که تا زمانی که آن را نپرداخته از جانب زن قابل مطالبه میباشد حتی پس از فوت مرد نیز زن می تواند مهریه خود را از ماترک او برداشت نماید بر همین اساس و از آنجایی که قانونا دینی بر عهده مرد قرار گرفته برای از بین رفتن این دین باید موجبی به وجود بیاید برای مثال یا باید زن مهریه را به مرد ببخشد و یا مرد باید مهریه را پرداخت کند تا این دین از بین برود لذا درخواست زن مبنی بر طلاق هیچ مداخله ای با موضوع مهریه نداشته و ماهیت مهریه را از بین نمیبرد چراکه طلاق به درخواست زوجه نیز اختیاری می باشد که قانون گذار تحت شرایط خاصی به او می دهد.
اجرای حکم مهریه
برای وصول مهریه بهتر است که زوجه ابتدا به استناد سند نکاحیه خود از اموال زوج تامین خواسته نماید که با این اقدام قبل از آنکه زوج متوجه شود اموال وی توقیف خواهد شد پس از صدور حکم مهریه و ارسال پرونده به واحد اجرای احکام در صورتی که زوجه بداند زوج دارای اموالی می باشد اموال مذکور را به واحد اجرای احکام جهت توقیف معرفی می نماید در غیر این صورت می تواند از پلیس راهور جهت شناسایی وسایل نقلیه ای که به نام زوج می باشد و همچنین از اداره ثبت اسناد و املاک جهت شناسایی و توقیف املاک زوج و از بانک مرکزی جهت توقیف حساب های وی استعلام نماید در صورتی که هیچ مالی ازاین سه روش شناسایی نشود زوجه میتواند درخواست حکم جلب نماید و با جلب، وی را مجبور به پرداخت مهریه کند.
شرایط تقسیط مهریه
پس از صدور حکم مهریه و قطعی شدن آن پرونده به درخواست زوجه به واحد اجرای احکام ارسال می گردد و اجرای احکام نیز به دنبال شناسایی اموالی از زوج و توقیف آن می باشد در این شرایط در صورتی که مرد مالی در اختیار نداشته باشد و توان پرداخت مهریه را نداشته باشد میتواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و همچنین تقسیط آن را مطرح کند از آنجایی که معمولاً میزان مهریه بسیار بالا تعیین می شود و زوج توان پرداخت ندارد دادخواست اعسار پذیرفته میشود و تقسیط مهریه نیز بر اساس میزان درآمد زوج و همچنین در صورتی که مهریه سکه طلا باشد بر اساس قیمت طلا تعیین می شود در شرایطی که قیمت سکه طلا یک میلیون تومان بود معمولاً بر اساس درآمد زوج ماهانه یک یا دو سکه باید پرداخت می شد اما در حال حاضر و با قیمت بالای سکه و بعضا آرایی از محاکم خانواده صادر می‌گردد که زوج را مکلف به پرداخت سالانه یک عدد سکه می نماید همچنین لازم به ذکر است در صورتی که درآمد زوج پایین بیاید و یا قیمت سکه افزایش پیدا کند زوج میتواند مجددا درخواست اعسار و تقسیط مطرح نموده و در صورت پذیرفته شدن ادعای او تعداد اقساط را بیشتر و تعداد سکه هایی که باید پرداخت شود را کمتر نماید.
از آنجایی که موضوع پرداخت مهریه دعوایی معمول در محاکم دادگستری می باشد و اینچنین به نظر می رسد که به راحتی قابل مطالبه و طرح است. این در حالی است که اگر بدون مشورت با وکیل متخصص در این زمینه اقدام به طرح دعوا نمایید ممکن است هیچ وقت به حقوق خود جهت وصول مهریه دست پیدا نکنید لذا توصیه ما به شما این است که قبل از هرگونه اقدامی در این خصوص حتماً با وکیل دادگستری متخصص در امور خانواده مشورت نموده و ترجیحاً پیگیری کار خود را به وی بسپارید.
دیدگاه تان را بنویسید