پشت پرده نزدیکی امارات به ایران

شاید هیچ زمان دیگری را در چهاردهه اخیر نشود تصور کرد که ابوظبی چنین اشتیاقی برای برقراری روابط با تهران از خود نشان داده باشد. در یک سال گذشته، امارات نشان داد که میل دارد روابطش را با ایران که بعد از قطع رابطه سعودی ها با کشورمان قطع شده بود را از سر بگیرد.ایران همانطور که بارها ابراز کرده، به این رویکرد روی خوش نشان داد. رفت و آمدهای برخی مقامات دو کشور از تابستان گذشته آغاز شد. آن زمان بسیاری معتقد بودند که یخ بین تهران و ابوظبی به زودی آب می شود و روابط به حالت عادی خود برمیگردد. اما چنین اتفاقی به تعویق افتاد. دیگر از دشمنی و ابراز نظرهای آتشین مقامات ابوظبی خبری نبود اما بوی آشتی هم چندان به مشام نمی رسید. با بروز بیماری کرونا اما روابط میان کشورها وارد فاز تازه ای شد. امارات از همان ابتدای کار با ارسال کمک های درمانی و تشخیصی، در ردیف نخستین کشورهایی قرار گرفت که به کمک ایران شتافتند. این رفتار باعث شد تا بسیاری بار دیگر از اشتیاق اماراتی ها و نزدیک شدن دو کشور به یکدیگر خبر دهند. برای بررسی جزئیات بیشتر با قاسم محبعلی، کارشناس امور خاورمیانه به گفتگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

تحرکات دیپلماتیک بین تهران و ابوظبی از سال پیش آغاز شده. به نظر میرسد امارات مایل است تا از فرصت کرونا استفاده کرده تا بتواند مشکلات بین دوکشور را حل کند. دلیل این تمایل امارات در چیست؟

امارات از دیرباز وابستگی تجاری به ایران داشته است. دبی با تجارت با ایران زنده است و این موضوع جدیدی نیست. در سال های بعد از انقلاب که به دلیل رفتار غربی ها و بعد تحریم ها علیه ایران، روابط کشور ما بیشتر با کشورهای اطراف شکل گرفت، دبی ابتدا تبدیل به بزرگترین پایگاه حمل و نقل هوایی در منطقه شد و بعد روابط اقتصادی بسیار زیادی بین دو کشور شکل گرفت که تجار ایرانی و اماراتی آن را هدایت می کردند.

سال ها پیش امارات بلندپروازی هایی در یمن و بعد در لیبی داشت. مقامات این کشور تصور می کردند که با عوض شدن وضعیت در خاورمیانه که به سرعت در حال رخ دادن بود، حضور در یمن و لیبی می تواند ابوظبی را تبدیل به یک قدرت منطقه ای کند. اما بعدمتوجه شد که این بلندپروازی ها نتیجه نداشته و اوضاع در این دو کشور آنطور که مقامات اماراتی تصور می کردند به نفع آنها پیش نمی رود. و سرنوشت طوری پیش رفت که موضع امارات در یمن به شدت تضعیف شد و در لیبی هم پای دیگر کشورها به میان آمد و ابوظبی نقش چندانی بازی نکرد.

در این وضعیت علت این چرخش به سمت تهران در چیست؟ آیا امارات به دنبال نقش آفرینی تازه در منطقه است و اینبار قصد متحد شدن با تهران را دارد؟

چیزی که واضح است اینکه امارات به دنبال افزایش قدرت خود در منطقه است و دراین مسیر افزایش ارتباطات خود را با تهران هم دنبال می کند.چیزی که باید به آن توجه کنیم این است که تلاش امارات برای ایجاد ارتباط با ایران به مفهوم این نیست که این کشور مواضع سیاسی خود را نسبت به ما عوض کرده است. بلکه همان سیاست هایی که بعد از انقلاب اتخاذ کرده و بر اساس برخی ادعاهای مرزی بود را ادامه داده و خواهد داد. آنچه که امارات را بر آن داشته تا برای نزدیکی به ما تلاش کند و راه های گوناگونی را امتحان کند، این است که روابط تجاری با ایران برای ابوظبی اهمیت فراوانی دارد.

برخی معتقدند که شیخ نشینهای امارات هرکدام در مورد نزدیکی امارات و ایران ساز خود را می زنند و دبی بیش از دیگران به احیای روابط اصرار دارد. این موضوع را چطور می بینید؟

امارات مجموعه ای از شیخ نشین هاست که در مورد موضوعات گوناگون و به ویژه موضوعات مربوط به سیاست خارجه با یکدیگر توافق می کنند تا بهترین تصمیم را برای کشور بگیرند. دبی از قدیم هم موقعیت متفاوتی با ابوظبی داشته است. این شیخ نشین نه تنها مشکل و اختلاف ارضی و سیاسی با ایران ندارد که به روابط تجاری با ما وابسته است. دبی تخریب روابط سیاسی بین دو کشور را که بعد از ماجرای سفارت عربستان اوج گرفت، به ضرر خود می بیند و حالا فرصتی پیدا کرده تا خواستار بهبود روابط با ایران شود چون سود تجاری خوبی از اصلاح مشکلات خواهد برد.

عربستان پیش از این امارات را وا می داشت تا موضعی هماهنگ با ریاض در قبال تهران اتخاذ کند. اما حالا موضع ابوظبی از سعودی ها فاصله گرفته است. در شرایطی که منطقه منتظر گشایشی در روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس است، امکان دارد که نزدیکی امارات به ما با چراغ سبز عربستان اتفاق افتاده باشد؟

من بعید می دانم و سندی نیست که بگوید امارات و عربستان در این تصمیم اتفاق نظر داشته باشند. همانطور که می دانیم این دو حالا دیگر تبدیل به دو رقیب شده اند و علی رغم نزدیکی که به هم دارند، در یمن رقابت سختی دارند. برعکس این حرف، می توانیم بگوییم که نزدیک شدن امارات به تهران، می تواند ابزار دیپلماتیک ابوظبی برای گرفتن امتیاز از سعودی ها به جهت پیشبرد منافع باشد. حالا که عربستان و امارات در یمن رو در روی خود قرار گرفتند، می شود گفت که روابط دیپلماتیک دو کشور وارد مرحله تازه ای شده که با مرحله قبلی که بر اساس قدرت ریاض پایه ریزی شده بود، تفاوت های بسیاری دارد. پس بعید نیست اگر این تلاش ابوظبی برای نزدیکی به ما، ابزاری باشد تا بتوانند امتیازاتی را از سعودی ها بگیرند.

به تازگی سردار دهقان، در گفتگو با شبکه الجزیره از تغییر موضع اماراتی ها و ایجاد بهبود در روابط میان دو کشور گفت. منظور از این تغییر موضع چیست؟ آیا می توانیم در آینده شاهد گسترش روابط دو کشور باشیم؟

آنچه مشخص است اینکه امارات و ایران تمایل دارند مذاکراتی را برای برقراری مجدد روابط با یکدیگر ترتیب دهند. کرونا هم فرصتی داد تا دو کشور به یکدیگر از این منظر نزدیک تر شوند و پالس های مثبت بیشتری ارسال شد. ممکن است که در محافل قدرت در دو کشور صحبت هایی برای مذاکرات بیشتر شده باشد و یا این گفتگوها وجود داشته باشد.

امارات سعی می کند در عین حال که به تهران نزدیک می شود تا روابط بین دو کشور به ویژه از نظر اقتصادی دوباره برقرار شود، به گونه ای پیش نرود که آثار مناقشات ایران با عربستان و آمریکا و... دامن ابوظبی را هم بگیرد و آثار منفی را امارات هم متحمل شود. این کشور هم اکنون سعی می کند تا روابط را به صورت متوازنی تنظیم کند. با این حال همانطور که سال گذشته هم اتفاق افتاده بود ، امارات سعی دارد به تهران نزدیک شود. از فرصت کرونا هم برای این نزدیکی به خوبی استفاده کرد. اما هنوز نمی توان گفت که برای امارات یک رابطه همه جانبه مدنظر است. بلکه بیشتر به نظر می رسد که این کشور به دنبال ایجاد توازن در روابط خود با کشورهای منطقه از طریق ابزار دیپلماسی است.