آیا تهران می‌تواند از ایالات متحده غرامت بگیرد؟

ایالات متحده قانون شکنی کرده است

مقامات کشورمان از ساعات نخست حادثه‌ای که برای هواپیمای ماهان رخ داد، بر غیرقانونی بودن عملکرد آمریکایی‌ها تاکید کردند. ایران می‌گوید که این اتفاق را به صورت قانونی تعقیب می‌کند و باید منتظر بود تا پای حقوقدانان بین المللی و مقامات ایرانی در سازمان ملل و دیگر سازمان‌های مرتبط دست به اقداماتی بزنند تا ایالات متحده دیگر نتواند اقدامات مشابهی را انجام دهد.

این کشور هرچند کار خود را قانونی توصیف کرده، اما هیچ یک از کنوانسیون‌های مربوطه، حق اقدام علیه یک هواپیمای مسافربری را به رسمیت نمی‌شناسند. با این حال هنوز ایکائو عکس العملی نشان نداده است. ایکائو سازمان بین المللی هواپیمایی غیر نظامی است که بلافاصله بعد از اینکه یک کشور اعتراضی را علیه عملکرد کشور دیگری ثبت کند، به آن رسیدگی خواهد کرد. ایران اعلام کرده که شکایت خود را به ایکائو می‌برد و نماینده دائم کشورمان در این سازمان، موضوع را پیگیری خواهد کرد.

غیرقانونی بودن عمل جنگنده‌های آمریکایی را در کلام مقامات بین المللی هم می‌شود دید. سخنگوی سازمان ملل در واکنش به ایجاد مزاحمت و تعرض جنگنده‌های آمریکایی به هواپیمای مسافربری ماهان ایر خواستار رعایت امنیت پرواز‌های غیرنظامی شد. استفان دوژاریک سخنگوی سازمان ملل در کنفرانس خبری خود درباره ایجاد مزاحمت جنگنده‌های آمریکایی برای هواپیمای مسافربری ماهان ایر در خطوط هوایی سوریه گفت که از نظر قانونی، امنیت پرواز‌های غیرنظامی باید از طرف همگان رعایت شود. این در حالیست که سخنگوی سنتکام در مدعی شده که اقدام جنگنده‌های آمریکایی کاملا حرفه‌ای بوده ودر چارچوب استاندار‌ها و قوانین بین‌المللی صورت گرفته است. طرف آمریکایی، اما به این موضوع که جنگنده هایش در کوریدور هواپیمای مسافربری در پرواز این هواپیما اختلال ایجاد کرده و جان مسافران را به خطر انداخته است، توضیحی نمی‌دهد.

سوالی که در مورد حوادث پنجشنبه مطرح می‌شود، این است که ایران با بردن پرونده به مجامع بین المللی، قادر به انجام چه اقداماتی علیه آمریکاست؟ در حال حاضر مشخص است که ایالات متحده در حریم کشوری ثالث به صورت غیرقانونی امنیت هواپیمایی مسافربری را نقض کرده است. در حالت عادی و با توجه به این که این کشور کنوانسیون‌های بین المللی و مفاد مربوط به امنیت هواپیما‌های غیرنظامی را نقض کرده، پرداخت غرامت کم‌ترین کاری است که می‌توان انتظارش را داشت. اما با توجه به این که ایالات متحده خود را ملزم به همکاری با هیچ یک از پیمان‌ها و سازمان‌های بین المللی نمی‌داند، مشخص نیست که ایران بتواند از این کشور غرامت بگیرد یا نه. اما در عین حال پیگیری حقوقی این اتفاق، علاوه بر اینکه بی قانون بودن آمریکا را بار دیگر ثابت می‌کند، دیگر کشور‌ها را بار دیگر به این فکر خواهد انداخت که به فکر ضمانت اجرا برای تعهدات بین المللی باشند. در این حال به نظر می‌رسد که ایران هر چقدر بر روی غیرقانونی بودن عمل آمریکایی‌ها تاکید کند، باعث ایجاد فشاری بین المللی علیه ایالات متحده خواهد شد که دست به اعمال فراقانونی در سرزمین‌های دیگر می‌زند.