خروج از NPT تله ترامپ برای تهران است

آرمان ملی- مهرماه سال جاری یعنی کمتر از دوماه دیگر تحریم تسلیحاتی ایران طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به پایان می‌رسد و کشورمان می‌تواند به خرید و فروش تسلیحات با سایر کشورها بپردازد. این در حالی است که آمریکایی‌ها از مدت‌ها پیش درصددند با فشار بر روی برخی کشورها از جمله اروپایی‌ها تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کنند و در این بین حتی پیش نویس جدید قطعنامه خود را نیز آماده کرده‌اند. با این حال روسیه و چین سرسختانه با این پیشنهاد آمریکا مخالفت کرده‌اند و باید دید در جلسه آتی شورای امنیت در این خصوص چه تحولاتی صورت خواهد گرفت. برای بررسی مسائل پیرامون تحریم تسلیحاتی ایران و اقدامات آمریکا «آرمان ملی» با علی بیگدلی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل به گفت و گو پرداخته است که می‌خوانید.

آمریکایی‌ها تلاش‌های زیادی مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران انجام داده‌اند؛ مثل پیش‌نویس جدید قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران؛ اساسا این فعالیت‌های ایالات متحده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من معتقدم پیشنهاد دوم آمریکا به لحاظ محتویات با پیشنهاد اولی تفاوت چندانی ندارد و قرار است این پیشنهاد سه‌شنبه به شورای امنیت برود و جلسه تشکیل شود. ولی آنچه به‌نظر می‌رسد اینکه آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند که بتوانند با همکاری 3 کشور اروپایی یعنی فرانسه، انگلیس و آلمان در برابر روسیه و چین مکانیسم ماشه را به اجرا بگذارند. البته هدف هر دو یعنی تمدید تحریم تسلیحاتی و مکانیسم ماشه تقریبا یکی خواهد بود و اگر مکانیسم ماشه اجرائی شود با توجه به اینکه اتحادیه اروپا 3 رای در برابر 2 رای چین و روسیه دارد آمریکا می‌تواند از اروپایی‌ها استفاده کند، مکانیسم ماشه را به جریان بیندازد و پرونده ایران را به شورای امنیت ببرد. این خود آغاز راهی است که محاسبه آن بر مبنای تحریم‌های 4 گانه‌ای است که سال 2015 بر ایران اعمال شده و بعد برجام و قطعنامه 2231 آنها را نقض کرد. یعنی تحریم شورای امنیت ، اتحادیه اروپا، تحریم کنگره آمریکا و کاخ سفید. از این جهت است که آمریکا می‌خواهد مکانیسم ماشه را اجرائی کند. با این حال هنوز مقامات اروپایی اظهار نظر روشنی نکردند که چه موضعی در خصوص این پیشنهاد آمریکا اتخاذ خواهند کرد. چرا که اروپایی‌ها اکنون در تعطیلات هستند و این مساله سه شنبه روشن می‌شود. البته نباید تغییراتی که در کادر سیاسی آمریکا بوجود آمده و برکناری آقای برایان هوک به‌واسطه عملکرد ضعیفش در سفر اخیر اروپایی را نایده گرفت، البته آقای آبرامز نیز یهودی است و شاید بتواند در چارچوب وزارت خارجه آمریکا فعالیت کند. اگرچه وی در جایگاه قبلی خود ناموفق بوده است. به هر صورت این تغییرات شاید دیپلماسی جدیدی را در مقابل آمریکا قرار دهد تا بتواند 3 کشور اروپایی را همراه کند.

با توجه به تصریح قطعنامه 2231 به پایان محدودیت‌های تسلیحاتی ایران در مهرماه اساسا آمریکا می‌تواند اروپایی‌ها را به سمت و سوی خود بکشاند تا مطابق سیاست‌های آنها عمل کنند؟

این مساله مشمول قوانین بین‌المللی نمی‌شود بلکه شامل مفاد برجام است و از طرف دیگر نیز آقای ماس به آقای ظریف تاکید کرده بود که برای اجرائی کردن اینستکس و دوام برجام باید 3 پیشنهاد ما یعنی رعایت حقوق بشر، کنترل قدرت دفاعی و عدم دخالت در کشورهای منطقه را انجام دهید که آقای ظریف نیز پاسخی به این درخواست اروپایی‌ها نداد و همانطور که مشخص بود مقامات کشورمان نیز با این مسائل موافق نبودند. بنابراین رابطه ما با اتحادیه اروپا تا حدود زیادی به بن‌بست رسیده است. مخصوصا که آژانس بین‌المللی نیز گفته که ایران از تعهداتش در برجام تخطی کرده است. از این رو آمریکا توانسته فضاسازی‌هایی را فراهم کند. اما در مورد اینکه آمریکا بتواند اتحادیه اروپا را به طور کامل به سمت خود بکشاند و مکانیسم ماشه را اجرائی کند هنوز اطلاعات دقیقی در دسترس نیست تا ببینیم روزهای اول هفته چه رخ خواهد داد. از طرفی در جلسه آخر شورای امنیت بحث بر سر این بود که قطعنامه 2231 را نقض کنند و تمدید تسلیحاتی را ادامه دهند که آمریکایی‌ها به موفقیتی نرسیدند. اما با توجه به اختلافات عمیقی که این روزها میان چین و آمریکا بوجود آمده روس‌ها ناچارند که از چینی‌ها حمایت کنند. بنابراین؛ این فشار ممکن است در دوره بعدی که سه‌شنبه برگزار می‌شود نظر مخالف داشته باشند. به همین دلیل تفاوت جلسه قبلی با سه‌شنبه هفته آینده در این است که در جلسه قبلی بحث تمدید تحریم تسلیحاتی بر اساس قطعنامه 2231 بود ولی در جلسه سه شنبه هفته آینده بحث قطعنامه 2231 نیست و همانطور که گفتم راه اندازی مکانیسم ماشه است و اینها در یک نقطه‌ای به هم می‌رسند که پرونده ایران را به شورای امنیت ببرند. اگر آمریکا اینجا رای نیاورد در سه هفته جاری خیلی به نفع ایران تمام خواهد شد. منتها این نکته نیز وجود دارد که در مکانیسم ماشه رای 15 عضو شورای امنیت دیگر ضرورتی ندارد و صرفا توافقی میان اعضای 1+5 است و با توجه به اینکه انگلیس، فرانسه و آلمان 3 رای در برابر روسیه و چین دارند و آمریکا هم دخالتی در این ماجرا ندارد ممکن است که از این طریق آمریکایی‌ها موفق شوند و آرای موافق اتحادیه اروپا را بدست بیاورند.

با این تفاسیر در صورت اعمال مکانیسم ماشه تاثیر آن بر برجام چه خواهد بود و ایران باید چه موضعی اتخاذ کند؟

به نظرم به نفع ما نیست که در هر شرایطی از برجام وNPT خارج شویم چرا که وضعیت مناسبی نیست و همان چیزی است که آمریکایی‌ها طلب می‌کنند. آنها آرزو دارند که ایران شخصا از برجام بیرون برود و حتی تعهدات خود در NPT را هم از دست بدهد. مانند وضعیتی که در کره شمالی حاکم است، در حالی که کشورمان با کره شمالی تفاوت بسیاری دارد. این کار اصلا به نفع کسی نیست که شرایطی بوجود آید تا ایران از برجام خارج شود. بنابراین پیشنهاد من این است که اگر ایران به مرحله اجرائی شدن مکانیسم ماشه برسد باید مقداری تعامل از خود نشان دهد که برجام فرونپاشد، چراکه به همین نسبت اتحادیه اروپا هم نمی‌خواهد ایران از برجام خارج شود. وزیر خارجه فرانسه دو سه هفته پیش در پاسخ به خبرنگاری که از وی پرسید چرا اصرار به ماندن در برجام دارید گفت؛ تنها راه نظارت ما در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای بر ایران همین برجام است و بنابراین نمی‌توانیم از برجام خارج شویم و تلاش کنیم که ایران را در برجام حفظ کنیم. بنابراین خیلی به نفع ما هم نیست که برجام را ترک کنیم و از NPT بیرون بیاییم. چرا که سرنوشت دیگری ایجاد می‌شود که احتمالا با منافع ملی ما چندان سازگار نیست.