آب پاکی شورای امنیت سازمان ملل بر دستان آمریکا

«دیان دجانی» در پاسخ به پرسش نمایندگان روسیه و چین برای اعلام موضع درباره درخواست آمریکا برای پیشبرد مکانیسم بازگشت تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرد این شورا در جایگاهی نیست که اقدامات بیشتری در این خصوص انجام دهد.

او گفت: «پس از رایزنی با اعضای این شورا، برای من روشن است که یک عضو شورا موضع خاصی درباره این موضوعات دارد در حالی که شمار زیادی از اعضا نظر متفاوتی دارند.»

دجانی اضافه کرد: «از نظر من، اجماعی در شورا وجود ندارد، این به معنای آن است که شورا در جایگاهی نیست که اقدامات بیشتری انجام دهد.»

موضع رئیس شورای امنیت به چه معناست؟

طبق بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، رئیس شورای امنیت ظرف حداکثر ۳۰ روز بعد از دریافت ابلاغیه کشور شاکی مبنی بر «عدم پایبندی اساسی» طرف مقابل، باید پیش‌نویس قطعنامه‌ای با موضوع «ادامه لغو تحریم‌های ایران» را به رأی بگذارد.

اگر ظرف ۱۰ روز بعد از ابلاغیه کشور شاکی هیچ یک از اعضای شورای امنیت پیش‌نویس چنین قطعنامه‌ای را ارائه نکرد، آنگاه رئیس شورا خود باید این پیش‌نویس را ارائه کند.

آمریکا قصد دارد پس از ارائه چنین قطعنامه‌ای با استفاده از حق وتو، مانع تصویب ادامه لغو شده و موجب شود که قطعنامه‌های پیشین و تحریم‌های مربوطه به صورت خودکار «از نیمه شب به وقت گرینویچ سی‌امین روز پس از دریافت تذکر» (یعنی نیمه شب ۱۹ سپتامبر، برابر با ۰۴:۳۰ بامداد ۲۹ شهریورماه) به طور کامل احیا شوند.

با این حال، در متن قطعنامه ۲۲۳۱ این مسئله هم تصریح شده که رئیس شورای امنیت «دیدگاه‌های کشورهای دخیل در موضوع» را در نظر خواهد گرفت.

بر همین اساس، پیش از این این مسئله مطرح شده بود با توجه مخالفت‌های شدید موجود با اقدام آمریکا، رئیس دوره‌ای شورای امنیت -که در ماه آگوست اندونزی و در ماه سپتامبر نیجر- است، مجبور به ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای با موضوع «ادامه لغو تحریم‌های ایران» نخواهد بود.

خبرگزاری رویترز پیشتر گزارش داده بود چنانچه این پیش‌نویس از سوی رئیس شورای امنیت ارائه نشود ممکن است خود آمریکا یا جمهوری دومینیکن آن را ارائه کند.

اقدام ضد ایرانی آمریکا

دولت آمریکا روز پنجشنبه (۲۱ اوت/۳۰ مرداد) با ارائه نامه‌ای به رئیس شورای امنیت رسماً این شورا را از خواست خود برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران مطلع کرد.

آمریکا در این نامه ایران را به «نقض اساسی» تعهداتش در «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) متهم کرده است.

چنانچه آمریکا از برجام خارج نشده بود، این نامه، روند ۳۰ روزه‌ای را آغاز می‌کرد که می‌توانست به «بازگشت خودکار» تحریم‌ سازمان ملل علیه ایران منجر شود.

در آن حالت، تمامی تحریم‌های سازمان ملل نیمه شب ۱۹ سپتامبر به وقت گرینویچ (برابر با ۰۴:۳۰ بامداد ۲۹ شهریورماه) علیه ایران از سر گرفته می‌شدند. این تاریخ، چند روز قبل از سخنرانی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد است.  

با این حال، آمریکا اردیبهشت سال ۱۳۹۷ به مشارکتش در برجام خاتمه داده و طبق گفته اعضای شورای امنیت نمی‌تواند از حقوق تصریح‌شده در این توافق و متن قطعنامه صادرشده برای تأیید آن استفاده کند.

به همین دلیل، تلاش آمریکا از همان آغاز با مخالفت‌های جدی روبرو شده است. خبرگزاری رویترز ۱ شهریورماه گزارش داد ۱۳ عضو شورای امنیت با نگارش نامه‌هایی مخالفت خودشان را با خواست آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران اعلام کرده‌اند.

ساز و کار موسوم به بازگشت خودکار تحریم‌ها که با نام‌های دیگری مثل «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» نیز شناخته می‌شود به دنبال احیای تمامی قطعنامه‌های تحریمی علیه تهران است که پس از حصول برجام میان ایران و گروه موسوم به ۱+۵ تعلیق شده بودند.

تلاش آمریکا در این مسیر پس از شکست این کشور در به تصویب رساندن قطعنامه‌ای که خواستار جلوگیری از انقضای محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران بود، صورت می‌گیرد. آن قطعنامه که روز ۲۵ مرداد به رأی گذاشته شد با ۱۱ رأی ممتنع، ۲ رأی موافق (آمریکا و جمهوری دومینیکن) و ۲ رأی مخالف (روسیه و چین) رد شد.

واشنگتن از قبل اعلام کرده بود چنانچه در تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی علیه ایران موفق نشود قصد دارد بر حسب تفسیر خود از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و توافق هسته‌ای برجام برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران اقدام کند.

با این حال، در متن قطعنامه ۲۲۳۱ این مسئله هم تصریح شده که رئیس شورای امنیت «دیدگاه‌های کشورهای دخیل در موضوع» را در نظر خواهد گرفت.

بر همین اساس، پیش از این این مسئله مطرح شده بود با توجه مخالفت‌های شدید موجود با اقدام آمریکا، رئیس دوره‌ای شورای امنیت -که در ماه آگوست اندونزی و در ماه سپتامبر نیجر- است، مجبور به ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای با موضوع «ادامه لغو تحریم‌های ایران» نخواهد بود.