رازهای برجام ؛ ایران با ترامپ مذاکره می کند؟

فارین پالیسی به قلم ولی نصر مشاور دولت اوباما نوشت: پس از ناکامی گسترده ماه گذشته آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد، جایی که فقط جمهوری دومنیکن از قطعنامه پیشنهادی واشنگتن برای تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی علیه ایران پشتیبانی کرد، اکنون مشخص شده که استراتژی ترامپ در مورد ایران در رسیدن به هدف خود شکست خورده است.

سیاست فشار حداکثری، فقط یک آمریکای منزوی و یک ایران سرسخت‌تر ایجاد کرد. استفاده حداکثری ترامپ از تحریم‌ها تبدیل به سیاستی گسترده شده که هم متحدان و هم دشمنان آمریکا را نگران کرده، این سیاست همزمان نه تنها مقاومت هماهنگ دیپلماتیک، بلکه سرمایه‌گذاری در اقدامات متقابل اقتصادی با هدف دور زدن برتری دلار در نظم مالی جهانی را به دنبال داشته است. به عنوان مثال، ماه گذشته پکن بانک‌های چینی را ترغیب کرد تا وابستگی خود را به شبکه سوییفت که معمولاً برای انجام معاملات بانکی استفاده می‌‌شود، کاهش دهند. چین آشکارا به دنبال کاهش توانایی آمریکا در فشار بر دشمنانش است که از طریق محدود کردن دسترسی آنها به شبکه‌های مالی بین‌المللی، آنها را تحت فشار قرار می‌دهد. افزایش مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا باعث می‌شود که واشنگتن بتواند حمایت بین‌المللی برای فشار بر ایران را دشوارتر کند.

ایرانیان معتقدند که آنها به تعهدات خود در توافق هسته‌ای سال 2015 عمل کردند و برای تایید این ادعای خود هم به دوازده گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ‌اشاره دارند. تهران معتقد است که حتی قبل از خروج از توافق، آمریکا در حال نقض مفاد برجام بوده است. دولت آمریکا به ایران و همه علاقه‌مندان پیوستن به باشگاه هسته‌ای درس‌هایی ‌اشتباه آموخته: اینکه آنها قبل از مذاکره باید برنامه هسته‌ای پیشرفته‌تری داشته باشند، به صورت تدریجی مذاکره کنند و به آرامی دست از دارایی‌های هسته‌ای بردارند تا مبادا تحریم‌ها برگردد.

اکنون معلوم شده که استراتژی ترامپ در برابر ایران شکست خورده و به هدف مورد نظر نرسیده است. امید دولت ایران به تغییر دولت واشنگتن است تا دولت جدید آمریکا به برجام برگردد. اما حتی اگر دولت هم در آمریکا تغییر کند باز هم تضمینی نیست که انتظارات ایران از برجام برآورده بشود. جو بایدن اگرچه گفته که در صورت انتخاب شدن به برجام بر می‌گردد، اما در عین حال یادآور هم شده که حتی اگر هم به برجام برگردد، از آن یک توافق کامل‌تر و فراگیرتر خواهد ساخت. پس در حقیقت ترامپ نباخته، او در اینجا هم یک برنده است. ترامپ بابی را گشوده که حتی با روی کار آمدن بایدن هم توافق هسته‌ای به این شکل و وضعیت فعلی‌اش باقی نخواهد ماند.

نمایشِ خیره‌کننده ترامپ نتوانست ایران را مقهور کند و به میز مذاکره برگرداند. اما این دستاورد ترامپ قابل تحسین است که او به ایران اجازه نداد با فراغت بال به سراغ برنامه هسته‌ای‌اش برود. در عین حال این ‌اشتها و وسواس بیش از حد ترامپ به تحریم، معایبی هم برای خود سیاست‌های ترامپ دارد. اول آنکه؛ ‌این سیاست فشار حداکثری نه تنها دشمنان آمریکا را بلکه دوستانش را هم هدف قرار می‌دهد. دوم آنکه؛ یک مقاومت فشرده دیپلماتیک مقابل آمریکا تولید می‌کند و کشورها را ترغیب می‌کند که آنها هم به فکر بیفتند تدابیر اقتصادی خودشان را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا بیندیشند.

مقاومت در برابر تحریم‌های آمریکا بیشتر و بیشتر می‌شود و در نتیجه آمریکا نمی‌تواند به راحتی حمایت بین‌المللی برای اعمال فشار بر ایران را به‌دست آورد.

فشار تحریم‌ها در داخل ایران؛ یک اجماع درون حاکمیت شکل داد. حاکمیت به این نتیجه رسید که دفعه قبل ‌اشتباه کرده و زود کوتاه آمده و بدون یک اهرم خیلی قوی پای میز مذاکره نشسته است.

آمریکا در قبال توافق هسته‌ای امتیاز کمی به ایران داد و آنچه را هم که داده بود با بازگرداندن تحریم‌ها پس گرفت. اگر برنامه هسته‌ای ایران در مراحل پیشرفته‌تری می‌بود، در آن صورت ایران می‌توانست امتیازات بیشتری طلب کند و کمتر امتیاز بدهد و واشنگتن هم وفاداری بیشتری به توافق نشان بدهد.

ایران از این کش و قوس توافق، یک پند آموخت: یک توافق، فقط زمانی موفق است که ایران اهرم کافی در چنته داشته باشد تا بتواند با آن آمریکا را متعهد به لغو تحریم‌هایی هرچه بیشتر و ماندن در توافق کند.

تیم مذاکره‌کننده ایرانی به عینه متوجه پیچیدگی‌های قانونی رژیم تحریم‌های آمریکا نشد و نتوانست درون همان برجام تضمین‌های لازم را بگیرد تا دوباره تحریم نشود.

اما درس عبرت بزرگ‌تر ایران از برجام این بود که دارایی‌های فیزیکی ملموسی را از دست داد، دارایی‌هایی که همه آنها را ظرف سالیان دراز و با صرف میلیاردها دلار به‌دست آورده بود. این در حالی ا‌ست که آمریکا در برجام فقط موافقت کرده بود تحریم‌هایی را تعلیق کند که همه قابل برگشت بود آمریکا نه از بابت لغو تحریم‌ها و نه از بابت برگرداندن آنها هزینه چندان قابل توجهی متقبل نشد. آیا اگر ایران از برنامه هسته‌ای‌اش دست نکشیده بود، آمریکا باز هم چنین راهبردی را دنبال می‌کرد؟ حامیان جمهوری اسلامی معتقدند که «نه».