تولید و مصرف فولاد ایران در مقایسه با جهان
نوع مصرف فولاد کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه با هم متفاوت است
میزان تولید و مصرف فولاد یکی از فاکتورهای مهم ارزیابی رشد و توسعه کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه به شمار می‌رود؛ چراکه فولاد ماده‌ی اولیه صنایع، فعالیت‌های ساختمانی و زیر‌بنایی هر کشوری است.
صنعت فولاد تأثیرات به‌سزایی بر شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی دارد. در همین راستا می‌خواهیم میزان تولید و مصرف فولاد را در ایران بررسی کرده و با سرانه آن در دنیا مقایسه کنیم.
روند تولید فولاد در جهان
سالیان سال است که روند تولید فولاد در جهان افزایش داشته که از سال 2000 به بعد، همانطور که در نمودار ۱ مشخص است با ظهور چین در عرصه تولید فولاد، این سیر صعودی شیب تندتری گرفت. تولید فولاد جهان در سال 2013 میلادی معادل ۱،۶۰۶ میلیون تن بود که نسبت به سال 2014، سه درصد و نسبت به سال 2010 معادل ۱۲ درصد افزایش داشته است.
نمودار ۱: تولید فولاد در جهان ۲۰۱۷-۱۹۹۶
اما جالب است بدانید در سال‌های اخیر تولید فولاد در کشورهای پیشرفته رو به کاهش بوده است. به‌خصوص در چند ماه اخیر بحران اقتصادی ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا سبب کاهش فعالیت‌های اقتصادی شده است. کاهش فعالیت‌های اقتصادی هم منجر به کم شدن تقاضا برای فولاد و فرآورده‌های آن شده که این امر درنهایت به کاهش تولید ختم شده است.
طبق آمارهای جهانی، در سال 2015 به‌طور متوسط ۵۱ درصد تولید فولاد جهان در کشورهای توسعه‌یافته، ۳۶٫۲ درصد کشورهای سوسیالیستی و ۱۲٫۸ درصد در کشورهای درحال‌توسعه صورت گرفته است.
پس از این دوره کشورهای صنعتی هیچ تصمیمی مبنی بر افزایش ظرفیت تولید فولاد خود نداشته و حتی می‌توان ادعا کرد که شرکت‌های اروپایی وجود دارند که ظرفیت تولید فولاد خود را کاهش هم داده‌اند. در این میان سهم تولید کشورهای درحال‌توسعه رو به افزایش بوده است که انتظار می‌رود این روند در آینده نیز ادامه داشته باشد.
درواقع می‌توان گفت در حال حاضر باوجود منابع فراوان و ارزان‌قیمتی مانند نیروی کار، سنگ‌آهن و گاز طبیعی، هزینه تولید فولاد در کشورهای درحال‌توسعه کمتر بوده و به همین دلیل کشورهای پیشرفته دیگر تمایل چندانی به تولید این محصول ندارند.
با این شرایط کشورهای پیشرفته حتی حاضر می‌شوند پیشرفته‌ترین روش فنی تولیدی یعنی احیاء مستقیم را در اختیار کشورهای درحال‌توسعه بگذارند تا آن‌ها به تولید فولاد بپردازند. بیشتر فعالان صنعت فولاد در کشورهای پیشرفته تنها تمایل به تولید فولادهای آلیاژی با ارزش‌افزوده بیشتر دارند.
روند تولید فولاد در ایران
بررسی آمارها نشان می‌دهد طی سال‌های 1391 تا 1397 تولید فولاد ایران با رشد ۷۲ درصدی همراه بوده است. طبق آمارها تولید فولاد خام (میانی) تنها در سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال 97، رشد ۶.۸ درصدی داشته است. تولیدات محصولات نهایی فولادی نیز در این دوره نسبت به دوره مشابه در سال گذشته ۹.۳ درصد افزایش یافته است.
ایران در اوایل دهه 90، هفدهمین تولیدکننده فولاد در جهان بود که در حال حاضر با پیشرفت‌های صورت گرفته و تولید 25 میلیون تن فولاد در سال در رتبه دهم قرار گرفته است. در سال‌های اخیر ایران از یک کشور واردکننده تولیدات فولادی، به صادرکننده این مقاطع تبدیل شده است.
نمودار ۳: میزان تولید فولاد در کشور ایران (۲۰۲۰-۱۹۸۰)
بر اساس سند چشم‌انداز 1404، ایران در نظر دارد تا ظرفیت تولید خود را به ۵۵ میلیون تن در سال رسانده و به رتبه هفتم تولیدکنندگان فولاد جهان برسد.
میزان مصرف فولاد در داخل کشور
در کشورهای پیشرفته عمده مصرف فولاد در صنعت است؛ اما کشورهای درحال‌توسعه فولاد را بیشتر در صنعت ساختمان‌سازی مصرف می‌کنند.
فولاد به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی و پرکاربرد می‌تواند به رشد کشورهای درحال‌توسعه کمک نماید. در ایران هم میزان مصرف فولاد در کشور با بررسی میزان تولید، صادرات و واردات این محصول صورت می‌گیرد که اصطلاحاً «مصرف ظاهری» نامیده می‌شود.
عوامل مؤثر بر میزان مصرف فولاد
اگر مصرف آهن‌آلات را به ۲ بخش مصرف محصولات طویل و تخت فولادی تقسیم کنیم، می‌توان اثر عوامل مختلف بر هر گروه را با جزئیات بیشتری بررسی کرد؛ زیرا هر یک از این دو گروه معمولاً در صنعت خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند و شرایط هر صنعت می‌تواند در بررسی میزان فولاد در آن صنعت مؤثر باشد.
مقاطع تخت فولادی در صنایع مختلف ازجمله خودروسازی، کنسروسازی و لوازم‌خانگی مورد تقاضا هستند و رونق و رکود هر یک از این صنایع می‌تواند تولید و مصرف مقاطع فولادی تخت را تحت تأثیر قرار دهد.
از سوی دیگر مقاطع طویل فولادی بیشتر در صنعت ساختمان‌سازی بکار می‌روند و به همین دلیل بررسی آماری که بتواند نوسانات بخش مسکن را نشان دهد می‌تواند تحلیل مناسبی از میزان مصرف فولاد ارائه دهد. سایت تخصصی آسرون به نشانی www.asroon.ir منبعی برای شماست تا با نگاهی به لیست قیمت آهن آلات و مقاطع فولادی بتوانید این تحلیل را انجام دهید.
این روزها به دلیل افزایش قیمت میلگرد و دیگر مقاطع فولادی، بازار مسکن ایران هم رونق چندانی ندارد که باعث کاهش مصرف مقاطع طویل فولادی شده است. بنابراین در محاسبه مصرف ظاهری میلگرد، اگر میزان تولید این محصول را با واردات آن جمع نموده و صادرات میلگرد و سایر محصولات از آن کم شود، می‌توان با تقریب مناسبی مصرف میلگرد در کشور را محاسبه کرد.
مصرف ظاهری مقاطع فولادی در چند سال اخیر
بازار آهن و فولاد این روزها دچار رکود بوده و آخرین گزارش سالانه انجمن جهانی فولاد نشان می‌دهد سرانه مصرف فولاد ایران زیر میانگین جهانی است. طبق آمار مصرف ظاهری مقاطع طویل و تخت فولادی، در سال 1380 در حدود ۱۰٫۴ میلیون تن و در سال 1382 حدود ۱۵ میلیون تن بوده است. در سال 1383 این رقم با رشدی ۱ درصدی به مقدار 15.2 میلیون تن رسیده است؛ اما در سال 1384 میزان مصرف فولاد در کشور با کاهش ۳ درصدی از مقدار ۱۵٫۲ میلیون تن به ۱۴٫۷ میلیون تن رسیده است.
در سال‌های 1385 و 1386 به‌طور میانگین میزان مصرف فولاد در کشور رشدی بالغ‌بر ۲۰ درصد داشته ولی در سال ۸۷ مجدداً مصرف فولاد در کشور کم شد. در سال 1388 و 1389 با شروع پروژه‌های مربوط به مسکن مهر مقدار مصرف محصولات فولادی از ۱۹٫۵ به ۲۱٫۸ میلیون تن رسید. متأسفانه از سال 1389 به بعد با تشدید تحریم‌های اقتصادی و بروز رکود در اقتصاد ایران، میزان مصرف محصولات فولادی روند کاهشی را داشته است.
دلایل کاهش مصرف فولاد در دنیا طی سال‌های اخیر
- تحولات جهانی (کاهش یا افزایش قیمت‌های جهانی، بیماری کرونا و ...)
- دلایل اقتصادی (وجود تحریم‌ها، گرانی ارز، افزایش و کاهش قیمت مقاطع فولادی و ...)
- کاهش در رشد اقتصادی کشور و رکود در بخش ساختمان و دیگر صنایع پایین‌دستی فولاد
دیدگاه تان را بنویسید