بایدن از دستاوردهای ترامپ بهره خواهد برد

دیپلماسی ایرانی: جهان تقریباً به اتفاق متقاعد شده که دونالد ترامپ بازنده انتخابات است و بسیاری از رهبران جهان از خودداری او در پذیرش شکست ناخرسند هستند. برخی رهبران شاید مشغول ارزیابی هزینه های این موضع خود درقبال دولت ترامپ هستند و دیگران نیز شاید به این می اندیشند که ترامپ در زمان باقی مانده  از دولت خود، چگونه جو بایدن را در عمل انجام شده قرار خواهد داد. رهبران ایران نیز با نگرانی در حال مشاهده این تحولات هستند.

دولت ترامپ شاید در این مدت، تحریم های هرچه بیشتری را  علیه ایران و متحدان و عوامل آن در خاورمیانه به بهانه برنامه موشکی بالستیک و به ادعای حمایت از تروریسم و سرکوب معترضان داخلی و غیره اعمال کند. منطق پشت این اقدام ترامپ آن است که بایدن اگر بتواند تحریم های هسته ای را لغو کند، رفع دیگر تحریم ها به ویژه اگر مورد حمایت کنگره باشد را دشوار کند. این  برآوردها در حالی است که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا قرار است به هفت کشور اروپایی و خاورمیانه ای سفر کند و شاید هدف اصلی او ارزیابی آمادگی کشورها در حمایت از تحریم های آتی علیه ایران باشد. اگر چه بعید است ترامپ حملاتی را علیه اهدافی در ایران مورد توجه قرار دهد ولی نباید امکان آن را از نظر دور داشت.

همچنین باید در نظر گرفت که بایدن مایل به احیای برجام است، ولی هنوز معلوم نیست که دولت بایدن با کدام یک از جناح ها در ایران – جناح غیرنظامی به رهبری روحانی  یا سپاه بسیار قدرتمند پاسداران – تماس خواهد گرفت. بایدن به عنوان پیش شرط بازگشت به برجام، خواستار پایبندی کامل ایران به آن شده و اعلام کرده است با متحدان و شرکای خود برای تحکیم برجام همکاری خواهد کرد ولی این متحدان و شرکا چه کسانی هستند؟ آیا چین و روسیه که متحد و شریک نیستند، کنار گذاشته خواهند شد؟

بگذارید نخست در مورد متحدان سخن بگوئیم. بایدن به یقین می خواهد اتحادیه اروپا را راضی کند و به دنبال کاهش تنش میان طرفین و درون ناتو خواهد بود. همچنین به نفع طرفین است که در مورد مفاد برجام و گنجاندن برنامه موشکی بالستیک و دستور کار توسعه طلبانه منطقه ای ایران در آن، مذاکره کنند. به عبارت دیگر تاکید بر انعقاد توافق تازه و نه بازگشت به توافق پیشین خواهد بود که مورد حمایت هر دو حزب امریکا نیز قرار خواهد گرفت.

به نظر می رسد در مورد روسیه بایدن بخواهد مسکو را از مذاکرات آینده میان ایران و امریکا کنار بگذارد. فیودور لوکیانوف، مدیر پژوهشی باشگاه گفتگوی والدای   Valdai Discussion Clubو رئیس شورای سیاست دفاعی و خارجی، که بازگشت به برجام کنونی را بعید می داند، می گوید: من باور نمی کنم که بایدن از روسیه برای شرکت در مذاکرات دعوت کند و این می تواند بر روابط میان ایران و روسیه تاثیر بگذارد. ایران و روسیه همچنین از تداوم قانون سزار نگران هستند. اگرچه شاید موضع بایدن در برابر روسیه سخت تر از ترامپ در قبال چین باشد ولی بعید است که او از دکترین ترامپ در قبال چین فاصله بگیرد و این نه فقط به علت روابط در حال افزایش میان ایران و چین بلکه افزایش قدرت چین در عرصه جهانی است . بایدن شاید نماینده ای را در امور چین منصوب کند و گفت وگوهایی را با چین ترتیب دهد، به تنش زدایی سیاسی و نظامی با پکن اقدام کند، مذاکرات تجاری را به تدریج از سر بگیرد و توجه بیشتری بر امور داخلی چین از جمله مساله هنگ گنک داشته باشد.

با این همه و با وجود همه این تفاصیل به طور کلی می توان گفت که تغییرات فاحش چندانی در سیاست امریکا در دوره  بایدن و ترامپ وجود نخواهد داشت. شاید تعدیلاتی صورت بگیرد یا رویکردها در برخی پرونده ها تغییر کند اما اهداف و سیاست های کلی در ادامه همان مسیر خواهد بود.