شکل تازه تقابل ایران و آمریکا

تروئیکای اروپایی با ادعای اینکه تصمیم ایران برای نصب سانتریفیوژ‌های جدید در نطنز، نقض توافق هسته‌ای است، گفتند: «اگر ایران درباره حفظ فضای دیپلماسی جدی است، باید از توافق تبعیت کند».

سه کشور اروپایی در واکنش به قانون مجلس شورای اسلامی ایران تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» مدعی شدند: «اطلاعیه اخیر ایران به آژانس اتمی درباره تصمیم نصب سه آبشار سانتریفیوژ‌های پیشرفته در تاسیسات غنی‌سازی نطنز، مخالف برجام و بسیار نگران‌کننده است».

در ادامه این بیانیه آمده است: «با نگرانی شدید به قانون اخیر که توسط پارلمان ایران تصویب شده، توجه می‌کنیم. [قانونی]که اگر اجرا شود، به‌طور اساسی برنامه هسته‌ای ایران را توسعه داده و دسترسی‌های نظارتی آژانس اتمی را محدود می‌کند».

تروئیکای اروپایی همچنین افزود: «این اقدامات با برجام و تعهدات گسترده‌تر هسته‌ای ایران همخوانی ندارد. اگر ایران درباره حفظ فضای دیپلماسی جدی است، نباید چنین گام‌هایی را اجرا کند».

تروئیکای اروپایی در حالی ایران را به نقض توافق هسته‌ای متهم می‌کنند که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پیامی توئیتری، خطاب به این سه کشور گفت: «به تعهداتتان در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل پایبند باشید و نقض برجام را متوقف کنید».

مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه بازگشت آمریکا به برجام بیشتر یک شعار انتخاباتی در کمپین دموکرات‌ها است تا یک واقعیت سیاسی، گفت: برجام میراث اوباما و تیم نزدیک به بود که اکثر آن‌ها نزدیک به بیل کلینتون بودند، اما زمانی که در سال ۲۰۱۶ ترامپ از برجام خارج شد، به نوعی سعی در نابودی میراث اوباما داشت، حال که دوباره هم‌کیشان اوباما به قدرت رسیده اند، مسئله بازگشت به برجام برای دموکرات‌ها تبدیل به یک مسئله حیثیتی شد و آن‌ها در تمامی مبارزات انتخاباتی خود به برگشت به برجام تاکید کردند.

وی افزود: هرچند که بایدن شعار بازگشت به برجام را چندین بار تکرار کرده است، اما عدم انتخاب جان کری به عنوان وزیر امور خارجه و گماردن او به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور آب و هوایی نشان دهنده، تفاوت رویکرد، بایدن و اوباما است، رئیس جمهور منتخب آمریکا با انتخاب آنتونی بلکین به عنوان وزیر امور خارجه پیشنهادی خود نشان داد که بازگشت به برجام امکان پذیر نیست و آمریکا شروط جامعی را برای مذاکره دوباره با ایران مطرح خواهد کرد.

مطهرنیا با اشاره به اینکه امروز ایران در مورد برجام در موضع تدافعی قرار گرفته، اظهار داشت: تصمیم اخیر مجلس در مورد خروج از پروتکل الحاقی و ممانعت از انجام بازرسی‌های داوطلبانه و همچنین اصلاح و تایید آن مصوبه توسط شورای نگهبان طی یک روز نشان دهنده خیلی از مسائل است، از سوی دیگر درنظر گرفتن مجازات حبس ۲۵ ساله برای کسانی که از این قانون تخطی کنند، در نوع خود بی نظیر بوده و نشان می‌دهد تقابل با آمریکا در دستور کار قرار گرفته است، این در حالی است که دموکرات‌ها مدام شعار بازگشت به برجام را سر می‌دهند، اما امروز در ایران اوضاع برعکس است.

این استاد دانشگاه بیان داشت: در سال ۲۰۱۶ زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، ایران عکس آمریکایی‌ها عمل کرد و از برجام خارج نشد، این موضوع ضدیت در رفتار‌های دو کشور را به خوبی نشان می‌دهد، اما الان فرق ماجرا اینجا است که اروپا جلوتر از آمریکا قرار گرفته و ایران را در زمینه برجام تهدید می‌کند، سخنان وزیر امور خارجه آلمان موید این موضوع است، همچنین بیانیه اخیر تروئیکای اروپایی که در آن به ایران هشدار داده بودند، به خوبی موید آن است که بین آمریکای بایدن و اروپا از همین الان همگرایی در مورد مسئله ایران به وجود آمده است.

گفتمان ایران و آمریکا تقابلی است

وی اضافه کرد: در حالی که در مصوبه مجلس اجرای پروتکل الحاقی به رفع تحریم‌ها منوط شده است، در طرف مقایل نیز بایدن به صراحت اعلام کرده ایران در ابتدا باید گام‌های کاهش تعهدات برجامی خود را که طی این دو سال اخیر برداشته را سریعا بازگرداند و به شرایط روز اول برجام بازگردد، شما در این موضوع به خوبی تقابل دو گفتمان را می‌توانید مشاهده کنید، این در حالی است که لابی گری‌های سنگینی از سوی اسراییل و کشور‌های عرب منطقه از جمله عربستان و امارات در حال انجام است، تا با نفوذ در تیم بایدن، شرایط بازگشت آمریکا به برجام را سخت و یا حتی غیر ممکن کنند.

مطهرنیا ادامه داد: در حال حاضر ایران در وضعیت پیچیده‌ای قرار گرفته، از یک سو شکاف در باور به دستیابی ایران به انرژی هسته‌ای به وجود آمده و از سوی دیگر اقتصاد لرزان و امید به بازگشت به برجام برای بهبود اوضاع اقتصادی شرایط را سخت کرده و حل این معادله با توجه به مجهولات زیادی که در صحنه آن وجود دارد، بسبار سخت است، از سوی دیگر به طور کلی سیاست آمریکا در قبال پرونده ایران و نه تنها موضوع هسته‌ای در اندیشکده‌های فراجناحی ایالات متحده برنامه ریزی و هدایت می‌شود، فارق از اینکه ترامپ رئیس جمهور باشد یا بایدن، فرق‌شان تنها در این است که تاکتیک آن‌ها با هم متفاوت است، وگرنه در راهبرد مشترک هستند.

این کارشناس مسائل بین الملل یادآور شد: با توجه به وضعیتی که وجود دارد، به نظر می‌رسد پرونده بین ایران و آمریکا پیچیده‌تر از گذشته خواهد شد و سطح اصطحکاک وتنش بین دو طرف افزایش خواهد یافت، در این زمینه رویکرد بایدن در مورد اینکه خود را متعهد به امنیت اسراییل می‌داند، بر خلاف رویکردی که اوباما دنبال می‌کرد، متغیر بسیار مهمی است که می‌تواند وضع را بغرنج‌تر از گذشته نیز کند.