«گام به گام تا احیای برجام»

این گردهمایی در چارچوب جلسات کمیسیون مشترک برجام، در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزارت خارجه‌های ایران و گروه ۱+۴ به صورت برخط برگزار خواهد شد. رایزنی درباره اقدامات جاری برای حفظ برجام و نحوه تضمین اجرای کامل و موثر این توافق توسط همه طرف‌ها از جمله محورهای این نشست عنوان شده است.

همزمان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز قصد دارد تا نشستی را بین وزرای امور خارجه کشورهای عضو برجام برگزار کند. تاریخ این نشست اعلام نشده اما جوسپ بورل در تلاش است که این جلسه را پیش از پایان سال میلادی برگزار کند.

طرف‌های اروپایی عضو برجام امیدوارند که انتقال قدرت در آمریکا بتواند دورنمای تازه‌ای را برای حفظ این توافق باز کند. وزیران امور خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان آذر ماه گذشته در نشستی غیر رسمی در برلین گردهم آمدند تا درباره رویکرد آینده امضا کنندگان برجام در سایه روی کار آمدن دولتی در کا که مایل است به برجام بازگردد دارد رایزنی کنند. آن‌ها اطمینان دارند که رویکرد سازنده آمریکا در قبال توافق هسته‌ای وین می‌تواند چشم اندازهای جدیدی را برای حفظ برجام ایجاد کند.

«جو بایدن» رئیس جمهوری منتخب آمریکا وعده داده بود که در صورت بازگشت ایران به اجرای کامل برجام، واشنگتن نیز به این توافق بازخواهد گشت. او چندی پیش در گفت‌وگو با نشریه نیویورک تایمز گفت: اگر ایران به تعهدات برجامی اش بازگردد، آمریکا بار دیگر به این توافق می پیوندد و تحریم های ضد ایرانی را لغو می کند.

البته ایران هم تاکید دارد که آمریکا در شرایط تعیین شرط برای بازگشت به برجام نیست. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان می‌گوید: لغو تحریم ها و بازگشت ایران به تعهدات، زمان بر نیست و بایدن می تواند با سه فرمان اجرایی، تحریم ها را لغو کند.

وزیر امور خارجه اتریش دو روز پیش در گفت وگو با خبرنگار ایرنا تصمیم رئیس جمهوری منتخب آمریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران را دلگرم کننده خواند و با بیان اینکه وین به طور قطع سهم خود را برای تسهیل مذاکرات بین طرف‌ها ایفا خواهد کرد، گفت: همه طرف ها باید به برجام که الگوی عالی ترین سطح نظام چندجانبه گرایی است، برگردند.

«الکساندر شالنبرگ» افزود: برجام موید عالی‌ترین سطح نظام چندجانبه‌گرایی و گواهی است که در نتیجه حضور تمام طرف‌ها پشت یک میز و مذاکره با حسن نیت، چه دستاوردی حاصل می‌شود. وی با اشاره به سابقه برگزاری مذاکرات برجام در پایتخت اتریش و حس قوی دولت وین به این موافقنامه، از تمام طرف‌ها خواست تا به این توافق بازگردند.

وزیر خارجه اتریش درباره آینده برجام در دوره ریاست جمهوری جو بایدن هم اظهار داشت: پیش‌بینی کردن دشوار است. اما نشانه هایی وجود دارد که به نظر می‌رسد تمام طرف‌ها  مایل هستند تا دوباره در یک فرآیند تعامل کنند.

شالنبرگ ادامه داد: این تحولات دلگرم‌کننده است و اتریش به طور قطع سهم خود را برای تسهیل هرگونه مذاکرات بین طرف‌ها در صورتی که مایل باشند، ایفا خواهد کرد.

نقشه راه بازگشت دولت بایدن به برجام

اعضای ارشد شورای روابط خارجی اروپایی معتقدند که دولت‌های اروپایی باید زمینه بازگشت دولت بایدن به برجام را فراهم کنند. آن ها با صدور بیانیه‌ای مشترک توصیه کرده‌اند که فرانسه، آلمان و انگلیس (تروئیکای اروپایی) باید از دولت بایدن بخواهند تا پس از مراسم تحلیف رسما تمایل خود را برای بازگشت به برجام اعلام کند. هم زمان باید رایزنی‌های خود را با کنگره‌ آمریکا برای بازگشت بایدن به برجام سرعت بخشند.

در این بیانیه همچنین توصیه شده که مسیر بازگشت ایران به اجرای کامل تعهداتش ذیل برجام باید در نشست کمیسیون مشترک ترسیم شود. «اروپایی‌ها باید به ایران تاکید کنند که این اقدامات عنصر مهمی برای بازگشت ایالات متحده به برجام در دولت بایدن است.»

ایران ۲ سال پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و تعلل طرف‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان در این توافق، گام‌هایی را تحت نظارت آژانس برای کاهش تعهداتش آغاز کرد.

بر این اساس، ایران ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸، با صدور بیانیه‌ای آخرین گام کاهش تعهدات برجامی خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد.

در همین حال نمایندگان مجلس شورای اسلامی هفته پیش کلیات طرح اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی برای لغو تحریم‌ها را تصویب کردند.

براساس این مصوبه مجلس شورای اسلامی، سازمان انرژی اتمی موظف است که در صورت عدم لغو تحریم‌ها ظرف مدت ۳ ماه عملیات نصب، تزریق گاز، غنی سازی و ذخیره سازی مواد را تا درجه غنای مناسب، با حداقل ۱۰۰۰ عدد ماشین IR-۲m در بخش زیرزمینی تاسیسات شهید احمدی روشن نطنز آغاز کند.

همچنین سازمان انرژی اتمی مکلف است در همین بازه زمانی، هرگونه عملیات غنی سازی و تحقیق و توسعه با ماشین های IR-۶ را به تاسیسات شهید علی محمدی فردو منتقل کرده و عملیات غنی سازی را با حداقل ۱۶۴ ماشین از این نوع آغاز نموده و آن را تا انتهای سال ۱۳۹۹ به ۱۰۰۰ ماشین توسعه بدهد.

جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده است در صورت بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تعهدات برجامی از سوی دیگر طرف های این توافق بین المللی، گام های برداشته شده در مسیر کاهش تعهدات برجامی از  سوی تهران به سرعت برگشت پذیر خواهد بود.

ضرورت بازسازی اعتماد بین ایران و آمریکا در برجام

«الیستر برت» معاون پیشین وزیر امور خارجه انگلیس و از امضاء کنندگان بیانیه شورای روابط خارجی اروپا معتقد است که از طریق بازسازی اعتماد بین ایران و آمریکا،  برجام باید به صورت گام به گام در مسیر اصلی خود قرار گیرد.

او در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در لندن خاطر نشان کرد؛ اساس توافق برجام که ایران بتواند در ازای دریافت مزایای اقتصادی، برنامه هسته‌ای خود را تغییر دهد باید مبنا قرار گیرد. «آمریکا باید تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند و تهران هم به محدودیت‌های هسته‌ای مندرج در برجام بازگردد.  اما اگر هرکدام از طرف ها منتظر طرف دیگر باشد، هیچ پیشرفتی حاصل نخواهد شد.»

وی به تحولات منطقه در چهار سال گذشته هم اشاره کرد و گفت: باید به مسائلی که مایه نگرانی ایران و دولت‌های منطقه است پرداخته شود به طوریکه تهران هم جزو فرآیندها باشد. برت در این رابطه از ابتکار صلح هرمز استقبال و آن را راه حلی به سمت جلو تعبیر کرد.

پیش از این مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در یادداشتی خواستار همکاری با دولت جدید آمریکا برای اجرای کامل برجام و بازسازی اعتماد از دست رفته بین اعضای این توافق شد.

وی در این نوشتار که توسط نشریه فارن پالیسی منتشر شد، برجام را نماد موفقیت در دیپلماسی توصیف کرد و افزود که اتحادیه اروپا «سخت تلاش کرد» تا این توافق را حفظ کند و منافع روشنی را در پی داشت.

بورل عنوان کرد: اتحادیه اروپا و ایالات متحده باید راه‌های اجرای کامل برجام را در اولویت قرار داده و بین تمام اعضا اعتماد [از دست رفته] را بازسازی کنند. زمانی این دستاورد حاصل شد باید آماده باشیم تا راه‌هایی را برای پرداختن به نگرانی‌های امنیتی در منطقه پیدا کنیم.

البته سکوت معنادار اروپا در رابطه با ترور شهید دکتر محسن فخری‌زاده دانشمند برجسته کشورمان و حمایت از عناصر معاند نظام از یک سو و مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی در خصوص تعیین ضرب‌الاجل لغو تحریم‌های آمریکا از سوی دیگر مدتی است که میانه دو طرف را شکراب کرده است.

وزارت امور خارجه کشورمان دیروز سفرای آلمان و فرانسه را احضار کرد تا مراتب اعتراض شدید ایران به بیانیه حمایتگرایانه اتحادیه اروپا از عنصر شناخته شده تروریستی را اعلام کند. آن‌ها هم از شرکت در همایش بزرگ اقتصادی اروپا و ایران متناع کرده و منجر به تعویق برگزاری زمان اجلاس شد.

معاون وزیر خارجه اسبق انگلیس معتقد است که این تحولات نباید مانع حرکت رو به جلو و رسیدگی به مشکلات پیچیده شود و باید از هرگونه اقدامی که به تحریک اوضاع منجر، پرهیز شود.