وزرای ۱+۴ رام مصوبه مجلس شدند

نشست به ریاست جوزف بورل، کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپایی برگزار شد و او در پایان نشست، مخلص جلسه را در صفحه توئیتر نوشت: «ریاست نشست مجازی وزیران E۳/ EU+۲ اعضای توافق هسته‌ای- را برای تأکید بر تعهدات‌مان نسبت به حفظ توافق بر عهده دارم.» موضعی تکراری که دو سال و اندی است پشت سر هم اروپائیان آن را ترجیع‌بند بیانیه‌هایشان کرده‌اند. بعد از عبور نصفه و نیمه وزرای خارجه اروپایی از برجام که اوج آن را هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان با طرح کردن «برجام پلاس» پیش کشید، وزرای خارجه سه کشور اروپایی و دو همتای روس و چینی آن‌ها در بیانیه‌ای «بر تعهدشان برای حفظ توافق» تأکید کردند و بدون اینکه نامی از ایران به میان بیاورند. «وزرا تداوم ضرورت اجرای کامل و مؤثر برجام توسط همه طرف‌ها و پرداختن به چالش‌های کنونی اجرای [برجام]، از جمله در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای و تعهدات رفع تحریمی را مورد بحث و بررسی قرار دادند.» این بخش از بیانیه ۱+۴ نشان می‌دهد، طرح ۲۰ روز قبل مجلس با عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» حتی همین حالا هم تأثیر روانی لازم را برای مهار مطالبات فزاینده اروپاییان داشته است. حتی بیانیه تکراری دیروز هم چندان به مذاق طرف‌های اروپایی خوش نیامد تا جایی که هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان و دومینیک راب، وزیر امور خارجه انگلیس در بیانیه‌ای جداگانه بعد از نشست، مطالبات خود را با زبانی متفاوت از ایران مطرح کردند. هایکو ماس از تهران خواست فرصت را برای نجات برجام از دست ندهد. ماس به تمایل «جو بایدن» برای پیوستن به برجام اشاره کرد و از ایران خواست از هرگونه گام‌های تاکتیکی که شرایط را برای جو بایدن به منظور لغو تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور امریکا برای خروج از برجام سخت می‌کند، بپرهیزد. ماس تصریح کرد: «به منظور امکانپذیر شدن روابط حسنه با امریکا در دوران ریاست‌جمهوری بایدن، نباید دیگر شاهد نمایش‌های تاکتیکی این‌چنینی باشیم که اخیراً بار‌ها شاهد آن بودیم. این فرصت که آخرین شانس است، نباید از دست برود.» ماس با انتقاد از ایران گفت: «گفتگو با ایران به واسطه اقداماتش در منطقه پیچیده و دشوار است.» راب هم در توئیتر نوشت: «امروز با اعضای برجام دیدار کردم و کاملاً به وضوح گفتم که ایران نباید توسعه‌های اخیر اعلام شده در برنامه هسته‌ای‌اش را انجام دهد. انجام دادن این کار فرصت‌های پیشرفتی را که امیدواریم در سال ۲۰۲۱ شاهدش باشیم تضعیف می‌کند.»‌مطالباتی که این دو وزیر خارجه مطرح کرده‌اند، همان چیز‌هایی است که نتوانسته‌اند وارد بیانیه هرچند تکراری ۱+۴ بکنند.

خطاب دولت بعدی امریکا

بیانیه وزرای خارجه ۱+۴، باز هم حاوی جمله تکراری «تأسف عمیق خود را از خروج ایالات متحده از توافق ابراز می‌کنیم» است و تأکید می‌کند: «قطعنامه ٢٢٣١ همچنان کاملاً لازم‌الاجرا است». با این حال، این بیانیه حاوی جمله‌ای جدید و شاید کم‌سابقه است که دولتی را در امریکا خطاب قرار می‌دهد که هنوز وارد کاخ سفید نشده است: «وزرا توافق کردند که به گفتگو برای تضمین اجرای کامل برجام توسط تمامی طرف‌ها ادامه دهند. وزرا دورنمای بازگشت محتمل ایالات متحده به برجام را مورد توجه قرار دادند و بر آمادگی خود برای پرداختن به این موضوع با نگاهی مثبت و در یک تلاش مشترک تأکید داشتند.»‌دولت مستقر دونالد ترامپ به این بحث واکنشی نشان نداده است، ولی مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا در گفتگو با فاکس‌نیوز نسبت به بازگشت دوباره واشنگتن به توافق هسته‌ای ایران هشدار داد. او گفته که از زمان انعقاد توافق هسته‌ای با ایران در سال ۲۰۱۵ تاکنون شرایط خاورمیانه دستخوش تغییر شده است. وزیر خارجه امریکا با انتقاد از رویکرد جو بایدن برای بازگشت به برجام مدعی شد: بایدن و حامیانش از اقدامات ایران راضی بوده و به این کشور اجازه اقدامات تروریستی در سراسر دنیا را داده‌اند. وزیر خارجه امریکا این را نیز به ادعا‌های تکراری خود افزود: آن‌ها (دولت اوباما و بایدن) به ایران هزاران چک و پول نقد دادند. در واقع آن‌ها برای حمایت از صلح و ثبات در خاورمیانه هیچ اقدامی انجام ندادند.

فاصله‌گذاری محترمانه با آژانس

بیانیه ۱+۴ همچنین حاوی نوعی فاصله‌گذاری محترمانه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بود، جایی که از نقش آژانس حمایت کرده، ولی بر نقش آن به عنوان سازمان بین‌المللی «مستقل، بی‌طرف و راستی آزمایی کننده» تأکید می‌کند. در این بیانیه آمده است: «وزرا بر اهمیت نقش آژانس به عنوان تنها سازمان بین‌المللی مستقل و بی‌طرف که از طرف شورای امنیت سازمان ملل متحد مأموریت یافته تا بر اجرای تعهدات عدم اشاعه هسته‌ای ذیل برجام نظارت و آن‌ها را راستی‌آزمایی کند، تأکید کردند. آن‌ها بر اهمیت تداوم همکاری توأم با حسن‌نیت با آژانس تأکید کردند.»‌این بخش از بیانیه ۱+۴ از این جهت حائز اهمیت است که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته قبل گفته بود توافق هسته‌ای برجام بار‌ها نقض شده است و به سادگی نمی‌توان آن را به حالت اول بازگرداند و به نوع تازه‌ای از توافق نیاز است. کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در واکنش به این سخنان گروسی گفته است تنها نقش آژانس، نظارت و راستی‌آزمایی و ارائه گزارش‌های واقعی در این زمینه است و باید از ورود به مسائل سیاسی اجتناب کند. او گفته است: «تن‌ها نقش آژانس، نظارت و راستی‌آزمایی اقدامات مرتبط هسته‌ای و ارائه گزارش‌های به‌روز رسانی واقعی در این زمینه است. ارائه هرگونه ارزیابی درباره اینکه این تعهدات چگونه اجرا می‌شود (به‌عنوان مثال، اشاره به عباراتی مانند نقض)، قطعاً فراتر از مأموریت محوله به آژانس است و باید از آن اجتناب شود.»