سنگ بزرگ بر سر راه احیای برجام

روند تحولات در خاورمیانه سرعت گرفته است. سال نوی میلادی گذشته دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا با ترور شهید قاسم سلیمانی نشان داد که از او هیچ کاری بعید نیست. حال در آغاز سال 2021 که با شکست او در انتخابات ریاست جمهوری هم همراه است، خاورمیانه بار دیگر دستخوش ماجراجویی های او می‌شود. در هر حال در روزهای پایانی حضور ترامپ در کاخ سفید، خاورمیانه شاهد اوج گرفتن تنش‌ها میان تهران و واشنگتن است.

در آستانه سالگرد ترور شهید قاسم سلیمانی، دو بمب افکن بی-52 آمریکایی بر فراز خاورمیانه به پرواز درآمدند و با خروج ناو نیمیتز چند هواپیمای جنگنده جایگزین شدند. همین موضوع باعث شد که نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد با ارسال نامه‌ای به دبیرکل و شورای امنیت به این حرکات اعتراض کند. از طرف دیگر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در توئیتی که چند روز پیش زده بود، اعلام کرد آمریکا تحرکاتی در منطقه انجام می‌دهد که بوی جنگ از آنها می‌آید. همچنین طبق گزارش سی‌ان‌ان در چند روز گذشته سطح آماده باش نیروهای دریایی ایران در خلیج فارس افزایش یافته است.

از سوی دیگر به گزارش ان.بی.سی به نقل از یک‌ مقام آمریکایی شواهد نشان می دهد که احتمالاً ایران در حال برنامه‌ریزی برای حمله به نیروها و منافع آمریکا در خاورمیانه است. همچنین به گزارش فاکس نیوز یک مقام نظامی ارشد آمریکایی به گروهی از خبرنگاران گفته است که ارزیابی اخیر اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهد که ایران قصد گرفتن انتقام کشتن قاسم سلیمانی را دارد. در واقع دو طرف ماجرا نگران حمله احتمالی هستند و خود را در منطقه برای بالا گرفتن تنش‌ها آماده می‌کنند. حال سوال اصلی این است که این روند پر تنش چه سرانجامی خواهد داشت.

شروع جنگ بزرگ از خاورمیانه

از روزی که دونالد ترامپ از قرارداد برجام خارج شد، شرایط در منطقه خاورمیانه شکل دیگری به خود گرفت. حمایت بی حد و اندازه او از اسرائیل و عربستان تنش را در منطقه افزایش چشمگیری داد. حال این روزها بوی جنگ از خاک منطقه به مشام همه رسیده است. اما این بار آتش را اسرائیل با ترور شهید فخری زاده و حملات به سوریه روشن کرده و ترامپ شکست خورده در انتخابات آن را شعله ورتر کرده است. 

ترامپ بارها گفته است که انتخابات 2024 باز می گردد و این روزها سعی دارد به هر نحوی تندروهای آمریکایی را راضی تر از هر زمانی نگه دارد. او با گیر انداختن جو بایدن در خاورمیانه و راضی کردن تندروهای آمریکا ممکن است یک جنگ واقعی در همین روزهای باقی مانده در قدرت با ایران راه بیندازد. 

ترامپ تا 20 ژانویه طبق اصل دوم قانون اساسی قدرت و اختیار صدور فرمان حمله نظامی را دارد.  ترامپ شروع جنگ با ایران را تاحدودی به نفع خود می داند. او در این موقعیت می‌تواند نقش فرمانده کل قوا را ایفا کند؛ نقشی که با باخت در انتخابات نتوانسته آن را ابقا کند. 

آغاز جنگ با ایران، ترامپ را در جایگاه ریاست جمهوری نگه نخواهد داشت. با این وجود، جنگ علیه ایران که خواسته تندروهایی آمریکایی است و  کارشکنی‌ای از سوی ترامپ در مسیر کار جو بایدن خواهد بود.

شکی نیست که شروع یک جنگ دیگر در خاورمیانه و آن هم بین تهران-واشنگتن پایان سختی خواهد داشت و جنگی بزرگ را رقم خواهد زد. با این حال شروع یک جنگ دیگر در خاورمیانه احتمال بسیار کمی خواهد داشت و به نظر می‌رسد حتی کابینه ترامپ هم با این موضوع موافق نیستند. این موضوع را در جلسه ترامپ با مشاورانش در کاخ سفید مبنی بر حمله به پایگاه‌های هسته‌ای ایران و مخالفت آنها با این کار می توان رصد کرد.

به گزارش المیادین، واشنگتن از طریق قطر پیامی به تهران فرستاده و اعلام کرده که قصد حمله به ایران را ندارد و ناو هواپیمابر را برای تأیید این پیام از منطقه خارج کرده است. همین خبر کافی است که نشان دهد که هدف ترامپ شروع جنگ نیست.

اقدام ترامپ پیش از ترک کاخ سفید می‌تواند امید بایدن برای احیای توافق هسته‌ای را خنثی کند. اگر ایران صبر استراتژیک خود را کنار بگذارد و تحت فشار ترامپ تحرکی در منطقه انجام دهد در واقع روند احیای برجام قطع خواهد شد و جو بایدن دیگر نمی‌تواند امیدی به میز مذاکره با ایران داشته باشد. 

در واقع دونالد ترامپ با تحرکات خود در منطقه سعی دارد برنامه های بایدن را در خاورمیانه بهم بریزد. او از قرارداد برجام خارج شد و با اعمال تحریم‌ها سعی داشت ایران را پای میز مذاکره بنشاند، اما در پروژه ایران شکست خورد. حال سعی دارد سنگ بزرگی بر سر راه بایدن بگذارد تا نتواند با ایران پای میز مذاکره برود. 

20 ژانویه دونالد ترامپ کاخ ریاست جمهوری آمریکا را ترک می کند و اتاق بیضی شکل کاخ سفید را به جو بایدن تحویل می دهد؛ اما به نظر می رسد در چند هفته آخر به خروج خود از کاخ سفید خاورمیانه را اهرم فشار به دولت بایدن پیدا کرده است و شکی نیست که تا آخرین روز ریاست جمهوری او تنش ها ادامه خواهد داشت.