انسان با خرد خود راهش را انتخاب می کند

ششمین نشست خیر و خرد به همت موسسه خیریه دارالاکرام و همکاری نشر نی برگزار شد

در این نشست میزبان اندیشمند عرصه فرهنگ و ادب و دین ؛ راستمردی که حیات  80 ساله خویش را با تفسیری انسانی از آموزه های دین همراه کرده است همراه شدیم.

جناب دکتر محمد مهدی جعفری، استاد دانشگاه ادبیات و علوم انسانی شیراز، مترجم و نویسنده،  که فارغ از هرگونه هیاهو و شهرت طلبی و دین ابزاری، با نهج البلاغه امیر مؤمنان(ع)، انس گرفته و در ساحل آرامشِ آن زندگی کرده است.

در ابتدا مروری بر نشست های قبلی، به منظور یادآوری برای مخاطبان شد. سپس دکتر محمد مهدی جعفری سخنران جلسه بعد از معرفی توسط مجری صحبت های خود را پیرامون موضوع مطرح شده آغاز نمود.

در این جهان خیری وجود ندارد جز برای دوکس، کسی که گناهانی ورزید سپس از گناهان خود توبه نمود و دیگری کسی که سریعا در کار خیر شتافت. هیچ عملی که همراه با پرواپیشگی باشد به حساب نمی آید. اگر عملی همراه با تقوا باشد مسلما مورد قبول درگاه پروردگار قرار می گیرد ولذا ما نباید آن عمل را دست کم بگیریم و آن را اندک بشماریم. کار خیر را انجام دهید و اندکی از آن را کوچک نشمارید، کمیت میزان کار خیرانه اهمیت ندارد بلکه کار خیر کیفیتی است که هر فرد به میزان توان خود باید انجام دهد. انسان زمانی که خود را تحقیر کند و ناشایست برای عمل خیر بداند این طور هم می شود؛ چون عمل خیر بستگی به اراده، طرز تفکر و اراده انسان ها دارد. هم عمل خیر طرفدارانی دارد و هم عمل شر! هرگاه شما هر کدام از این یک را واگذارید شایسته انجام دیگری هستید و کار خیر را فردی به جز شما انجام می دهد. 

خرد چیست؟ امیرالمومنین درباره خرد تعاریف فراوانی دارد از جمله می فرماید: خرد همان نگاه داشت تجربه ها و اندوختن تجربه هاست.البته منظور از عقل و خرد همان خرد عملی است و نه خرد نظری در واقع همان عقلی که انسان در زندگی به دست می آورد. هر فرد با حفظ خرد و تجربه ها به تدریج خردی به دست می آورد که می تواند در زمینه های گوناگون باشد یکی از زمینه ها امر خیر است. اگر انسان از امور خیر تجربه کسب کند در واقع خردمندی است که توانسته حقیقت خیر را دریابد و خردمندانه به انجام رساند. خیر چیزی نیست که هر کس بتواند آن را به طور محسوس و در زمان کوتاه دریابد. چه بسا ما فکر می کنیم کار خیری انجام می دهیم اما اگر همراه با خردورزی نباشد شر باشد. زیرا تجربه به ما می آموزد که در چه زمانی و مکانی کاری خیر است و در شرایط دیگری امکان دارد آن کار شر باشد. از این جهت این عقل حاصل از تجربه حقیقت نهایی و هدف غایی است که کار خیر را درمی یابد. امام علی (ع) درباره فقر می فرماید: نداری و فقر باعث کمبودی در دین است. یعنی اگر کسی دچار تنگدستی شود نمی تواند آنچنان که باید و شاید دین داری کند. از جمله امتیازات خرد همین بس که راه گمراهی ات را از راه بالندگی ات روشن گرداند. خرد برای این است که انسان برای خود و دیگران از آن بهره بجوید. در واقع این خرد است که راه درست و روشن را از راه غلط و تیره تفکیک می کند. خرد در اینجا مانند نورافکنی است که راه رشد و راه همراهی را برای انسان روشن می کند. هیچ اجباری در دین نیست که آن را وادار به راه و کاری کند زیرا راه رشد از راه گمراهی روشن شده است. انسان باید با خرد خود راه درست را انتخاب کند. بالاترین توانگری خرد است. غنا، بی نیازی و توانگری با داشتن ثروت نیست بلکه بالاترین بی نیازی خرد است. بزرگترین نادانی بی خردی و حماقت است. نیازمندی زبان زیرک هوشمند را از آوردن دلیل بند می آورد. انسانی که دچار فقر و تنگدستی است، زمانی که می خواهد دلیلی بیاورد برای تنگدستی یا هر کاری در زندگی زبانش بند می آید و نمی تواند آن طور که باید و شاید به روشنی سخن بگوید. بزرگترین فقر معنوی حماقت و نادانی است و هیچ گونه دارایی سودمندتر از خرد برای انسان نیست. این خرد است که تمام معنویات را برای انسان به دست می آورد. با صدقه دادن خواستار فرود آمدن روزی بر سر خود شوید و هر کس به پاداش جانشینی صدقه یقین داشته باشد در بهشت بخشنده شود. با صدقه دادن خواستار فرود آمدن روزی شوید، در واقع صدقه باعث می شود که روزی شما زیاد شود. برخی خیال می کنند با صدقه دادن از ثروتشان کم می شود باید بگویم نه تنها این اتفاق رخ نمی دهد بلکه روزی های بسیار زیادی به دست می آورد هم روزی مادی و هم بهره معنوی. هیچ فردی با صدقه دادن چیزی را از دست نمی دهد بلکه با بخشیدن اندک چیزی، فراوان به شما بخشیده می شود. کسی که یقین به این امر داشته باشد با دادن صدقه بخشنده می شود. 

خدا خرد را در وجود هیچ کسی نسپرده است مگر برای اینکه آن خرد روزی او را از گرفتاری ها برهاند. خرد باعث رهایی انسان از گرفتاری ها می شود و این رهایی خیر فراوانی است که نصیب انسان می شود. صدقه دارویی است بهبودی بخش، درمان فقر، درمان سرگردانی و بسیاری از چیزها می شود. وقتی که دچار فقر شدید به وسیله صدقه ا خدا داد و ستاد کنید و در عین نداشتن تجارت کنید. با وجود فقر و نداری به هر کس می توانید صدقه بدهید. این صدقه در مقابل خداوند پاداش بسیار بزرگی دارد و تجارت بسیار سودبخشی برای شما خواهد بود. 

در هنگامی که نیازمند در خواب است(کنایه به بی خبری او) نباید کسی از شما بخواهد آبروی خودش را بریزد تا شما نیاز آن را برطرف کنید بلکه شما باید به دنبال رفع نیاز او بروید بدون اینکه او متوجه شود.

در تاریکی شب در پی نیازمندی کسی باشید که در خواب است که خداوند کاملا آگاه و هوشیار بر کار شماست. خداوند لطیف است یعنی او بر همه چیز آگاه است چه گیدا باشد و چه نهان. هنگامی که پیشامد ناگواری برای شخصی به وجود بیاید، خداوند چنان به کمک او می شتابد که او متوجه نخواهد شد. بنابراین امیرالمومنین خیر و خرد را چنان با تعریفی زیبا عنوان نموده که خردمندان آن را درمی یابند. فقر نه تنها برای افراد بلکه یک جامعه را به کمبود علیه دین وادار می کند. به هر حال اگر انسان دارای وضع خوبی باشد و  در اجتماع به وظایف خود عمل کنند خیری بزرگ برای خود و جامعه اش کسب می کند، او می تواند عامل خیر در جامعه خود باشد. در پایان این جلسه سوالاتی توسط مخاطبان مطرح شد که دکتر محمد مهدی جعفری پاسخگو آنها بود