مواضع برجامی دولت بایدن زیر ذره‌بین رسانه‌های جهان

تحلیلگران پس از پایان دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ منتظر اظهارنظرهای دولت جدید آمریکا در زمینه توافق هسته ای ایران(۲۰۱۵) موسوم به برجام هستند.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت جدید آمریکا در اولین کنفرانس خبری خود کارشناسان را از این انتظار رها کرده و موضع دولت جدید در برابر برجام را اعلام کرد. وی بازگشت سریع به برجام را منتفی و آن را مشروط به رعایت همه تعهدات توسط ایران و راستی آزمایی این قدامات دانست.

در تحولات شتابان این روزها می توان به سفرهای محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، مقاله منتشر شده او در «فارن افرز»، مواضع کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه و همچنین برخی کشورهای منطقه اشاره کرد که  ترسیم یک تصویر شفاف را دشوار می کند و به نظر می رسد تحلیل گران مسائل سیاسی منتظر خواهند بود تا گذشت زمان برخی از این ابهامات را برطرف کند. با این حال می توان به انعکاس مواضع اخیر مقامات آمریکایی و تا حدی اروپایی در نشریات بین المللی اشاره کرد.

العربیه در نسخه انگلیسی وبسایت خود می نویسد «دولت جدید آمریکا تصمیم در مورد برجام را یکی از اولویت های سیاست خارجی خود برشمرده است». 

در ادامه این نوشته می خوانیم که دفتر وزیر خارجه آمریکا در بیانیه ای به این موضوع اشاره کرده است که دیپلمات های بلندپایه آمریکایی با همتایان فرانسوی، انگلیسی و آلمانی خود در مورد آنچه تهدیدهای تهران، مسکو و پکن می نامد گفت وگو کرده اند.

این مقاله در ادامه می نویسد وزیر خارجه آمریکا، بلینکن، در کنفرانس خبری مذکور گفته است برای رسیدن به یک توافق جدید مسیری برای پیمودن وجود دارد. وی هشدار داده است که ایران ابتدا باید به اجرای کامل تعهدات خود بازگشته و تازه  پس از آن آمریکا اقداماتی در جهت مشابه انجام خواهد داد. وزیر خارجه آمریکا گفته است ایران در موارد متعدد از برجام تخلف کرده و پس از بازگشت به اجرای تعهدات مدت زمانی طول خواهد کشید تا اجرای آنها مورد راستی آزمایی قرار گیرد. وی به نوشته العربیه تاکید کرده است که هنوز به آن مرحله نرسیده ایم.

«ریپابلیک ورلد»، یک شبکه تلویزیونی بین المللی هندی با تمایلات دست راستی در وبسایت خود می نویسد ایران از رئیس جمهور آمریکا خواسته است بدون پیش شرط به توافق هسته ای بازگردد. این شبکه خبری نوشته است، وزیر خارجه ایران از طریق حساب توئیتر خود و همچنین در مقاله ای در مجله «فارن افرز» گفته است که آمریکا اکنون در برابر یک تصمیم اساسی قرار دارد. به نقل از این شبکه، محمد جواد ظریف گفته است دولت فعلی آمریکا می تواند سیاست شکست خورده ترامپ را ادامه دهد یا در عوض آن به مسیر بهتری گام بگذارد.

این شبکه همچنین با اشاره به تاریخچه برجام و امضای آن در سال ۲۰۱۵ و خروج دولت ترامپ از آن می نویسد آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران به منظور مذاکره بر سر موشک‌های دوربرد و حمایت از نیروهای نیابتی درمنطقه، تحریم های سختی را در ادامه سیاست «فشار حداکثری» وضع کرده است. در ادامه آمده است اشاره جو بایدن به پیوستن مجدد آمریکا به برجام امیدهایی در دل دولت ایران زنده کرده است.

در روزهای گذشته پس از کنفرانس خبری وزیر خارجه آمریکا، مهمترین خبر در زمینه مسائل مرتبط با برجام از طرف آمریکا می تواند انتصاب «رابرت مالی» به عنوان فرستاده ویژه آمریکا در مسائل ایران باشد. انتصاب مالی به این مقام که نیازی به تایید سنا ندارد مورد انتقاد حلقه های ضد ایرانی از جمله برخی نمایندگان جمهوری خواه آمریکا قرار گرفته است.

به گزارش «بلومبرگ»، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید نسبت به وخیم تر شدن بحران اتمی با ایران هشدار داده است. او موضوع هسته ای ایران را در بین سایر بحران ها واجد اولویت برشمرده است چرا که به اعتقاد او ایران هر لحظه به دستیابی به اروانیوم غنی شده کافی در مقیاس تسلیحاتی نزدیک تر می شود.

نشریه چندرسانه ای  «یو اس نیوز» هم به نقل از رویترز می نویسد دولت بایدن روز پنجشنبه ۲۸ ژانویه خبر انتصاب «رابرت مالی» را رسماً اعلام کرد است. این نشریه «مالی» را یکی از اعضای کلیدی تیم مذاکره کننده با ایران در زمان ریاست جمهموری باراک اوباما معرفی می کند.

«ای بی سی نیوز» همچنین در این رابطه و همزمان با سفر ظریف به ترکیه از علاقه آنکارا به پیوستن دوباره آمریکا به برجام نوشته است. به گزارش «ای بی سی نیوز» مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه روز جمعه در یک کنفرانس مشترک خبری به همراه جواد ظریف، ابراز امیدواری کرد که آمریکا به برجام بازگشته و تحریم ها را لغو کند.

این رسانه از قول ظریف می نویسد «آمریکا به طور یکجانبه از این اقدام جامع خارج شده و وظیفه آمریکا است که به این توافق بازگشته و  به تعهدات خود عمل کند.» به نقل از این رسانه، ظریف گفته است «هر لحظه آمریکا به تعهدات خود عمل کرد، ایران نیز آماده عمل به تعهدات خود خواهیم بود.»

روزنامه صهیونیستی هاآرتص هم می نویسد «در حالی‌که بایدن به دنبال بازگشت به برجام است، اسرائیل گزینه نظامی را روی میز می گذارد.» این اشاره به رجز خوانی های اخیر رژیم صهیونیستی است که تهدید کرده است در صورت بازگشت دولت بایدن به برجام، درگیری نظامی با ایران را به عنوان یک گزینه در نظر خواهد داشت.

وبسایت ضد جنگ و متمایل به چپ «آنتی وار» نیز به این اشاره می کند که رژیم صهیونیستی ادعا کرده در صورت بازگشت بایدن به برجام، به ایران حمله نظامی خواهد کرد. به نوشته این وبسایت، مقامات نظامی رژیم صهیونیستی گفته اند منتظر تصمیم آمریکا خواهند بود که آیا جلوی دستیابی ایران به بمب (هسته ای) را خواهد گرفت یا اینکه این رژیم خود باید اقدام کند.

منبع ناشناس این خبر همچنین گفته است سازمان‌های اطلاعاتی این رژیم تاسیسات هسته ای ایران را زیر نظر دارند. به نوشته این وبسایت، صهیونیست ها علاقه دارند وانمود کنند در سوریه پایگاه های ایرانی را هدف قرار داده اند در حالیکه آنها عملاً فقط به برخی مواضع شبه نظامیان شیعه حمله کرده اند. این نوشته یادآوری می کند که نباید پیش زمینه غنی سازی ۲۰ درصدی ایران را نادیده گرفت. مجلس ایران تنها پس از ترور دانشمند هسته ای این کشور، محسن فخری زاده، قانونی برای افزایش غنی سازی تصویب کرد.

العربیه در نوشته ای دیگر در روز چهارشنبه می نویسد: «روسیه در صورت بازگشت آمریکا به برجام، با گسترده شدن حوزه این توافق مخالفت خواهد کرد». روسیه بر اساس این خبر مخالف گسترش حوزه این توافق به سایر مسائل مانند نفوذ ایران در منطقه است. وبسایت انگلیسی العربیه این مطالب را از قول معاون نمایند دائم روسیه در سازمان ملل، دیمیتری پولیانسکی نقل می کند.

وی همچنین گفته است این مخالفت نافی این مطلب نیست که روندی از گفتگوهای منطقه ای، بازسازی اعتماد و گفتگوی بین کشورهای منطقه برای درک و شناسایی دلایل تنش های موجود، مورد نیاز است. وی معتقد است دلیلی نمی بیند که برجام باید تعدیل شود. العربیه همچنین به نقل از رئیس جمهور فرانسه می نویسد که باید «ستونهای» دیگری به برجام اضافه کرد، از جمله کنترل زرادخانه موشکی ایران و مسائل منطقه ای.

گاردین در مقاله روز پنجشنبه خود می نویسد «ایران از خودداری دولت باید از برداشتن تحریم ها دلسرد شده است». این روزنامه می نویسد دیدگاه وزیر خارجه دولت جدید آمریکا که معتقد است تحریم ها فقط پس از بازگشت ایران به تعهدات خود و راستی آزمایی برداشته خواهد شد، موجب خشم ایرانی ها شده است. وزیر خارجه آمریکا به نوشته گاردین گفته است برداشتن تحریم ها مدتی به طول خواهد کشید. در ادامه گاردین می افزاید به این ترتیب امیدی نیست که تا انتخابات ریاست جمهوی ایران در ماه ژوئن پیشرفتی در مذاکرات بوجود آید.

به نوشته این روزنامه، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران با تاکید بر رنج های تحمیل شده به کشور و شخص خودش به دلیل تحریم ها گفته است «من خدا را گواه می گیرم که در این سه سال هیچ شبی نبوده است که با فکر آسوده به بستر رفته باشم. در این سه سال به مانند دوران جنگ تحمیلی احساس مسئولیت کرده ام و مردم متحمل رنج بسیاری شده اند.»

گاردین می نویسد ایران از ماه فوریه (۲۰۲۰) از تعهدات خود کاسته  و دسترسی بازرسان آژانس اتمی را به حداقل رسانده است. این روزنامه همچنین به سفر محمدباقر قالیباف، سخنگوی مجلس ایران به مرکز اتمی فردو اشاره می کند و بازدید وی از ذخیره اورانیوم غنی شده. همچنین به نوشته این روزنامه، ایرانی ها آماده راه اندازی تعداد بیشتر سانتریوفوژ «آی آر ۲ ام» هستند.

گاردین همچنین می نویسد آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا تیمی از کارشناسان مذاکره با ایران را به منظور افزایش قدرت چانه زنی پیش از هر گفت‌وگویی جمع کرده و به دنبال آن است که از همراهی کنگره که دیدگاه بدبینانه ای دارد، برخوردار شود. وی به نوشته گاردین از لزوم همراهی متحدان و شرکای آمریکا برای رسیدن به توافقی طولانی و قوی که در برگیرنده شمار دیگری از مسائلی که «عمیقاً در روابط با ایران مشکل ساز هستند» سخن گفته است.

وزیر خارجه آمریکا در همین روز با وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان گفت وگو کرده و از سوی دیگر دیپلمات‌های ارشد این سه کشور نیز به تازگی از دیدار با مقامات کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در مورد نوع رفتار با ایران، بازگشته اند. گفتنی است که در همین روز بلینکن اعلام کرد کشورش فروش سلاح به رژیم سعودی و امارات را معلق می کند.

به نوشته گاردین، جواد ظریف معتقد است که آمریکا باید اولین طرفی باشد که حسن نیت خود را به نمایش می گذارد. این گزارش در ادامه می نویسد مقامات نظامی رژیم صهیونیستی در خصوص بازگشت آمریکا به برجام هشدار داده اند.

روزنامه صهیونیستی جروزالم پست نیز در خصوص دیدگاه های دولت جدید آمریکا در زمینه برجام تحلیلی منتشر کرده است. نویسنده در این مقاله مدعی است ایرانیان در برابر سیاست جدید دولت آمریکا سردرگم هستند. وی می نویسد ایرانی ها در روزهای اخیر از تهدید به اینکه بدون توافق هسته ای «تندروها» به قدرت خواهند رسید دست برداشته اند و همین را نشانه سردرگمی ایرانیان می داند.

وی تهدید ایران مبنی بر سرکار آمدن تندروها و افزایش احتمال جنگ را یک نوع بلوف تفسیر می کند.  

خبرگزاری آناتولی نیز در خبر تحلیلی خود می نویسد حسن روحانی هرگونه مذاکره مجدد را منتفی دانسته و خواهان بازگشت بدون قید و شرط آمریکا به برجام شده است. این نوشته عنوان می کند در روزهای گذشته وزیر خارجه آمریکا گفته است کشورش عجله ای برای بازگشت به توافق هسته ای با ایران ندارد.

آناتولی می افزاید دولت آمریکا که اکنون از اثرات عمیق تحریم‌های ثانوی بر ایران آگاه شده تلاش خواهد کرد آنها را به عنوان اهرم فشار در گفتگوهای آینده حفظ کند. نویسنده مدعی است اغلب کارشناسان معتقد هستند پیش از هرگونه کاهش تحریم ها یا بازگشت به گفتگو، دو کشور باید تنش فیمابین را که در لحظاتی دو کشور را به آستانه رو در رویی نظامی برده بود کاهش دهند.

نویسنده در این زمینه به اعزام ناوهای جنگی، بمب افکن ها و زیردریایی آمریکایی به منطقه و در مقابل رزمایش های متعدد و گسترده ایران اشاره می کند. این نوشته از قول ظریف نقل می کند که ایران آماده گفتگو با کشورهای منطقه بوده اما امریکا و متحدین اروپایی آن هیچ حقی در مدیریت یا بانی شدن این گفتگوها ندارند.

نشریه «فارن پالیسی» در مقاله منشر شده در جمعه ۲۹ ژانویه می نویسد «وظیفه رابرت مالی به عنوان فرستاده ویژه در مسائل مرتبط با ایران، بازگرداندن این کشور به پای میز مذاکره است». این نوشته از رابرت مالی به عنوان سرپرست اندیشکده بین المللی بحران نام می برد که در گفتگوهای اولیه با ایران در سال ۲۰۱۵ و حتی قبل از آن در عمان حضور داشته است.

نویسنده وظیفه اصلی و دشوار رابرت مالی را بازگرداندن ایران به پای میز مذاکره می داند در حالیکه ایران روز جمعه اعلام کرده است قبل از برداشته شدن تحریم ها غتی سازی اورانیوم را محدود نخواهد کرد.

این مقاله همچنین می افزاید در حالیکه دولت بایدن در حال چیدن چهره های آشنا و بازگرداندن افراد قدیمی تیم مذاکره با ایران مانند «ویندی شرمن» است، در طرف ایرانی ممکن است با چهره های آشنایی روبرو نباشیم؛ چرا که انتخابات ریاست جمهوری ایران نزدیک است و پس از کنار رفتن حسن روحانی که مذاکرات دز زمان او آغاز شد، ممکن است دولت با نیروهای تندرو جایگزین شود.

فارن پالیسی همچنین به مقاله ماه گذشته رابرت مالی در همین نشریه اشاره می کند که در آن با انتقاد از سیاست‌های دولت ترامپ در برابر ایران آن را سیاستی ویرانگر برای اقتصاد ایران معرفی کرده بود با دستاوردی اندک که موجب توسعه بیشتر برنامه اتمی ایران شده است.

در مجموع به نظر می رسد تا کنون اکثر تحلیل گران در این دیدگاه اتفاق نظر دارند که آمریکا به سرعت به برجام بازنخواهد گشت و برعکس تلاش خواهد کرد گام به گام ایران را تشویق به حضور در برخی مذاکرات جدید و با محوریت سایر موارد اختلاف کند. از سوی دیگر پاسخ ایران به این پیشنهاد صریح و محکم بوده و هرگونه مذاکره یا پیش شرط را رد کرده است.

از سوی دیگر انتخابات پیش رو در ایران، مواضع سخت رژیم صهیونیستی و تزویر کشورهای اروپایی به پیچیدگی مساله افزوده و موجب شده تحلیل گران منتظر فرصت بیشتری برای رصد کردن تحولات باشند.