مواضع برجامی الیزه روی فرکانس کاخ سفید

بازخوانی مواضع فرانسه به عنوان یک کشور اروپایی و یکی از اعضای ۱+۵ در توافق هسته­ ای برجام، از آغازِ مذاکرات در دولت اوباما و سپس در دوران ترامپ و خروج یکجانبه آمریکا در ۸ می ۲۰۱۸ (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) از آن و اکنون در دوره جو بایدن، رئیس جمهوری جدید ایالات متحده آمریکا، حاکی از آن است که مقامات الیزه بیش از آنکه نگران عهد و پیمان خود در قبال برجام بوده و با انجام عملی تعهدات خود، به وعده هایشان جامه عمل بپوشانند، نگران منافع خود و روابط با هم پیمان فراآتلانتیک خود هستند.   

فرانسه که در سال ۲۰۱۵ میلادی در زمان دولت اوباما، همراه دیگر اعضای ۱+۵ با آگاهی کامل از شرایط مذاکرات و مندرجات برجام آن را امضا کرد، پس از خروج آمریکا از آن در سال ۲۰۱۸ میلادی، هرگز به سمت برداشتن گام های عملی در اجرای برجام گام برنداشت؛ هرچند مواضع رسمی این کشور در مقام صدور بیانیه و در لفظ و ظاهر حمایت از برجام بود اما سیاست یکی به نعل و یکی به میخ را در پیش گرفت تا هم در صحنه بین المللی، خود و اروپا را معتقد به وفای به عهد نشان دهد و از طرفی دیگر ، به عنوان کشوری که نتوانسته مثل سایر متحدان اروپایی اش استقلال خود را در برابر کاخ سفید حفظ کند،  خود را از خشم و قهر دولت وقت ترامپ در امان نگه دارد.

اکنون با روی کار آمدن بایدن، لحن مقامات الیزه نسبت به زمان ریاست جمهوری ترامپ متفاوت شده که نشان می دهد صدای مقامات پاریس بر موج فرکانس سیاست های واشنگتن تنظیم شده و موسیقی کلام سردمداران الیزه نسبت به برجام با نُت های برآمده از کاخ سفید نواخته می شود.

مواضع فرانسه در نخستین روزهای امضای توافق برجام

فرانسه از جمله معدود کشورهایی بوده که برای ورود به بازار ایران، منتظر لغو تحریم های هسته ای نشد و از سپتامبر ۲۰۱۵ (شهریور ۱۳۹۴) دفتر بیزینس فرانس در تهران را با سه هدف تهیه ترازنامه از سرگیری روابط دوجانبه، رفع موانع دسترسی به بازار ایران و کار مشترک برای عادی سازی روابط مالی ۲ کشور، گشود.

سفیر فرانسه در سرمایه گذاری های بین المللی گفت: فرانسه در بازار ۷۳ کشور جهان حضور دارد و بسیار خوشحال است که با امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) میان ایران و گروه ۱+۵ به بازار ۸۰ میلیونی ایران وارد شده است و این یک حضور بلندمدت خواهد بود.

همچنین «فرانسوا اولاند»،  رئیس جمهوری وقت فرانسه، در تماس های تلفنی خود با «دونالد ترامپ» همتای آمریکایی اش همواره از ضرورت پایبندی به برجام سخن می گفت.

در مهر ماه سال 1398، زمانی که ایران اعلام کرد در حال کار روی بر سانتریفیوژهای پیشرفته IR-۹ برای غنی سازی اورانیوم است و در صورت پایبندی اروپا به برجام تهران نیز تعهدات توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را اجرا می‌کند، 

وزارت خارجه فرانسه با «نگران‌کننده» و «تنش‌زا» خواندن کاهش تعهد ایران به برجام، گفت ایران نباید گام دیگری در مسیر کاهش تعهدات بردارد. وزارت خارجه فرانسه اما اشاره به اجرا نشدن تعهدات اروپایی ها در قبال برجام نکرد.

«اگنس واندر مول» سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه گفت: «ایران باید از عبور از یک مرحله جدید از اقدامات نگران‌کننده‌ای که تنش‌ها را تشدید می‌کند، خودداری کند.»

مواضع فرانسه پس از خروج آمریکا از برجام؛ سیاست یکی به نعل یکی به میخ!

وزارت خارجه فرانسه در پی درخواست دونالد ترامپ از اروپایی‌ها مبنی بر خروج از برجام، اعلام کرد که فرانسه پایبند به توافق هسته ای ایران است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، اگنس فون در مول، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه بیان کرده بود: فرانسه به چارچوب توافق هسته ای ایران پایبند می ماند.

رئیس جمهوری فرانسه در کنگره آمریکا با تاکید بر ثبات و احترام به حاکمیت ایران، گفت: برجام را همه امضا کرده ایم و ما به هیچ وجه از آن خارج نخواهیم شد.  وی با حضور در کنگره آمریکا این مطلب را در جمع سناتورها و نمایندگان آمریکا مطرح کرده بود که درباره ایران هدف ما روشن است، ایران هرگز نباید به هیچ سلاح هسته ای دست یابد. نه الان، نه در ۵ سال و نه در ۱۰ سال آینده، هرگز.

«فیلیپ تیه‌بو»، سفیر فرانسه در تهران نیز در دیدار با سخنگوی سازمان انرژی اتمی در دسامبر سال ۲۰۱۶ میلادی بر علاقه مندی کشورش و اروپا برای حفظ برجام تاکید کرد.

در اکتبر سال ۲۰۱۹ میلادی سران کشورهای فرانسه و آلمان در بیانیه ای مشترک ضمن اعلام حمایت دو کشور از توافق هسته ای ایران، درعین حال خواستار پایبندی تهران به تمام تعهداتش در ذیل این توافق بین المللی شدند.

در نوامبر ۲۰۱۹ میلادی «اگنس فون در مول» سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه ضمن تقبیح اقدام دولت ترامپ مبنی بر لغو معافیت‌های هسته‌ای مربوط به سایت «فردو»، از برجام حمایت کرد.

او تاکید کرد: حفظ برجام رابطه مستقیم با حفظ صلح و امنیت بین المللی و ثبات منطقه دارد.

در سپتامبر سال ۲۰۱۹ میلادی پیش از برگزاری اجلاس سران مجمع عمومی سازمان ملل، امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه در تماس هایی با تهران و واشنگتن با هدف میانجیگری، تلاش کرد از تنش های موجود میان طرفین بکاهد، اما این تلاش ها در عمل، نتیجه ملموسی نداشت. اوج تلاش‌های مکرون، در جریان اجلاس پیشین سران گروه ۷ در شهر بیاریتز فرانسه بود که در حاشیه این اجلاس،  نشستی با حضور وزیر امور خارجه ایران، رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه فرانسه و نمایندگان شرکای اروپایی برجام برگزار شد.

از طرفی «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه در سخنرانی خود در پارلمان این کشور در دسامبر ۲۰۱۹ میلادی با اشاره به اقدام ایران در کاهش تعهدات خود در برجام که هر دو ماه یکبار اعلام می شد، گفت که پاریس در حال بررسی اعلام مکانیسم حل اختلاف در این توافق موسوم به «مکانیسم ماشه» است!

متعاقباً رئیس دستگاه دیپلماسی فرانسه در فوریه ۲۰۲۰ میلادی در سخنانی در جلسه کنفرانس خلع سلاح ژنو گفت: ما به تلاش‌های خود برای نجات توافق هسته‌ای ادامه می‌دهیم و می‌خواهیم که ایران به تعهداتش در قبال این توافق بازگردد!

همچنین فرانسه به رغم آگاهی از اقدام غیرقانونی طرف آمریکایی در قبال برجام، به همراه آلمان و انگلیس متعاقب گام پنجم ایران در خصوص برجام و درپی ترور سردار شهید قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، در بیانیه‌ای مشترک خواستار ادامه پایبندی کشورمان به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ و خودداری از خشونت شده‌اند!

جمهوری اسلامی ایران در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸) و در نخستین سالگرد خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، در پاسخ به بی عملی اروپایی های نسبت تعهداتشان در قبال برجام، گام اول کاهش تعهدات خود را برداشت و در چارچوب گام اول ، اعلام کرد که فروش اورانیوم غنی شده و آب سنگین را متوقف می‌کند. بر اساس آنچه تهران اعلام کرده بود که در صورت ادامه بی عملی اروپایی ها، گام های بعدی خود را در مسیر کاهش تعهدات برجام خواهد برداشت، این وعده تحقق یافت و جمهوری اسلامی ایران تا کنون در پنج گام، تعهدات خود را در قبال برجام، ضمن حفظ همکاری با آژانس بین المللی انرژی تمی کاهش داده است.

فدریکا موگرینی، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سپتامبر سال 2019 با انتشار بیانیه مشترک با وزیران امور خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس نسبت به کاهش تعهدات برجامی ایران ابراز نگرانی کرد.

مواضع فرانسه نسبت به برجام در دوره ریاست جمهوری بایدن

سفیر دائم فرانسه در سازمان ملل متحد از تصمیم دولت بایدن برای بازگشت به برجام استقبال کرد و گفت: حفظ فضای دیپلماسی برای بازگشت همه شرکت‌کنندگان به اجرای کامل توافقنامه در اولویت قرار دارد. وی، دهمین گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد را نشان از حمایت وی از قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام دانست و افزود: با همکاری آلمان و انگلستان، فرانسه برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک بی وقفه تلاش کرده است.

روز ۷ بهمن ماه جاری، کاخ الیزه بدون اشاره به خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بی تعهدی اروپایی ها به این توافق، اعلام کرد در صورتی که ایران بخواهد آمریکا به برجام بازگردد، باید به این توافق احترام بگذارد.

از طرفی امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه در جدیدترین اظهارت خود، در حرفهایی غیرسازنده گفته است: مذاکرات درباره توافق هسته ای ایران باید خیلی سختگیرانه باشد و کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی هم در این مذاکرات مشارکت داشته باشند!

هفته گذشته ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه در ادامه رویکرد «یکی به نعل و یکی به میخ زدن» های پاریس در قبال برجام، رویکرد فشار حداکثری ترامپ در قبال ایران را شکست خورده دانست و خواستار یافتن راهکاری برای بازگشت به برجام شد.

لودریان در گفت و گو با رسانه فرانسوی "رادیو فرانس انتر"،  با ابراز تردید درباره موثر بودن تحریم های ایران از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده، در عین حال ادعاهای تکراری خود درخصوص جمهوری اسلامی ایران را بار دیگر مطرح کرد.

او که چند روز پیش نیز ادعاهای واهی درمورد ایران مطرح کردبود، در گفت و گوی روز گذشته با رادیو فرانس انتر مدعی شد رویکرد فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ ایران را به سمت دستیابی به سلاح هسته ای سوق داده است.

لودریان که کشورش یکی از معدود صاحبان سلاح هسته ای در جهان است و رد پای آن در تامین سلاح و تجهیزات نظامی برای کشورهای ناقض حقوق بشر نظیر عربستان سعودی در جنگ علیه مردم یمن به وضوح دیده می شود، ادعا کرد: وضعیت بسیار خطرناک است؛ چرا که دستیابی ایران به سلاح هسته ای می تواند پیامدهای ژئواستراتژیک قابل توجهی را به همراه داشته باشد.

وی تاکید کرد: از این رو یافتن راهکاری برای بازگشت به توافق هسته ای ایران (برجام) اجتناب ناپذیر است.

حدود دو هفته پیش نیز لودریان  در گفت ‌وگو با یک روزنامه فرانسوی مدعی شد: احیای توافق هسته‌ای کافی نیست. لازم است گفت‌وگوهای سختی درباره فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی بالستیک ایران داشته باشیم. وی افزود: مهم است که ترتیباتی برای بازگشت ایران و آمریکا به توافق هسته‌ای انجام شود. وزیر خارجه فرانسه در ادامه گفت: ایران در حال کار برای تقویت توانمندی‌های هسته‌ای خود است.

در واکنش به این ادعای لودریان محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران توییت کرد: همکار محترم، شما دوران کاری‌ات در کابینه را با فروش جنگ‌افزار به جنایتکاران جنگی سعودی آغاز کردی. از بیان حرف‌های پوچ و مهمل در مورد ایران دست بردار.

وزیر امور خارجه با یادآوری این واقعیت که این «شما» هستید که منطقه ما را بی‌ثبات می‌کنید؛ افزود: از حفاظت جنایتکارانی که منتقدان خود را با اره تکه‌تکه می‌کنند و از جنگ‌افزارهای ساخت «شما» برای سلاخی کودکان در یمن استفاده می‌کنند، دست بردارید.

ظریف روز ۲۸ دی ماه نیز در حساب توییتری خود با بیان اینکه رهبران سه کشور اروپایی هیچ کاری برای حفظ برجام انجام نداده‌اند، تصریح کرد: این به خاطر ایران است که برجام زنده است، نه سه کشور اروپایی.

ظریف در توییتر نوشت: رهبران سه کشور اروپایی– که برای اجرای تعهدات خود ذیل برجام بر امضاء و اجازه کارگزاران اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری آمریکا) متکی هستند – هیچ کاری برای حفظ برجام انجام نداده‌اند.  آیا ابتکار مرده زاده‌شده امانوئل ماکرون یا خودداری انگلستان از پرداخت بدهی مقرر در حکم دادگاه را به یاد دارید؟ این به خاطر ایران است که برجام زنده است، نه سه کشور اروپایی.

اظهارات ضد و نقیض مقامات فرانسه پیرامون برجام گاه متاثر از سطح روابط تجاری با آمریکا است که برای مثال بر اساس آخرین آمار و ارقام منتشره در سایت وزارت اقتصاد و دارایی فرانسه، مبادله کالا و خدمات میان فرانسه و آمریکا در سال ۲۰۱۹ میلادی با افزایش ۱۶.۶ درصدی نسبت به سال ماقبل از آن یعنی سال ۲۰۱۸ به ۱۵۰.۵ میلیارد دلار رسیده و گاه متاثر از مذاکرات پنهانی با کشورهای ثالث که اهداف دیگری را در سر می پروانند.

به هر روی این اظهارات متناقض فرانسه در حالی است که همان طور که سخنگوی وزارت امور خارجه بیان کرده است: تسلیحات فرانسوی در کنار دیگر سلاح‌های غربی نه تنها مسبب قتل عام و کشتار هزاران یمنی است، بلکه عامل اصلی بی‌ثباتی در خلیج فارس بوده و بدون توقف سیل صادرات تسلیحاتی فرانسه، انگلیس، آمریکا و دیگران، نمی‌توان انتظار ثبات و آرامش در این منطقه حساس را داشت.

قدر مسلم تنظیم سیاست خارجی کشور نباید به دستاویزی برای زیرپا گذاشتن اصول بنیادین حقوقی، نقض پیمان و نادیده گرفتن اصولی باشد که فرانسه همواره خود بیشترین ادعای پایبندی به آن ها را دارد.