تلاش میانجی‌ها برای نجات برجام

ماکرون نخستین کسی بود که می خواست به عنوان میانجی برای مذاکرات دوباره نقش آفرینی کند. اما حالا صحبت از عمان هم به میان است.

محمد ابو رزقدر الخلیج آنلاین نوشت: همزمان با اعلام رئیس جمهور آمریکا مبنی بر عزم جدی اش برای بازگشت به توافق هسته ای با ایران، اقداماتی در صحنه بین المللی و منطقه ای برای نزدیک کردن تهران و واشنگتن به یکدیگر شکل گرفته تا بحرانی که با خروج ترامپ از برجام ایجاد شده، به پایان برسد.

به گزارش انتخاب؛ در ادامه این مطلب آمده است: در همین راستا، وزیر خارجه عمان، بدر البوسعیدی گفته است که کشورش آماده نجات برجام است.

در دسامبر 2020 مسقط و واشنگتن مذاکراتی را برگزار کردند که هدف از آن ادامه هماهنگی امنیتی برای تحکیم استقرار و امنیت منطقه ای و مستحکم نمودن روابط استراتژیک بین دو کشور دوست بود.

مذاکرات در آن زمان در سایه افزایش تنش‌های منطقه‌ای و حضور نظامی آمریکا صورت گرفت، که آخرین آنها استقرار جنگنده‌های آمریکا در پایگاه‌های خاورمیانه و همچنین اظهارات مسئولان در وزارت دفاع آمریکا در مورد رزمایش نیروهای آمریکایی در خلیج فارس است.

در حالی که ایران و ایالات متحده هر یک در انتظار اتخاذ گام اول برای بازگشت به توافق هسته ای، از سوی طرف مقابل هستند، مسقط می تواند نقش نزدیک کننده بین تهران و واشنگتن را داشته باشد، به ویژه آنکه ایالات متحده پادشاهی عمان را یک شریک منطقه ای و بین‌المللی دائم و مهم برای خود می‌داند و همین امر، قدرت دخالت و آرام کردن تنش موجود در منطقه را به عمان می‌دهد.

قدرت نرم

احمد الشیزاوی، تحلیلگر سیاسی عمانی معتقد است که بررسی عملکرد مسقط در دهه های گذشته نشان می‌دهد درصورتی که از پادشاهی عمان درخواست شود، وساطت و میانجی گری برای نزدیک کردن طرفهای درگیری را بر عهده می گیرد.

به گفته الشیزاوی، سیاست عمان در دوره سلطان هیثم بن طارق و وزیر خارجه جدید این کشور همان سیاست پیشین این پادشاهی است.

الشیزاوی درخصوص احتمال موفقیت عمان در آرام کردن اوضاع منطقه، تصریح کرد که این مسئله به طرفین ایرانی و آمریکایی برمی‌گردد که آیا به دنبال راه حل و آتش بس هستند یا خیر.

این تحلیلگر تاکید می‌کند درصورتی که دو طرف حسن نیت داشته باشند، واسطه‌ها و ابزار زیادی وجود دارد برای حل مناقشه وجود دارد. عمان و هر دولت دیگری می تواند از ابزارهایی برای آرام کردن منطقه بهره بگیرد، به ویژه آنکه مسقط رابطه خوب و متوازنی با دو طرف ایران و آمریکا دارد و از درگیری های تهران و دول عرب خلیج فارس به دور است، از این رو می تواند با سیاست‌های خود توازن لازم را ایجاد کند.

الشیزاوی معتقد است که عمان از یک قدرت نرم برخوردار است که بر پیشینه تاریخی، فرهنگی و سیاسی عمیق خود استوار است و می تواند عامل برقراری صلح باشد و باعث استقرار و آرامش در داخل و خارج شود.

الشیزاوی درخصوص امکان شعله ور شدن جنگ بین ایران و ایالات متحده، معتقد است که سیاست آمریکا در طی دهه‌های گذشته نشان می دهد که به دنبال جنگ با ایران نیست، چرا که اوضاع فعلی دستاوردهای بیشتری برای آمریکایی‌ها دارد. او بر این باور است که امریکایی‌ها توانسته اند از ایران به عنوان ابزاری برای فشار بر دولتهای عرب خلیج فارس استفاده کنند تا خلیج فارس به محلی برای فروش سلاح های آمریکایی تبدیل شود.

الشیزاوی پیش‌بینی می‌کند که سناریوی محتمل، ورود آمریکا و ایران به مذاکرات و لغو برخی تحریم‌هاست. اما درصورتی که آمریکا وارد جنگ با ایران شده و خلیج فارس به مرحله هرج و مرج و نا‌امنی برسد، این منطقه، بزرگترین جایزه آمریکا به ایران است.

در کنار آمریکا، یک نگرانی جدید هم برای ایران در منطقه خلیج فارس به وجود آمده که آن رژیم اسرائیل است. دلیل این نگرانی، ناتوانی ایران در بنا نهادن روابط نزدیک با همسایگان عرب خود طی دهه های گذشته است. به عقیده الشیزاوی، ایران نتوانست دوست کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و شریک اقتصادی و امنیتی آنها باشد، تا حداقل این کشورها به سمت برقراری روابط نزدیک با اسرائیل حرکت نکنند.

واسطه‌ها به دنبال کسب منفعت خودشان هستند

مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه احیای برجام را مقدمه‌ای برای حل سایر موضوعات و اختلافات بین ایران و آمریکا می‌داند، هرچند که برای رسیدن به این مهم، طرفین نیازمند مذاکره هستند و در این بین مذاکرات مستقیم دوجانبه کمترین هزینه را برای طرفین خواهد داشت.

قاسم محبعلی در گفت‌وگو با «انتخاب» با اشاره به روابط بین ایران و آمریکا، گفت: بین دو کشور مسائل متعددی وجود دارد. حل تخاصم و اختلافات ۴۰ ساله بین ایران و آمریکا قطعا به سادگی نخواهد بود، ولی در این میان فوری‌ترین مساله‌ای که طرفین باید به آن بپردازند، بحث برگشت به برجام است. این مساله اگر در مقطع کنونی منتفی شود، مشخص نیست که در آینده چه اتفاقی رخ بدهد و اینکه آیا طرفین به برجام جدیدی بعد از ۲۰۲۳ ورود خواهند کرد یا هرکدام راه جدیدی را دنبال می‌کنند؟

مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه با تاکید بر اینکه ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام نیازمند مذاکره مستقیم هستند، تصریح کرد: این مذاکره البته می‌تواند دوجانبه، چندجانبه یا با واسطه‌گری اروپاییان یا یکی از کشور‌های منطقه مثل عمان یا قطر باشد که اخیرا چنین درخواستی را مطرح کرده است. ما پیشتر این رویه را تجربه کردیم. ما قبل از روی کار آمدن آقای روحانی، مذاکراتی با آمریکا با وساطت عمان و مرحوم سلطان قابوس داشتیم.

وی ادامه داد: البته اگر بحث واسطه‌گری مطرح باشد، این احتمال وجود دارد که هزینه‌های ایران برای بازگشت به برجام بیشتر باشد. به ویژه اگر آن کشور واسطه، اروپایی یا کشوری مانند روسیه و چین باشد. چراکه بدیهی خواهد بود که این کشور‌ها در جریان مذاکرات ایران و آمریکا و بازگشت به برجام به دنبال منافع خودش باشد و همین منفعت طلبی سبب شود که هزینه‌هایی به طرفین مذاکره به ویژه ایران، تحمیل شود. مثلا روسیه اگر واسطه باشد، تمایل خواهد داشت که تا زمان لغو تحریم‌های خودش، برجام احیا نشود تا بتواند از بازار ایران در دوران برجام استفاده کند. البته ما امروز شاهد هستیم که فرانسه هم اعلام آمادگی کرده که برای مذاکرات بین ایران و آمریکا وساطت کند.

این کارشناس سیاست خارجه با بیان اینکه اگر ایران به سمت دیگری برود و اقداماتی مانند خروج از NPT و یا امثالهم را انجام دهد، شورای امنیت به مساله ورود خواهد کرد، گفت: شورای امنیت با همه اختلاف نظراتی که بین اعضای آن وجود دارد، بر سر ۲ مساله اتفاق نظر دارد که یکی بحث ممنوعیت دستیابی کشور جدیدی به سلاح هسته‌ای و دیگری بحث امنیت اسرائیل است که هر دو مسئله به پرونده ایران ارتباط دارد و لذا طبیعی است که ۵ قدرت شورا خیلی سریع و راحت درباره این موضوع به یک نظر نهایی برسند.

محبعلی ادامه داد: همچنانکه اعضای شورا قبلا به یک نظر واحد درباره ایران رسیدند و حالا این مساله مطرح است که اگر ایران رویه دیگری را دنبال کند آیا شورا تصمیم سیاسی و مذاکرات را در پیش خواهد گرفت یا یک راه حل دیگر مثل جنگ را در پیش می‌گیرد؟ بنابراین ایران می‌تواند مسیر دیگری را برای خودش انتخاب کند و چه بسا به دنبال بمب اتمی برود، ولی باید تبعات این انتخاب را هم قبول کند. ایران بین میز مذاکره یا راه دوم و هر گزینه را که انتخاب می‌کند، تبعات و هزینه‌هایی دارد که باید آن را بپذیرد. قطعا ایران در مذاکره باید امتیازاتی را به طرف مقابل بدهد و در مسیر ساخت بمب اتم نیز باید هر اتفاقی (جنگ) را در نظر بگیرد. البته که در این میان جنگ بیشترین هزینه و آسیب را علیه ایران رقم خواهد زد.

مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه با تاکید بر اینکه برخی به اشتباه فکر می‌کنند که بمب اتم باعث امنیت ایران خواهد شد، تصریح کرد: اگر قرار بود که بمب اتم داشتن برای کشور امنیت بیاورد، شوروی قبل از فروپاشی به بمب اتم رسید، ولی بعدا دچار فروپاشی شد، پاکستان به بمب اتم رسید، ولی هنوز نتوانسته مناقشه کشمیر را حل کند و این بخش را به خاکش برگرداند. کره شمالی به بمب اتم رسیده، ولی هنوز دچار بحران است.

وی افزود: در آیین نامه اجرایی ارتش آمریکا بندی آمده است که تلاش برای دستیابی به بمب اتمی به معنای ورود به جنگ با آمریکا تلقی می‌شود. این موضوع بعد از جنگ جهانی دوم مورد توجه ارتش آمریکا قرار گرفت. فراموش نکنیم که حتی همین بحث تحریم‌ها نیز مقدمه‌ای برای اجرای جنگ است و نباید به راحتی از کنار این مفاهیم و اتفاقات گذشت.

این کارشناس سیاست خارجه در پاسخ به این پرسش که آیا احیای برجام در کوتاه مدت به نتیجه خواهد رسید، تصریح کرد: احیای برجام می‌تواند در کوتاه مدت به ثمر برسد، ولی این اتفاق می‌تواند مقدمه‌ای برای حل سایر موضوعات و اختلافاتی باشد که به علت عمق و وسعتی که طی ۴۰ سال گذشته پیدا کرده است، زمان و تلاش بیشتری را برای رفع و حل می‌طلبد. البته این مهم نیازمند اهتمام و اراده طرفین است. البته، چون طرفین نسبت به یکدیگر اعتماد ندارند، رسیدن به این هدف سخت‌تر خواهد بود؛ بنابراین بهتر است که طرفین گام به گام حرکت کنند.