تا پایان رقص دیپلماتیک واشنگتن مذاکره نمی‌کنیم
یک مقام بلندپایه امریکایی به فایننشال تایمز گفته اینکه ایران پیشنهاد مذاکره دوجانبه امریکا را نپذیرفته یک «رقص دیپلماتیک» است ولی «رقص دیپلماتیک» ظاهراً صفتی است که به دولت بایدن می‌چسبد تا ایران. سیاست ترامپ هر چه بود، تکلیف را مشخص می‌کرد؛ «فشار حداکثری تا بازگشت ایران پای میز مذاکره»، اما تیم بایدن یک دست را برای مذاکره دوجانبه بلند می‌کند و با دست دیگر، قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس به جریان می‌اندازد؛ از شرق آسیا سیگنال مشوق تحریمی می‌فرستد ولی حاضر نیست تضمین کند مذاکره احتمالی برای بازگشت به برجام، منجر به «لغو تحریم ها» خواهد شد. همه این‌ها باعث شده تهران اعلام کند: «زمان را برای برگزاری جلسه غیررسمی پیشنهادی هماهنگ‌کننده اروپایی برجام مناسب نمی‌داند.»
به گزارش جوان «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد: «با توجه به مواضع و اقدامات اخیر امریکا و سه کشور اروپایی، جمهوری اسلامی ایران زمان را برای برگزاری جلسه غیررسمی پیشنهادی توسط هماهنگ‌کننده اروپایی برجام مناسب نمی‌داند.» این، آخرین موضع‌گیری تهران مقابل پیشنهاد جوزپ بورل، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای مذاکره غیررسمی بین ایران و امریکا است. پیش از این شامگاه یک‌شنبه «وال‌استریت ژورنال» از قول دیپلمات‌های بلندپایه اروپایی گزارش کرده بود که ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای تنظیم گفتگو‌های هسته‌ای مستقیم غیررسمی با امریکا را رد کرده است. جورف بورل هفته قبل از مقام‌های تهران و واشنگتن خواسته بود در نشستی غیررسمی درباره برجام گفتگو کنند. دیوید بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا این دعوت بورل را قبول کرد ولی عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان گفته بود: ایران در حال «بررسی» دعوت اروپا برای شرکت در این نشست غیررسمی است.
چرا ایران نپذیرفت؟
دولت امریکا به طور رسمی به پاسخ منفی ایران واکنشی نشان نداده ولی دو مقام امریکایی که نام آن‌ها فاش نشده، به این موضع تهران واکنش نشان داده‌اند. یک مقام کاخ سفید گفته که از پاسخ ایران درباره «نشست غیررسمی» ناامید شده است ولی تأکید کرده امریکا «همچنان آماده تعامل مجدد در دیپلماسی معناداری بوده تا بازگشت دوجانبه به پایبندی به تعهدات هسته‌ای حاصل شود.» او گفته است: «ما درباره بهترین راه پیش‌رو با شرکای خود در ۱+۵ رایزنی خواهیم کرد.» یک مقام بلندپایه دیگر امریکا نیز در گفتگو با فایننشال تایمز، پاسخ «نه» تهران را یک «رقص دیپلماتیک» تعبیر کرده که در مقابل آن نباید حرکتی انجام داد: «فکر نمی‌کنیم که باید برای بازگرداندن ایران به میز مذاکرات حرکتی انجام دهیم.» با این حال او می‌گوید: «تصور نمی‌کنیم که باب مذاکرات بسته است.» یک دیپلمات اروپایی، اما با ابراز ناامیدی عمیق از تصمیم ایران گفته است: «فکر می‌کنم این مسئله خیلی جدی است.» با این حال، شبکه الجزیره از تداوم مذاکرات اتحادیه اروپا با اعضای برجام و امریکا خبر داده و تأکید کرده که مذاکرات با اعضای توافق هسته‌ای و امریکا هنوز ادامه دارد.
جایزه تهران از توافق!
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه گفته است موضع منفی تهران در قبال مذاکره غیررسمی با طرف امریکایی، به مسئله «زمان» برمی‌گردد و توضیح داده که با توجه به «مواضع و اقدامات اخیر امریکا و سه کشور اروپایی، جمهوری اسلامی ایران زمان را برای برگزاری جلسه غیررسمی پیشنهادی توسط هماهنگ‌کننده اروپایی برجام مناسب نمی‌داند.» خطیب‌زاده می‌گوید: «هنوز هیچ تغییری در مواضع و رفتار ایالات متحده صورت نگرفته است و دولت بایدن نه تنها سیاست شکست‌خورده فشار حداکثری ترامپ را کنار نگذاشته، بلکه حتی تعهد خود به اجرای کلیات وظایفش در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را اعلام ننموده است.» ظاهراً موضع سخنگوی وزارت خارجه، به دیدگاه کلی تهران در این مورد و رویکرد متضاد امریکا در برخورد با ایران برمی‌گردد. هفته قبل «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سفری که به نظر می‌رسید با هماهنگی واشنگتن و پایتخت‌های اروپایی انجام شده، به تهران آمد. گروسی در تهران با علی‌اکبر صالحی به توافقی رسید که به رغم مصوبه مجلس برای توقف اجرای پروتکل الحاقی، آژانش اجازه پیدا کرد دوربین‌های خود در تأسیسات هسته‌ای ایران، هر چند به صورت «آفلاین» روشن بماند. چند روز از این توافق نگذشته که منابع امریکایی خبر دادند دیپلمات‌های امریکایی در وین، در حال توزیع پیش‌نویس یک قطعنامه ضدایرانی در آژانس هستند؛ اقدامی که در تهران با لحنی طعنه‌آمیز از آن به «جایزه توافق با آژانس» تعبیر شد. ایران در نامه‌ای به آژانس هشدار داده که صدور چنین قطعنامه‌ای، توافق گروسی با ایران را هوا خواهد کرد و محمدجواد ظریف هم دیروز در مجلس هشدار داد: «پیگیری قطعنامه علیه ایران در شورای حکام باعث به‌هم‌ریختگی شرایط کنونی می‌شود.» با وجود این هشدار، دیروز مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، توافق با ایران را «یک تفاهم فنی موقت» توصیف کرد که «باعث تأثیر جدی بر توانایی آژانس جهت گزارش درباره اجرای تعهدات ایران می‌شود.» برخلاف انتظار تهران، او دیروز گزارش مثبتی از همکاری‌های ایران ارائه نکرد و گفت که ایران با وجود گذشت ۱۸ ماه «به هیچ کدام از سؤال‌های آژانس درباره وجود احتمالی مواد اتمی» در چهار مکان مورد سوءظن آژانس پاسخ نداده است: «در جریان سفرم به تهران در بیستم و بیست‌ویکم ۲۰۲۱، نگرانی‌های خودم درباره پیشرفت‌نکردن در شفاف‌سازی مسائل پادمانی مرتبط با چهار مکان یادشده را به دولت ایران تأکید کردم.»
تهران تضمین می‌خواهد
هرچند یک دلیل «نه» تهران به پیشنهاد مذاکره غیررسمی با امریکا، گزارش گروسی و به جریان افتادن قطعنامه امریکایی-اروپایی در شورای حکام است، ولی این تمام ماجرا نیست. برخلاف تصور طرف امریکایی درباره رقص دیپلماتیک ایران، تصور عمومی در تهران این است که این دولت بایدن است که به رغم وعده بازگشت به برجام، وارد رقص دیپلماتیک شده است. هفته قبل خبرگزاری یونهاپ کره‌جنوبی از قول چوی یونگ سام، سخنگوی وزارت خارجه کره‌جنوبی گزارش کرد که بخشی از پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی با توافق ایران آزاد خواهد شد. به گزارش یونهاپ، طی دیدار سفیر (کره‌جنوبی) و رئیس بانک مرکزی ایران، دو طرف کمی به گزینه‌های یکدیگر نزدیک‌تر شده‌اند و تهران با پیشنهاد سئول درباره نحوه مصرف پول‌های مسدودشده ایران موافقت کرده ولی بعداً مشخص شد آزاد‌سازی پول‌های ایران در روندی پیچیده انجام خواهد شد و قرار است تا یک‌میلیارد دلار از این دارایی‌ها به کانال مالی ایران و سوئیس واریز شود تا صرف خرید دارو و غذا شود در حالی که بایدن پیش از ورود به کاخ سفید اعلام کرده بود به برجام بازخواهد گشت. در تهران این دیدگاه رو به گسترش وجود دارد که بایدن بعد از ورود به کاخ سفید، رویکرد قطره‌چکانی در پیش گرفته است. روزنامه امریکایی «وال‌استریت ژورنال» از قول «دو دیپلمات ارشد غربی نوشته که یک دلیل رد پیشنهاد غیررسمی مذاکره با امریکا این است که ایران «نخست خواستار ضمانتی است که امریکا برخی از تحریم‌ها را پس از دیدار بردارد» در حالی که ظاهراً واشنگتن حاضر به دادن چنین تضمینی نیست.
عقب‌نشینی کاخ سفید به «بازگشت همزمان»
در حالی که مقامات واشنگتن پیشتر موضع اول ایران به برجام و متعاقب آن امریکا را مطرح می‌کردند، به نظر می‌رسد از این خواسته خود یک گام عقب‌نشینی کرده‌اند و یک مقام کاخ سفید در همین راستا گفت که امریکا همچنان آماده تعامل مجدد در چارچوب دیپلماسی برای بازگشت دوجانبه به پایبندی به تعهدات هسته‌ای است. این مقام کاخ سفید شامگاه یک‌شنبه گفت که از پاسخ ایران درباره برگزاری نشست با حضور امریکا درباره برجام ناامید شده است. این مقام امریکایی گفت: «در حالی که ما از پاسخ ایران ناامید شده‌ایم، اما همچنان آماده تعامل مجدد در دیپلماسی معناداری هستیم تا بازگشت دوجانبه به پایبندی به تعهدات هسته‌ای حاصل شود.» وی تأکید کرد: «ما درباره بهترین راه پیش‌رو با شرکای خود در ۱+۵ رایزنی خواهیم کرد.» روزنامه «وال‌استریت ژورنال» هم شامگاه یک‌شنبه در گزارشی به نقل از دیپلمات‌های ارشد نوشت که ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای تنظیم گفتگو‌های هسته‌ای مستقیم با امریکا را رد کرده است.
دیدگاه تان را بنویسید