از کجا ماسک با کیفیت را تشخیص دهیم؟

بر اساس تحقیقات انجام شده، قطره های تنفسی که از دهان خارج می شود مهمترین عامل انتقال ویروس به دیگران است و این موضوع زمانی اتفاق می افتد که فرد آلوده و ناقل ویروس، صحبت، سرفه یا عطسه کند و کسی که در تماس یا نزدیک فرد آلوده باشد در معرض قطره های تنفسی عفونی قرار می گیرد، بهمین دلیل استفاده از ماسک در دوران همه گیری کووید ۱۹ ضروری است.

این روزها مردم از ماسک های مختلف مانند جراحی سه لایه، اِن ۹۵ (N۹۵) و پارچه ای برای پیشگیری از ابتلا به کرونا استفاده می کنند اما تا کنون مباحث مختلفی درباره شاخص های کیفی و اثربخشی آنها مطرح شده است.

به گفته بسیاری از کارشناسان، بهترین نوع ماسک در زمان حاضر برای استفاده عموم مردم، ماسک های سه لایه یا همان جراحی است و این نوع ماسک بین ۸۰ تا ۹۰ درصد از سرایت احتمالی بیماری به فرد جلوگیری می کند، این ماسک باید سه لایه داشته باشد، لایه وسطی آن " مِلت بلون " و لایه های ۲ طرف از جنس " اسپان باند" است، همچنین کش نگهدارنده آن به گونه ای متصل باشد که تا جای ممکن ماسک را محکم و چسبیده به صورت نگه دارد.

لایه مِلت بلون یکی از قسمت‌های مهم در ماسک‌های جراحی و پزشکی است که نقش فیلتراسیون را دارد و از نفوذناپذیری بالایی در برابر میکروب‌ها و ذرات نانومتری و ریز در هوا برخوردارست.
مسعود مردانی عضو کمیته کشوری مبارزه با بیماریهای عفونی نیز تاکید دارد که برای محاوره های کوتاه مدت مردم عادی استفاده از ماسک های جراحی ساده و ارزان قیمت مناسب است و استفاده از ماسک N۹۵ برای مردم عادی توصیه نمی شود زیرا فقط برای افرادی همچون مبتلایان و پرستارانی که با فرد مبتلا ارتباط مستقیم دارند، ضروری است.

اهمیت استفاده از ماسک در پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید ۱۹ تا حدی است که مرکز کنترل بیماری‌های آمریکا اعلام کرد استفاده از ۲ ماسک در شرایط پر خطر می تواند ایمنی بیشتری ایجاد کند و اگر در مکان‌های پر جمعیت هستید با ۲ ماسک یا قراردادن یک ماسک پارچه‌ای روی ماسک یک بار مصرف پزشکی، عبور ویروس از لایه‌های ماسک را دشوارتر ‌کنید.
با توجه به اینکه نقش اصلی ماسک، جلوگیری از انتقال ویروس به سیستم تنفسی بدن انسان است، کیفیت و استاندارد بودن آن اهمیت زیادی دارد زیرا اگر ماسک دارای حداقل کیفیت نباشد هیچ اثری در پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید ۱۹ نخواهد داشت بهمین دلیل مردم هنگام خرید و استفاده ماسک باید دقت و توجه کنند که آیا دارای کیفیت و اثربخشی لازم است.
تا کنون مطالب و فیلم های کوتاه متعددی در شبکه های اجتماعی درباره تشخیص ماسک با کیفیت از نوع بی کیفیت و تقلبی آن منتشر شده است از جمله اینکه لایه میانی ماسک نباید آتش بگیرد یا اینکه اگر ماسک روی صورت است و شمع روشنی را فوت کنیم، شمع نباید خاموش شود.

در گفت و گو با مدیر واحد تحقیق و توسعه یکی از شرکت های دانش بنیان اصفهان که موفق به ساخت و راه‌اندازی خط تولید منسوج "مِلت بلون" جهت لایه فیلتراسیون ماسک شده است به بررسی عوامل تاثیرگذار در کیفیت ماسک و روش های تشخیص آن پرداخت.

امید نورانی زاده با بیان اینکه تعیین دقیق میزان اثربخشی و فیلتراسیون ماسک های جراحی و پزشکی نیاز به تجهیزات آزمایشگاهی دارد زیرا ما با ذرات بسیار ریز به قطر ۰.۳ تا ۲.۵ میکرون سر و کار داریم، اظهار داشت: با توجه به اینکه شهروندان عادی به این تجهیزات دسترسی ندارند، چند روش ساده را برای تشخیص اینکه آیا ماسک دارای حداقل کیفیت های لازم است، می توان پیشنهاد کرد.
هر میکرون، یک هزارم میلی‌متر است به عبارتی هزار میکرون، معادل یک میلی‌متر می باشد.

لایه میانی ماسک نباید آتش بگیرد
این کارشناس با اشاره به اینکه ماسک دارای یک بدنه شامل کش و لایه های بیرونی و داخلی است، گفت: وظیفه کل بدنه ماسک، نگه داشتن لایه میانی به نام منسوج ملت بلون است که مانند نَمَد و بدون بافت می باشد زیرا از تکه های ریز پلیمری که بصورت نامنظم روی هم پاشیده شده، تشکیل شده و تخلخل بسیار ریز داخل آن است.

ملت بلون (Melt blown)، منسوج بی‌بافت است که نقش فیلتر را در ماسک دارد و تولید آن از جدیدترین پیشرفت‌های فرآیندهای منسوجات بدون بافت بشمار می‌آید؛ در این فناوری با استفاده از هوا و با شتاب بالا از پلیمرها یا رزین‌ها برای تولید شبکه‌های الیاف‌دار استفاده می‌شود.

نورانی زاده با بیان اینکه آنچه برای ما اهمیت دارد لایه میانی ماسک یا همان ملت بلون است که مشخصه های ظاهری آن را می توان با روش های ساده شناسایی کرد، افزود: مردم برای تشخیص ماسک با کیفیت باید یکی از ماسک های خریداری شده را با قیچی پاره کنند، لایه میانی را خارج کنند و آن را نزدیک شعله آتش نگه دارند، اگر این لایه، ملت بلون واقعی باشد نباید آتش بگیرد بلکه باید ذوب شود.

لایه میانی ماسک باید نَرم و آب گُریز باشد
وی، یکی دیگر از روش ها را ریختن آب بر روی لایه میانی ماسک عنوان و اضافه کرد: با توجه به اینکه ملت بلون از پلی پروپیلن تهیه شده و خاصیت آب گریزی دارد و ذرات آب بزرگتر از تخلخل های لایه ملت بلون هستند، بنابراین آب نباید از این لایه عبور کند بلکه مانند جیوه روی آن باقی می ماند.

این کارشناس با اشاره به اینکه اگر آب جذب لایه میانی شد، ماسک بی کیفیت بوده و از مواد استاندارد در آن استفاده نشده است، خاطرنشان کرد: جنس منسوج ملت بلون نرم است و وقتی با انگشتان دست آن را لمس می کنیم نباید حالت خشک داشته است و اگر آن را مچاله کردیم نباید حالت شکنندگی پیدا کند.

وی به روش دیگری برای تشخیص لایه ملت بلون اشاره و بیان کرد: اگر ملت بلون را در دست گرفتیم و آن را کشیدیم نباید به سادگی پاره شود و کمی نیاز به نیرو دارد، در واقع استحکام لایه میانی به اندازه ای باشد که اگر داخل ماسک عطسه یا سرفه کردیم نباید لایه میانی پاره شود، هنگامی نیز که پاره شد باید مانند مانند کاغذ باشد و الیاف دراز از بخش های بریده شده، خارج نشود.
نورانی زاده با بیان اینکه منسوج ملت بلون نباید زیاد شفاف باشد، تصریح کرد: اگر این لایه را روی دست گذاشتیم نباید پوست دستمان از زیر آن پیدا باشد زیرا هرچه این لایه متراکم تر باشد، فیلتراسیون بهتری دارد و نور نباید به راحتی از آن عبور کند.

وی درباره روش فوت کردن در ماسک برای تشخیص کیفیت آن، گفت: این روش بعنوان یک آزمایش کاملا اولیه می تواند قابل قبول باشد اما درباره میزان فیلتراسیون ماسک چیزی را مشخص نمی کند.
این کارشناس با بیان اینکه لایه های داخلی و بیرونی ماسک باید از جنس " اسپان باند" باشد، خاطرنشان کرد: این لایه هنگام پاره شدن بر خلاف لایه مِلت بلون، کِش می آید.

ضرورت استفاده از ۲ ماسک در مکان های شلوغ
این کارشناس با تاکید بر اینکه استفاده از ۲ ماسک جراحی در مکان های شلوغ مانند مترو و اتوبوس ضرورت دارد، گفت: در این مکان ها، انسان فعالیت و تحرک چندانی ندارد بنابراین استفاده از ۲ ماسک مشکلی برای تنفس او ایجاد نمی کند اما هنگامی که فرد قصد پیاده روی یا بالا رفتن از پله ها را دارد استفاده از ۲ ماسک، تنفس را مشکل تر خواهد کرد.
وی خاطرنشان کرد: ماسک هایی در بازار با عنوان سه بعدی عرضه شده که تماس کمتری با پوست صورت دارد که این قبیل ماسک ها برای افرادی که دچار حساسیت پوستی بویژه در تابستان هستند، مناسب است هرچند باید توجه کرد که این ماسک ها نیز یک بار مصرف می باشد.

وی با بیان اینکه تعدادی از مردم ماسک های جراحی را شست و شو و استفاده مجدد می کنند، تاکید کرد: شاید ظاهر این ماسک ها تغییر چندانی نکند اما مردم باید بدانند که لایه میانی ماسک و فیلتراسیون آن عمر مشخصی دارد و پس از یک بار استفاده، دیگر کارایی و اثربخشی نخواهد داشت.
نورانی زاده درباره ماسک های N۹۵ نیز توضیح داد: در این ماسک ها که بیشتر برای کادر درمان و پرستاران استفاده می شود، سه لایه ملت بلون در وسط ماسک قرار داده شده زیرا هرچه این فیلترها بیشتر باشد، فیلتراسیون و جلوگیری از ورود ویروس بهتر و بیشتر انجام می شود، البته استفاده از لایه های بیشتر، نفس کشیدن را نیز مشکل تر می کند.

ماسک‌ پارچه ای اثربخشی برای کووید ۱۹ ندارد
مدیر واحد تحقیق و توسعه شرکت سازنده خط تولید ملت بلون در گفت و گو با ایرنا با تاکید بر اینکه ماسک های پارچه ای، اثربخشی برای پیشگیری از کووید ۱۹ ندارند، اظهار داشت: این ماسک ها بیشتر برای جلوگیری از ذرات گرد و غبار کاربرد دارند اما بدلیل اینکه از شبکه منظم تار و پود تشکیل شدند و هرچه هم ریز بافت باشند باز هم ذرات ویروس از آنها عبور می کند.
نورانی زاده با اشاره به اینکه ماسک های پارچه ای چیزی جز تاثیر ظاهری ندارند، افزود: استفاده از این ماسک ها مانند این است که ماسک جراحی بدون لایه ملت بلون به صورت خود زده باشیم.
به گفته وی استفاده از ماسک پارچه ای تنها در حالتی اثر گذار است که یک لایه ملت بلون داخل آن قرار گیرد به این صورت که لایه های ملت بلون جداگانه فروخته شود و افراد در هر بار استفاده یک لایه آن را داخل ماسک پارچه ای که برای این کار طراحی شده قرار دهند و استفاده کنند و پس از هر بار استفاده، لایه ملت بلون دور انداخته شود و ماسک پارچه ای را نیز می توان شست و مجدد استفاده کرد.

این کارشناس درباره میزان ساعت استفاده از ماسک، تصریح کرد: این موضوع کاملا به محل استفاده بستگی دارد، معمولا کادر درمان شاغل در بیمارستان ها پس از هر ۲۰ دقیقه، ماسک خود را عوض می کنند اما اگر افراد عادی هستند می توانند ماسک جراحی سه لایه را برای یک روز کاری استفاده کنند اما اگر در مکان های شلوغ قرار می گیرند بهتر است پس از خروج از آن مکان، ماسک را دور بیندازند و ماسک جدید استفاده کنند.

مسوولان نیز تاکید دارند که مردم برای اطمینان از کیفیت ماسک بهتر است آن را از واحدهای معتبر بویژه داروخانه تهیه کنند و اگر ماسک را بصورت جعبه ای تهیه می کنند باید کد رهگیری و شماره پروانه معتبر از سازمان غذا و دارو داشته باشد.
به گفته معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، برای ماسک باید آزمایش کارایی فیلتر علیه ویروس‌های مختلف یا ذرات ریز در مواقع آلودگی هوا صورت گیرد که این کار توسط آزمایشگاه‌های معتبر و مد نظر معاونت غذا و دارو انجام می‌شود.

ابوالفضل اصلانی با تاکید بر اینکه کارشناسان این معاونت بصورت تصادفی و موردی نیز اقدام به تهیه ماسک از محل عرضه و ارسال آن به آزمایشگاه می‌کنند، توضیح داد: در آزمایشگاه بررسی می‌شود که آیا این ماسک با کیفیت مناسب و طبق استاندارد تولید شده است.

وی با بیان اینکه وضع تولید ماسک در اصفهان بهبود یافته و منسوج مورد نیاز یعنی "ملت بلون" به اندازه کافی در دسترس است، تصریح کرد: اسفند پارسال و فروردین امسال بدلیل مشکلاتی که وجود داشت به هر فرد مقدار محدودی ماسک فروخته می‌شد اما امروز محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.

اصلانی، قیمت ماسک جراحی سه لایه را معادل یکهزار و ۳۰۰ تومان اعلام و اضافه کرد: ماسک n۹۵ نیز با توجه به لایه ها و کیفیت دارای قیمت پنج تا ۱۵ هزار تومان است اما کاربرد آن مختص کادر درمان می‌باشد و مردم عادی به آن نیاز ندارند.
عضو هیات ‌علمی گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز به خبرنگار ایرنا گفت که بر اساس تحقیقات جدید انجام شده اگر افراد از ۲ ماسک جراحی استفاده کنند، شانس ابتلای آنها به کرونا بسیار کم می شود.
فرزین خوروش، عمر مفید برای ماسک جراحی سه لایه را بین ۶ تا هشت ساعت دانست و افزود: استفاده همزمان از ۲ ماسک، شانس ابتلا به ویروس کرونا را تا ۹۶ درصد کم می کند.
پزشکان و کارشناسان نیز تاکید دارند که در همه گیری کووید ۱۹ همه مردم باید از ماسک استفاده کنند تا این بیماری به میزان قابل توجهی کنترل ‌شود زیرا بخش عمده ای از جلوگیری از سرایت‌پذیری به این موضوع بستکی دارد که فرد ناقل یا بیمار هم از ماسک استفاده کند.

در ابتدای شیوع ویروس کرونا، فقط ۳۵ هزار عدد ماسک روزانه در استان اصفهان تولید می‌شد اما اکنون این رقم به ۶ میلیون رسیده است.
از اسفند پارسال تا کنون حدود ۱۵۱ هزار مبتلای قطعی به کرونا، بستری شدن ۷۵ هزار بیمار دارای علائم ابتلا و جان باختن حدود هشت هزار و ۷۰۰ نفر (مشکوک و قطعی) در استان اصفهان ثبت شده است.
در زمان حاضر حدود ۴۵۰ بیمار دارای علائم ابتلا به کرونا در بیمارستان های استان اصفهان بستری هستند که حدود ۷۰ نفر آنها در بخش مراقبت های ویژه تحت درمان قرار دارند.