ژاپن بازهم میانجی می‌شود؟
«نخست وزیر ژاپن، اولین میهمان خارجی بایدن در کاخ سفید»، این تیتر خبری است که می‌گوید: «جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا قصد دارد از یوشیهیده سوگا نخست وزیر ژاپن در ماه آوریل (فروردین ۱۴۰۰) در کاخ سفید میزبانی کند.» این خبر را رسانه‌های ایران به نقل از پایگاه اکسیوس اعلام کرده‌اند اگرچه در متن خبر «به احتمال زیاد» نیز خودنمایی می‌کند.
برخی گمانه زنی‌ها که از منابع آگاه به روزنامه آفتاب یزد رسیده حکایت از آن دارد که نخست وزیر ژاپن در مسیر عزیمت به کاخ سفید، توقفی چندساعته در تهران خواهد داشت توقفی که «دیپلماسی غیرمستقیم» ایران و آمریکا را بیش از پیش عیان می‌کند. این گمانه‌زنی از چند جهت مهم ارزیابی می‌شود:
= ژاپن در این زمینه یعنی حضور در نقش میانجی سوابق متعددی دارد
= ایران و ژاپن روابطی دیرینه و مبتنی بر احترام متقابل دارند
= روابط ایران و ژاپن بیش از سیاسی بودن، اقتصادی است
= ژاپن از نخستین کشورهایی است که در پی تحریم‌های چندجانبه‌ی آمریکا علیه ایران روابط تجاری خود با تهران را قطع کرد
> سوگا جانشین آبه‌ی محبوب!
رسانه ها، ۲۴ شهریور ۹۹ نوشتند: «یوشیهیده سوگا، دبیر اول کابینه ژاپن با رای حزب لیبرال دموکرات به عنوان جانشین شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن خواهد شد.» ۴۸ ساعت بعد، کاربر فضای مجازی درباره نخست وزیر جدید ژاپن نوشت: «یوشیهیده سوگا دبیر ارشد کابینه آبه، نود و نهمین نخست‌وزیر ژاپن شد. از آنجا که سوگا کسی بود که پس از به تخت‌نشینی امپراطور جدید، نام دوره جدید (رِی‌وا) را از طریق رسانه‌ها به مردم اعلام کرد، برخی کاربران اینترنت به‌شوخی به او لقب «عمو رِی‌وا» داده بودند. » آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن چند هفته قبل از آن اعلام کرده بود: «از مقامش به علت وخیم شدن وضعیت بیماری کناره‌گیری خواهد کرد. «آبه گفته است که نمی‌خواهد بیماری جلوی انجام وظایفش بعنوان نخست وزیر را بگیرد و از مردم ژاپن بابت‌عدم ادامه نخست وزیری تا پایان دوره‌اش عذرخواهی کرد.» سوگا که دبیر اول کابینه ژاپن است، ۷۱ سال سن دارد و ناظران از قبل پیش‌بینی می‌کردند که وی پیروز انتخابات درون حزبی شود. یوشیهیده سوگا یکی از نزدیکترین افراد به آبه شینزو، بوده است و انتظار می‌رود که سیاست‌های آقای آبه را پیگیری کند. در انتخابات داخلی حزب لیبرال دموکرات آقای سوگا با ۳۷۷ رای از مجموع ۵۳۴ رای بعنوان رهبر جدید حزب انتخاب شد.
> سوگا برای آبه شدن به زمان زیادی نیاز دارد!
این معرفی کوتاه ابتدایی از آن جهت بود که اعلام شود اگرچه یوشیهیده سوگا همانند آبه می‌اندیشد و اگرچه به تفکرات سیاسی نخست وزیر محبوب ژاپن نزدیک است اما از جایگاهی که وی از آن برخوردار بوده، فاصله‌ای بسیار دارد. آبه شینزو از منظر سیاست بین‌الملل از اعتباری برخوردار بود که تحقیقاً سوگا از آن برخوردار نیست.
نکته‌ی قابل تامل که شاید کاملاً اتفاقی تلقی شود، دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین ایالات متحده‌ی آمریکا که از حزب جمهوری‌خواهان توانست هیلاری کلینتون دموکرات را شکست دهد نیز پس از پیروزی در نخستین ملاقات با یک رهبر خارجی با آبه شینزو نخست وزیر آن روزگار ژاپن دیدار کرد؛ دیداری که با حضور ایوانکا ترامپ سوال‌برانگیز و پرحاشیه شد.
> وزیر خارجه آمریکا: برای برداشتن تحریم‌ها علیه ایران کاری نکرده‌ایم
آن طور که از متن سخنرانی آنتونی بلینکن در نخستین جلسه استماع کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان بر می‌آید وزیر امور خارجه آمریکا گفته است: تاکنون برای برداشتن تحریم‌ها علیه ایران اقدامی نکرده‌ایم.
آنتونی بلینکن در نخستین جلسه استماع کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان با عنوان ”اولویت‌های سیاست خارجی آمریکا“ در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا دولت به کنگره تعهد می‌دهد که قبل‌از برداشتن هرگونه تحریمی علیه ایران، رسما با آن‌ها مشورت کند افزود: بله بطور خاص در مورد ایران این کار را خواهیم کرد، البته تاکنون حرکتی در این زمینه صورت نگرفته است. بلینکن همچنین در پاسخ به سوالی که چرا دولت بایدن میلیاردها دلار پول را برای ایران آزاد کرد گفت: ما این کار را نکرده‌ایم و چنین کاری نمی‌کنیم و گزارشی که شما به آن اشاره کردید، کاملا نادرست است.
> سیاست خارجی بایدن شبیه سیاست خارجی ترامپ!
در همین راستا، نیوزویک در تحلیلی با عنوان «سیاست خارجی بایدن بیشتر از آنچه تصور می‌کنید به سیاست خارجی ترامپ شبیه است»، می‌نویسد: دولت بایدن برخی اقدامات را برای قرار دادن آمریکا در یک چارچوب چند جانبه‌تر انجام داد و خیلی هم سریع این کار را کرد. بایدن به توافق آب و هوایی پاریس پیوست، مجدداً وارد شورای حقوق بشر سازمان ملل شد و از تمایل خود برای بازگشت به توافق هسته‌ای ایران گفت. اما سیاست خارجی آمریکا در کل نسبتاً ثابت باقی مانده است و به جز قطع حمایت نظامی آمریکا از ائتلاف سعودی در یمن و تمدید معاهده استارت نو با روسیه، سیاست خارجی بایدن بیشتر از آنچه که طرفداران وی حاضر به قبول آن هستند به ترامپ شبیه است.
> فضای ۲۰۱۵ قابل تکرار نیست!
اگرچه محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در توییتی در پاسخ به اظهارات گزینه جو بایدن برای معاونت وزارت خارجه آمریکا، گفت: «برجام قابل‌مذاکره نیست. ختم کلام.» اما، نه برای ایرانیان که برای آمریکایی ها، هرگز فضای ۲۰۱۶ قابل تکرار نیست.
ظریف در توییتی به زبان انگلیسی می‌نویسد: «اگر سال ۲۰۲۱، سال ۲۰۱۵ [زمان تصویب برجام] نیست، الان سال ۱۹۴۵ [زمان پایان جنگ دوم جهانی و تعیین حق وتوی قدرت‌های بزرگ جهانی در سازمان ملل] هم نیست. پس بیایید منشور سازمان ملل متحد را عوض کنیم و حق وتو را که آمریکا این‌قدر از آن سوءاستفاده کرده، حذف کنیم.» اشاره آقای ظریف به گفته‌های خانم شرمن در جلسه رای اعتمادش در سنا بود. خانم شرمن در جلسه تایید صلاحیتش در سنای آمریکا گفته بود: «بازگشت به توافق منعقد شده در شش سال پیش ممکن نیست، چون از آن زمان تاکنون ژئوپلیتیک منطقه دستخوش تغییر شده و با وجودی که دولت بایدن مایل است به برجام بازگردد اما همزمان می‌خواهد این توافق را «طولانی‌تر و محکم‌تر» کند و از بازگشت به برجام به عنوان سکویی برای مذاکره درباره دیگر موضوعات اختلافی با ایران استفاده کند. » وزیر خارجه ایران در توییت خود نوشت: «بیایید ژست گرفتن را که [هم ایران و هم آمریکا] از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۲ روش کارشان بود، کنار بگذاریم، و برجام را که هر دوی ما آن را امضا کرده‌ایم، به اجرا بگذاریم.»
آن چه ظریف گفت، چکیده و خلاصه‌ی دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران است که طی همه‌ی روزها و ماه‌ها و سال‌هایی که ترامپ ساکن کاخ سفید بود نیز همان بود اما آن چه شرمن گفت اگرچه با قید «ژئوپلیتیک منطقه دستخوش تغییر شده» همراه بود اما گویای واقعیتی دیگر است.
با مداقه در متن سخنرانی آنتونی بلینکن در نخستین جلسه استماع کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان و نیز آن چه نیوزویک درقالب تحلیلی با عنوان: «سیاست خارجی بایدن بیشتر از آنچه تصور می‌کنید به سیاست خارجی ترامپ شبیه است» می‌نویسد و نیز با دقت در اشاره‌ی شرمن به ۲۰۱۵ و ۲۰۲۱ می‌توان فهمید که دموکرات‌ها اگرچه برنده‌ی انتخابات ۲۰۲۰ شدند و ریاست جمهوری را از ترامپ بازپس گرفتند اما آن آزادی عمل، جسارت و شهامتی که در دوران باراک اوباما داشتند را نخواهند داشت زیرا جمهوری‌خواهان چنین اجازه‌ای نخواهند داد؛ این موضوع را تحلیلگران بارها اعلام کرده بودند که دموکرات‌ها ۴ سال بسیار سخت و شاید سخت‌تر از دوران ترامپ در پیش خواهند داشت!
> دیپلماسی غیر مستقیم ژاپنی!
سفر احتمالی یوشیهیده سوگا به تهران از آن جایی در مسیر
گمانه‌زنی قرار می‌گیرد که آمریکایی‌ها بارها از دیپلماسی غیرمستقیم در مواجهه با ایران سخن گفته اند، توقف چندساعته و احتمالی یوشیهیده سوگا در تهران در راه رسیدن به کاخ سفید به طور طبیعی می‌تواند حامل این پیام باشد که باز هم ژاپنی‌ها در نقش میانجی و حامل پیامی مهم ظاهر شوند این گمانه زنی‌ها از سوی برخی منابع آگاه تایید شده و حکایت از آن دارد که طرفین - ایران و آمریکا - ضمن پافشاری بر مواضع خود، راه‌های گفتگو و تفاهم غیرمستقیم را نیز سد نکرده اند.
در این میان اما برخی بر این عقیده‌اند که ایالات متحده‌ی آمریکا عملاً با دولت روحانی به هیچ توافقی تن در نخواهد داد و همچنان به نتیجه انتخابات خرداد ۱۴۰۰ چشم خواهد دوخت تا با تعیین برنده و رونمایی از چهره‌ی پیروز برای اقامتی چهارساله در پاستور، خط مشی‌های بلند مدت‌تری را دنبال کند اعم از رسیدن به یک توافق پایدار با رفع تحریم‌ها و بازگشت به برجام یا مذاکره بر سر چگونگی عملیاتی شدن برجامی که ایران همچنان آن را محترم می‌شمارد اما آمریکایی‌ها و آژانس انرژی اتمی می‌دانند در کنار این مسائل، مصوبه‌ی الزام‌آور مجلس به طور طبیعی فرصت بسیاری در اختیار آمریکایی‌ها برای وقت کشی نخواهد داد و این شاید حضور یوشیهیده سوگا را مهم‌تر حتی حضور آبه شینزو معرفی کند.
دیدگاه تان را بنویسید