رخنه دوباره عجله در وین
مذاکرات ایران با اعضای باقی مانده برجام (۱+۴) روز جمعه با دستیابی به یک توافق اولیه که سازوکار بازگشت امریکا به برجام را مشخص می‌کند، تمام شد و آنگونه که جولیا پورتر سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا گفته، هیئت‌های مذاکره‌کننده «برای رایزنی به پایتخت‌های خود» برگشتند. در حالی که اختلافات بر سر اینکه چه تحریم‌هایی بایستی برداشته شود، بین دو طرف همچنان باقی است.
منابع مطلع از یک توافق اولیه درباره نحوه بازگشت امریکا به برجام و روش از سرگیری تعهدات برجامی ایران خبر داده‌اند که «بایستی به تأیید پایتخت‌ها برسد.» خبرگزاری کیودو جمعه شب فاش کرد که قبل از ملاقات‌های رسمی در وین، طرف‌های مذاکره‌کننده ملاقات‌های محرمانه‌ای در فرانکفورت و مسکو انجام داده اند، اتفاقی که نشان می‌دهد چرا دو طرف با وجود اختلافات جدی، در وین پیشرفتی سریع داشته‌اند. در واقع چیزی که باعث شد بر خلاف انتظار‌های اولیه، دیپلمات‌های ایرانی، روس و امریکایی از «کم شدن فاصله‌ها و ظرفیت رسیدن به یک اجماع تدریجی» صحبت کنند، باز شدن یک مسیر دوم محرمانه در مذاکرات، شبیه به مذاکراتی است که در زمستان ۱۳۹۱ در عمان اتفاق افتاد.
لغو تحریم‌ها «زدن کلید برق نیست»!
روز جمعه طرف‌های اروپایی، نتیجه سه روز در دو کارگروه فنی و هسته‌ای را به کمیسیون مشترک برجام گزارش کردند که ظاهرا، مذاکرات در کارگوره فنی به کندی پیش رفته، ولی مذاکرات کارگروه هسته‌ای به تعبیر میخاییل اولیانوف نماینده روسیه دروین شاهد «پیشرفت اولیه» و خرسند‌کننده بوده است. خبر گزاری کیودو از یک توافق درباره مکانیزم لغو تحریم‌های امریکا خبر داده، طوری که ابتدا امریکا در بیانیه‌ای، لغو تحریم‌ها را اعلام و یک روز بعد، ایران در بیانیه‌ای دیگر، بازگشت به تعهدات برجامی را آغاز می‌کند. عباس عراقچی جمعه شب برای چندمین بار تأکید کرد منظور ایران از راستی آزمایی این است. «در عمل آثار برداشته شدن تحریم‌ها را ببنیم» و گفت: «اینکه امریکا صرفاً رفع تحریم‌ها را امضا کند، کافی نیست و باید آثار برداشته شدن تحریم‌ها را روی زمین ببینیم».
محمد جواد ظریف نیز در توئیتی نوشت:» ایالات متحده که این بحران را موجب شده، باید ابتدا به پایبندی کامل بازگردد».
با این حال، نکته مهمی که ظریف به آن اشاره کرد و کمتر مورد توجه قرار گرفت، انجام «راستی آزمایی سریع (Rapid Verification)» که چشم انداز بیشتری از توافق اولیه در وین را آشکار می‌کند.
یک منبع مطلع شب گذشته ضمن تأیید گزارش خبرگزاری کیودو گفت که تیم مذاکره‌کننده ایرانی در مذاکرات غیر مستقیم در وین، به یک توافق اولیه رسیده که فاصله زمانی اعلام لغو تحریم‌ها از طرف امریکا تا راستی آزمایی ایران را به کمتر از یک روز کاهش می‌دهد. این منبع از رایزنی‌های داخلی درباره یک «راستی آزمایی یک روزه» صحبت می‌کند که با توجه به اختلاف زمانی ایران با امریکا، این راستی آزمایی می‌تواند به «چند ساعت» نیز کاهش پیدا کند. منبع آگاه گفت: «این همان گام به گام مورد نظر امریکایی هاست؛ با این تفاوت که آن‌ها فقط به یک تقدم زمانی در اعلام لغو تحریم‌ها رضاید داده‌اند.» منابع آگاه می‌گویند که اساسا همانطوری که اعمال تحریم‌ها و آشکار شدن آثار آن‌ها یک روند تدریجی با فاصله زمانی مشخص است، لغو تحریم‌ها و ظاهر شدن آثار نیز روندی تدریجی و زمان بر است.
یک دیپلمات سابق نزدیک به تیم‌های مذاکره‌کننده قبلی می‌گوید: «لغو تحریم‌ها مثل زدن دکمه‌های کیبورد و کلید خاموش/روشن برق نیست که بلافاصله آثارش روشن شود. از یک طرف بایستی فاصله‌ای معقول بین اعلامیه طرف امریکایی با راستی آزمایی ایران وجود داشته باشد و از طرف دیگر، باید پارامتر‌هایی کمی برای آن‌ها در نظر گرفت.»
تکرار تقریباً هیچ؟!
در حالی که تیم مذاکره‌کننده طی دو روز گذشته رایرنی‌ها را برای جلب نظر مقام‌های بلند پایه در تهران شروع کرده تا چهار شنبه این هفته «دست پر» به وین برگردد، منابع مطلع غروب دیروز در گفتگو با جوان پیش‌بینی کردند منطبق نبودن توافق اولیه به دست آمده با پارامتر اولیه مورد نظر در کشور، باعث تشدید مخالفت‌ها شود. فیلیپ تیئبو سفیر فرانسه در تهران به تازگی گفته «هدف این است که تا قبل از شروع انتخابات در ایران شاهد احیای کامل توافق هسته‌ای باشیم»، موضوعی که تیم مذاکره‌کننده دولت دوازدهم نیز به آن امیدوار است. با این حال، ناظران در تهران ابراز امیدواری می‌کنند تلاش تیم دیپلماسی دولت برای «راستی آزمایی سریع»، منتج به تکرار سناریوی برجامی «تقریبا هیچ» در سال انتخابات نشود.
واشنگتن: به بن‌بست می‌رسیم
در شرایطی که ایران بر لغو همه تحریم‌های امریکا برای بازگشت به برجام اصرار دارد، امریکایی‌ها اراده‌ای برای برداشتن تحریم‌هایی که در دولت ترامپ اعمال شده ندارند که به اذعان طرف غربی این اختلاف نظر می‌تواند به بن‌بست در مذاکرات آتی بینجامد. با این حال، مقامات امریکایی گفته‌اند که نمی‌خواهند فرصت مذاکرات هسته‌ای را برای پل زدن به توافقی جامع و طولانی‌تر که برنامه موشکی و رفتار‌های منطقه‌ای ایران را نیز در بربگیرد، از دست بدهند؛ سناریویی که با هدف تضمین امنیت رژیم صهیونیستی انجام می‌شود و مقامات امنیتی تل‌آویو خود را به واشنگتن رسانده‌اند تا از نزدیک در جزئیات گفتگو‌های هسته‌ای قرار بگیرند.
سه روز دیگر تا برگزاری سومین نشست کمیسیون مشترک برجام در شهر وین، پایتخت اتریش باقی مانده است و اختلاف نظر‌ها بین تهران و واشنگتن بر سر لغو تحریم‌ها و نحوه بازگشت به توافق هسته‌ای کماکان ادامه دارد؛ اختلافاتی که امریکایی‌ها می‌گویند ممکن است مذاکرات را به بن‌بست بکشاند. یک مقام ارشد وزارت خارجه امریکا جمعه شب در سخنانی گفت که اصرار تهران بر لغو تمامی تحریم‌هایی که از سال ۲۰۱۷ علیه این کشور اعمال شده، مذاکرات را به بن‌بست می‌کشاند. این مقام امریکایی درباره مذاکرات وین گفت که در کل این مذاکرات سازنده و عملی بود، اما همچنان سؤالاتی درباره قصد و تمایل ایران درباره اتخاذ گام‌هایی برای بازگشت به پایبندی وجود دارد. پولیتیکو به نقل از این مقام ارشد امریکایی نوشت: «اگر ایران همچنان بر موضع خود اصرار داشته باشد که تمامی تحریم‌هایی که از سال ۲۰۱۷ اعمال شده باید لغو شود، این موضوع ما را به سوی بن‌بست می‌کشاند». وی گفت: «اصرار ایران بر لغو تمامی تحریم‌ها، با برجام سازگاری ندارد و ما شفاف ساخته‌ایم که در صورت بازگشت ایران به برجام، واشنگتن آماده برداشتن تحریم‌هایی است که با برجام ناسازگار است». این مقام امریکایی اضافه کرد: «نتایجی که این هفته حاصل شد انتظارات را برآورده کرد، اما علامت سؤال درباره اقدامات همچنان وجود دارد. طرف‌ها اواسط هفته آینده بار دیگر در وین گرد هم می‌آیند. تیم امریکا نیز بازخواهد گشت و گام‌های بازگشت به پایبندی را شفاف خواهد کرد.» این مقام امریکایی گفت: «هفته بعد زمانی که به وین باز می‌گردیم امیدواریم که شاهد نشانه‌های بزرگ‌تری از ایران درباره آن چیزی که آماده انجام آن هستند باشیم.» اظهارات این مقام امریکایی درحالی است که مقامات ایران اصرار دارند امریکا باید همه تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای را که در سه سال گذشته از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق امریکا اعمال شده یکجا لغو کند، اما مقامات واشنگتن تنها بر لغو تحریم‌های هسته‌ای که به ادعای خودشان با برجام ناسازگار است، تأکید دارند. هرچند اعضای برجام نشست‌های هفته پیش در وین را مثبت ارزیابی کرده‌اند، اما اختلافات بر سر لغو تحریم‌ها و نحوه بازگشت امریکا به این توافق همچنان ادامه دارد. ایران اعلام کرده پس از لغو همه تحریم‌های واشنگتن، تهران راستی‌آزمایی خواهد کرد و متعاقب آن به تعهداتش در ذیل برجام برخواهد گشت. امریکایی‌ها مدعی هستند که تحریم‌های سه سال گذشته ناسازگار با برجام نیستند و لزومی برای لغو آن‌ها در شرایط کنونی وجود ندارد، اما بر اساس مفاد برجام در سال ۲۰۱۵، امریکا متعهد شده بود که علاوه بر اینکه تحریم‌های سابق باید برداشته شود نباید امریکا تحریم‌های قبلی را به نام جدید برگرداند.
پلی برای توافق جدید
به‌رغم تلاش‌های امریکا برای حفظ تحریم‌های غیرهسته‌ای، امریکایی‌ها نمی‌خواهند فرصت به دست آمده برای بازگشت به برجام را برای توافقات احتمالی در آینده از دست بدهند. کریس مورفی، سناتور دموکرات امریکایی جمعه شب گفت: «راه رسیدن به توافق قوی‌تر با ایران، بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است.» به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، مورفی در رشته پیامی توئیتری نوشت: «من توافقی «طولانی‌تر و قوی‌تر» با ایران را می‌خواهم، اما مسیر رسیدن به چنین توافقی از توافق هسته‌ای ایران می‌گذرد. یک نکته کوتاه درباره اینکه چرا باید هرچه سریع‌تر به برجام برگردیم این است که پایه‌ای برای گرفتن امتیازات دیگر از ایران است». این سناتور امریکایی نوشت: «مهم‌ترین چیز این است که اطمینان یابیم ایران به سلاح اتمی دست پیدا نمی‌کند. این اولویت ما محسوب می‌شود. بله، می‌خواهیم که ایران به حمایت از گروه‌های نیابتی و برنامه موشکی خود خاتمه دهد، اما دیگر فعالیت‌های بدخواهانه آن‌ها در صورت داشتن بمب اتم، بسیار بدتر خواهد بود.» مورفی در ادامه سیاست فشار حداکثری علیه ایران را شکست خورده خواند و نوشت: «ما چهار سال زمان داشتیم تا رویکرد مخالفان برجام را امتحان کنیم. دونالد ترامپ تحریم‌هایی فلج‌کننده را علیه ایران اعمال کرد تا آن‌ها را مجبور کند درباره همه‌چیز مذاکره کنند. این فاجعه بود. ایران از مذاکره سر باز زد و آن‌ها برنامه هسته‌ای خود را از سر گرفتند و شلیک به نیرو‌های امریکایی را شروع کردند». در ادامه این رشته توئیت آمده است: «بهترین راه برای آوردن ایران به پای میز مذاکره برای مسائل غیرهسته‌ای این است که به برجام بازگردیم و ساختار اتحاد ۱+۵ را مستحکم سازیم. چنین چیزی به معنای «پایبندی در برابر پایبندی» است. ایران به مفاد برجام برمی‌گردد و امریکا تحریم‌ها را برمی‌دارد.»
ادعای امریکایی‌ها برای رسیدن به توافقی طولاتی‌تر و جامع با ایران که برنامه موشکی و رفتار‌های منطقه‌ای ایران را نیز شامل شود، به شدت از سوی مقامات تهران رد شده است.
دیدگاه تان را بنویسید