شکست راهبرد ضد ایرانی آمریکا در برجام

مذاکرات فشرده برجامی در وین، این روزها تداعی کننده مذاکرات سخت و پیچیده ۲۲ ماهه منتهی به برجام است؛ گفت وگوهایی که در تیرماه ۱۳۹۴ به توافق هسته ای بین ایران و ۱+۵ منتهی شد، اما به دلیل دستاوردهای چشمگیر ایران در توافق، ترامپ برجام را بدترین توافق تاریخ آمریکا خواند و از آن خارج شد.

در روزهای گذشته که گفت وگوهای برجامی در وین شدت یافته، اعضای حاضر در نشست این مذاکرات را مثبت و امیدواکننده ارزیابی می کنند. از نگاه ناظران، امکان اینکه دولت بایدن با لغو تحریم ها از مواضع قبلی خود عقب نشینی کند تا به سرنوشتی مشابه دومینوی ناکامی های ترامپ دچار نشود، دور از ذهن نیست.

در همین ارتباط حجت‌الاسلام «حسن روحانی» رییس‌جمهوری چهارشنبه ۱۸ فروردین در جلسه هیئت دولت اظهار کرد: یکی از افتخارات دولت دوازدهم این است که طوری کشور را مدیریت کرد که حتی دشمنان ما اعتراف دارند فشار حداکثری شکست خورده است. ما در دولت بگونه‌ای مقاومت کردیم که هیچ تردیدی در شکست دشمن وجود ندارد.

وی ادامه داد: بازگشت به تعهدات به معنای دینی ما همان توبه است. آمریکا آمده و می‌خواهد توبه کند و به برجام برگردد. حال اینکه چقدر راست می‌گوید و در مقام اجرا به حرف خود وفادار است این را باید ببینیم. ما اکنون نمی‌خواهیم قضاوت نهایی کنیم. ما قضاوت تا امروز را انجام می‌دهیم و تا امروز این حالت را می‌بینیم.

ناکامی آمریکا در مواجهه با ایران همواره کم و بیش از زبان مقامات این کشور مورد اعتراف واقع شده است. حدود یک ماه پیش بود که «مایک پمپئو» وزیر خارجه ترامپ به ناتوانی آمریکا در برابر ایران اذعان کرد و گفت «در خصوص وادار کردن ایران به کوتاه آمدن و وارد شدن شان به توافقی که واقعا مانع از دستیابی به سلاح هسته‌ای شود، تمام آنچه که امیدوار بودیم به‌دست می‌آوریم، حاصل نشد.»

تنها پمپئو نبود که بر ناکارامدی تحریم و فشار بر ایران مهر تایید زد، میانه اسفندماه پارسال مدیر تحقیقات انستیتو واشنگتن نیز در این پیوند گفت که «تحریم‌ها اقتصاد ایران را به سمت غیرنفتی شدن برده. هر چه اقتصاد ایران از نفت فاصله بگیرد تحریم آن سخت‌تر شده و حمایت بین‌المللی از آن کمتر می‌شود! قابلیت‌های موشکی و پهپادی ایران تهدیدی حیاتی برای دشمنان این کشور است. خبر بد این که در فناوری‌های مختلف هم خیلی خوب دارند پیشرفت می‌کنند!»

بسیاری از مقامات قبلی و کنونی آمریکا از جمله شخص «رابرت مالی» نماینده ویژه کنونی آمریکا در امور ایران معتقدند، تحریم تنها در سطح یک ابزار فشار باقی مانده و به هدف نهایی کاخ سفید منتهی نشده است. از نگاه کارشناسانه، تحریم و اعمال فشار اقتصادی تنها یک ابزاری برای دستیابی به هدف است اما تحریم در دولت ترامپ تنها در سطح فشار اقتصادی و یک اقدام تنبیهی باقی ماند و هیچ یک از مطالبات اصلی آنها تحقق نیافت.

ضمن اینکه آمریکا در دوره چهارساله ترامپ در جبهه های مختلف سیاسی و بین المللی نیز با شکست مواجه شد. رد شدن طرح کاخ سفید برای  تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران از جمله رسوایی های آمریکا به شمار می رفت. آمریکا در زمینه‌های سیاسی و از طریق مجامع اثرگذار بین‌المللی نیز تلاش زیادی را به کار بست ولی هر بار نمایندگان این کشور دست خالی برگشتند. شورای امنیت سازمان ملل که در ماه های پایانی دولت ترامپ برای رسیدگی به قطعنامه پیشنهادی آمریکا با هدف تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تشکیل جلسه داده‌بود، طرح پیشنهادی کاخ سفید را تصویب نکرد.

در همین ارتباط رهبر معظم انقلاب بخشی از پیام نوروزی خود را به ناکامی و اعتراف آمریکایی اختصاص دادند. ایشان به شکست کشاندن فشار حداکثری دشمن را درخشش دیگری از توانایی‌های ملی در سال ۹۹ برشمردند و افزودند: دشمنان ایران و در رأس آنها آمریکا درصدد به زانو درآوردن ملت ایران بودند. البته ما می‌دانستیم که ملت می‌ایستد و آنها شکست می‌خوردند اما امروز به اعتراف خود آمریکایی‌ها و رفقای اروپایی‌شان، فشار حداکثری شکست خورده است.

اینک آغاز شمارش معکوس برای پایان یابی دولت دوازدهم در ایران، تلنگری بر آمریکا و اعضای اروپایی برجام است تا این توافق نیمه جان را در همین دولت وارد فاز عملیاتی کنند. از این رو شاهد برگزاری سلسله نشست های کمیسیون مشترک برجام به صورت مجازی و حضوری هستیم؛ نشست مجازی روز ۱۳ فروردین، چهار روز بعد یعنی در روز ۱۷ همین ماه به نشست حضوری اعضای برجام در وین ختم شد.

دو طرف روز جمعه ۲۰ فروردین نیز دوباره پشت میز مذاکره برگشتند تا در خصوص دوگانه لغو تحریم ها از سوی آمریکا و اجرای تعهدات برجامی از طرف ایران به نتیجه برسند. گفته می شود که در هفته آتی نیز این گفت وگوها تداوم خواهد یافت. از نگاه ناظران، اظهارات متفاوت مقامات امریکایی همانند سخنان روز چهارشنبه «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه این کشور مبنی بر اینکه «ما آماده‌ایم گام های لازم را برای بازگشت به تعهدات برجام برداریم، از جمله رفع تحریم هایی که با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ناسازگار است» نشانه مثبتی در این زمینه است.

هر چند نگاه ها به وین و مذاکرات فشرده برجامی در پایتخت اتریش خوشبینانه است اما باید منتظر ماند و دید آیا کاخ سفید طی روزها و هفته های آتی، در عمل حاضر به برداشتن تمامی تحریم های هسته ای مورد نظر ایران هست یا دو طرف به راهکارهای تازه ای دست خواهند یافت؟