عقب‌نشینی آمریکا در جنگی که پیروز آن نبود

اولین و قابل توجه‌ترین نکته در تصمیم بایدن برای عقب‌نشینی کامل نیرو‌های امریکا از افغانستان این است که این تصمیم بر مبنای توافق صلحی است که فوریه ۲۰۲۰ بین دولت پیشین امریکا با طالبان در دوحه قطر به امضا رسید. زلمای خلیل‌زاد کسی است که به عنوان نمایند ویژه دولت ترامپ در افغانستان و بعد از چندین دور مذاکره با هیئت ارشد طالبان آن توافق را امضا کرد و تمدید مأموریت این شخصیت جمهوریخواه توسط دولت دموکرات بایدن در ماه مارس حکایت از این داشت که بایدن موافق ادامه روند سابق است. با این حال، برخی حرف‌ها در این مدت سرنوشت توافقنامه صلح و خروج کامل نیرو‌های امریکایی را در هاله‌ای از ابهام قرار داده بود، به نحوی که به نظر نمی‌رسید دولت او قصد خروج نیرو‌های امریکا را از افغانستان داشته باشد و حتی در جریان نخستین دیدارش از پنتاگون در ۱۱ فوریه گفته بود که خروج نیرو‌های امریکایی از افغانستان طبق توافقنامه دوحه در ماه مه انجام نمی‌شود. بنابر این، اعلام خروج نیرو‌ها از افغانستان که چهار شنبه گذشته اعلام شد، به روشنی دلالت بر عقب‌نشینی سیاسی بایدن از موضع اولیه‌اش دارد و نشان می‌دهد که او متوجه شده نمی‌تواند توافقنامه دوحه را نادیده بگیرد. علت این عقب‌نشینی را روزنامه واشنگتن‌پست و به نقل از یک مقام عالی‌رتبه دولت امریکا به این نحو نوشت که اگر امریکا توافقنامه دولت پیشین با طالبان برای خروج نظامیان را بدون هیچ برنامه‌ای زیر پا بگذارد، «امریکا بار دیگر وارد جنگ با طالبان خواهد شد و این چیزی است که رئیس‌جمهور امریکا اصلاً آن را نمی‌خواهد.»

در واقع، طالبان با اعلام تردیدش برای حضور در کنفرانس صلح افغانستان در استانبول ترکیه پیام خود را به دولت بایدن داد. محمد نعیم وردک، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در دوحه دو شنبه گذشته گفته بود که گروه طالبان آماده شرکت در نشست روز جمعه ۱۵ آوریل نیست و سید اکبر آغا، فرمانده پیشین طالبان، خودداری گروه طالبان برای شرکت در کنفرانس استانبول را مرتبط با عدم خروج نیرو‌های امریکایی دانسته بود و گفته بود: «تا زمانی که موضوع خروج نیرو‌های امریکایی از افغانستان روشن نشود، کار‌ها پیش نمی‌رود. این چیزی است که طالبان می‌گوید. به همین جهت من فکر می‌کنم تا زمانی که تکلیف این مسئله روشن نشود نشستی هم در ترکیه برگزار نخواهد شد.»‌به این ترتیب، طالبان این پیام را به دولت بایدن داده که اگر توافقنامه دوحه و به خصوص خروج کامل نیرو‌های امریکایی از افغانستان محقق نشود، نه تنها طالبان حاضر نمی‌شود در نشست استانبول یا هر فرایند صلح دیگری شرکت کند، بلکه امریکا باید آماده دور دیگری از حملات طالبان به نیروهایش باشد. این چشم‌اندازی نیست که مورد قبول دولت بایدن باشد، به خصوص در شرایطی که روابطش با روسیه به شدت وخیم شده، حساسیت در مرز اوکراین و روسیه به شدت وخیم شده و مسئله چین برای امریکا پیچیده‌تر از قبل شده است. در واقع، اولویت‌های دولت امریکا در این شرایط در خارج از افغانستان و حتی خاورمیانه است و دور تازه‌ای از جنگ با طالبان به هیچ وجه در اولویت‌های این دولت نیست. به نظر می‌رسد که با توجه به این وضعیت است که بایدن مجبور شده به توافقنامه دوحه و برنامه خروج از افغانستان توجه جدی بکند هرچند که دولت امریکا نتوانسته بعد از ۲۰ سال جنگ طالبان را شکست دهد و پیروز این جنگ باشد و به قول رهبر اقلیت جمهوریخواه در مجلس سنا میچ مک‌کانل؛ این اقدام بایدن «به معنای عقب‌نشینی در مقابل دشمنی است که هنوز از بین نرفته است.»