چالش‌های یک مذاکره؛ توافق ایران و آمریکا نزدیک است؟

دورین هورشیگ نویسنده و پژوهشگر در حوزه دیپلماسی هسته‌ای و عضو "بنیاد پلاشرز"، در گزارشی برای "پایگاه خبری-تحلیلی نشنال اینترست"، به بررسی این سوال پرداخته که آیا هنوز امکان بازگشت آمریکا و ایران به توافق برجام وجود دارد یا خیر؟ وی در گزارش مذکور، بازگشت به برجام را عاقلانه‌ترین رویکرد برای دولت بایدن، علی رغم طیف گسترده‌ای از انتقادات داخلی (در آمریکا) و بین المللی از نوعِ سیاست خارجی شخص رئیس جمهور آمریکا به ایران ارزیابی کرده و اساسا نسبت به ثمر رسیدن روند مذاکرات هسته‌ای وین ابراز خوشبینی کرده است.

دورین هورشیگ در این رابطه می‌نویسد: «هفته گذشته ایران در پی انجام یک حمله خرابکارانه علیه شبکه توزیع برق تاسیسات غنی سازی نطنز، از انجام غنی سازی اورانیوم با غلظت ۶۰ درصد خبر داد. در این راستا، نگرانی‌های زیادی مبنی بر اینکه شاید حمله به تاسیسات اتمی نطنز (که ظاهرا توسط اسرائیل شده)، بتواند به نحو منفی بر روند مذاکرات هسته‌ای وین که با هدف احیای برجام در دست انجام است، اثرگذاری کند، ایجاد شد.

به گزارش فرارو، خوشبختانه روند دیپلماسی در وین متوقف نشد و حتی رایزنی‌ها میان طرف‌های مختلف بین المللی، رو به افزایش نیز هستند.

"کیلسی داونپورت" رئیس "انجمن سیاست منع اشاعه و کنترل تسلیحات" در یک گفتگوی رسانه‌ای که با محوریت اقدام اخیر ایران در انجام غنی سازی ۶۰ درصدی و معنای آن در روند مذاکرات هسته‌ای وین تشکیل شده بود، شرکت کرده است. وی در این رابطه می‌گوید: "ایران و آمریکا در برهه کنونی در حال بحث در مورد مسائل جزئی در روند مذاکرات وین هستند و این مساله نشان می‌دهد که گفتگو‌ها جهت احیای برجام، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است. بدون تردید تداوم گفتگو‌ها و همچنین بحث در مورد نکات و مسائل جزئی، کاملا برای هر دو طرف و جامعه بین المللی، مفید و مثبت خواهد بود".

داونپورت به طور خاص اقدامِ ایران در افزایش سطح غنی سازی را، مولفه‌ای مهم جهت وادار کردن آمریکا به بازگشت به توافق برجام توصیف کرده و تاکید داشته که "ایران نخستین بار نیست که از این حربه جهت پیشبرد دستورکار خود استفاده می‌کند. با این حال، این مرتبه، ایران رویکردی کاملا سخت گیرانه را در مورد موضوع مذکور اتخاذ کرده است". وی می‌افزاید: "هنوز خیلی زود است که در مورد تاثیر اساسی و کاملِ افزایش سطح غنی سازی ایران، بر برنامه هسته‌ای تهران و روند مذاکرات وین سخن بگوییم".

تا به اینجای کار، ایران با افزایش میزان غنی سازی خود عملا به اسرائیل به عنوان عامل خرابکاری در نطنز و دیگر طرف‌های بین المللی برجام (مخصوصا آمریکا و اروپا)، یک سیگنال سیاسی قوی رسانده که تحریم‌ها علیه تهران باید هر چه سریع‌تر لغو شوند و ایران در پیشبرد این دستورکار، کاملا مصمم است.

حمله اخیر به تاسیسات اتمی نطنز را بایستی یکی از چندین حمله علیه تاسیسات مذکور در سال‌های اخیر ارزیابی کرد که هدف اصلی آن ها، تضعیف و به عقب راندن برنامه اتمی ایران بوده است. در این راستا، اقدامات مخرب زیادی از حملات سایبری گرفته تا ترور دانشمندان هسته‌ای ایران انجام شده اند تا شاید بتوانند برنامه هسته‌ای ایران را به عقب برانند. امری که تاکنون محقق نشده است. ایران هر مرتبه در پاسخ به این اقدامات، بر شدت و میزان فعالیت‌های هسته‌ای خود افزوده است و عملا به طرف‌های مهاجم، سیگنال قدرت فرستاده است.

این در حالی است که در حالت عادی، برنامه هسته‌ای ایران در قالب برجام، تحت نظارت‌های گسترده بین المللی قرار داشته و اساسا التزام ایران به توافق مذکور نیز هدف راستی آزمایی قرار می‌گرفت. در این مسیر، هم آژانس بین المللی انرژی اتمی و هم نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا، بار‌ها از تعهد ایران به محدودیت‌های حاکم بر توافق برجام سخن گفته و این موضوع را تصدیق کرده اند.

با این حال، در برهه کنونی، اسرائیل و برخی کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس، اقدامات مختلفی را با هدف ایجاد کارشکنی در روند مذاکرات هسته‌ای وین انجام داده (و می‌دهند) و سعی دارند مانع از احیای برجام شوند. از این منظر، داونپورت معتقد است که حمله اخیر به تاسیسات اتمی نظنز، صرفا با هدف خرابکاری در توان هسته‌ای ایران انجام نشده بلکه سعی دارد تا مانع از تلاش‌های دولت بایدن جهت احیای برجام نیز شود. وی به طور خاص به این مساله اشاره کرده که رویکرد اروپا و آمریکا در محکوم کردن غنی سازی ۶۰ درصدی ایران و در نقطه مقابل، سکوت در برابر حمله تروریستی اسرائیل به تاسیسات اتمی نطنز، ناامید کننده است. در واقع، این رویکرد عملا این پیام را می‌فرستد که حملات اینچنینی از دید اروپا و آمریکا مشروع هستند و هیچ تبعاتی نیز متوجهِ عامل این حملات نیست.

با این همه، پس از حمله تروریستی به تاسیسات اتمی نطنز، دو گروه کاری که در جران مذاکرات وین تشکیل شدند و هدف اصلی آن ها، پیشبرد دستور کار لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران و در عین حال، معکوس سازی رویه‌های جبرانی هسته‌ای ایران بود، کار خود را از اوایل هفته جاری آغاز کردند و بسیاری از منابع آگاه نیز از حصول پیشرفت در روند مذاکرات وین خبر داده اند.

با این همه، کار همچنان ادامه دارد. هنوز پرسش‌ها و چالش‌های فنی زیادی در مسیر احیای برجام وجود دارند و تصمیمات سیاسی سختی نیز در هفته‌ها و حتی ماه‌های آتی باید گرفته شوند. در ایالات متحده آمریکا، رئیس‌جمهور جو بایدن نه تنها باید تحریم‌های مرتبط با مساله هسته‌ای ایران را لغو کند بلکه باید صد‌ها تحریم دیگر از سوی دولت "ترامپ" را نیز که با هدف ممانعت از بازگشت دولت آتی آمریکا به توافق برجام وضع شده اند را نیز لغو نماید. به گزارش فرارو، همه این‌ها در شرایطی است که حتی عده‌ای از سیاستمداران حزب دموکرات نیز نسبت به رویکرد دولت بایدن نسبت به ایران نقد دارند و چالش‌های مختلفی را برای آن ایجاد می‌کنند. با این همه، آنچه در برهه کنونی در راستای منافع آمریکا است، ماندن در فرآیند دیپلماسی و گفتگو‌های وین، و دوری از تنش زایی در چهارچوب معادله هسته‌ای ایران است. رویکردی که عدم توجه به آن می‌تواند در نوع خود، تهدیدات و چالش‌های جدی را برای منافع ملی آمریکا به دنبال داشته باشد».

*دورین هورشیگ، وی نویسنده و تحلیلگر بنیاد پلاشرز است و در حوزه مسائل مرتبط با دیپلماسی هسته‌ای در جهان، کار پژوهشی و تحقیقاتی انجام می‌دهد.