جنب‌وجوش در وین از بیم دوربین‌های خاموش

۲۰ آذر ۱۳۹۹، چند ماه قبل از اینکه جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهور وارد کاخ سفید شود، مجلس ایران قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» را تصویب کرد؛ قانونی که پیش‌بینی می‌کرد اگر کشور‌های ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه) به تعهدات‌شان عمل نکنند، ایران نیز تعهدات برجامی خود از جمله نظارت‌های پروتکلی و فراپروتکلی را متوقف خواهد کرد. این قانون، در بدو تصویب مورد انتقاد دولت و اعضای تیم مذاکره‌کننده قرار گرفت و در پنجم اسفندماه ۱۳۹۹ نیز سازمان انرژی اتمی ایران از طریق یک توافق سه‌ماده‌ای سه ماهه با آژانس که تا پنجم خرداد ۱۴۰۰ معتبر است، به نوعی قانون مجلس را دور زد. حالا، اما با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل پنجم خرداد که توافق با آژانس منقضی می‌شود، تحرکات طرف‌های غربی در وین، برای دستیابی به توافق با ایران تشدید شده است. اینکه تیم مذاکره تا چه میزان به سیاست‌های کلی برای لغو کامل تحریم‌های و راستی‌آزمایی آن‌ها پایبند خواهد بود به درستی مشخص نیست ولی، انقضای توافق با آژانس که باعث فعال شدن مجدد قانون مجلس خواهد شد، به عنوان یک اهرم فشار باعث افزایش تحرّک طرف‌های غربی در وین شده است. شبکه امریکایی بلومبرگ دیروز به نقل از منابع غربی گزارش داد قدرت‌های جهانی در تلاش هستند تا توافق هسته‌ای با ایران را تا پیش از خرداد، موعد پایان توافق موقت ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، احیا کنند. بلومبرگ با اشاره به تأیید این مسئله از سوی دو مقام اروپایی که در میانجیگری روند گفتگو‌ها در وین مشارکت دارند، هدف‌گذاری شدن این تاریخ را تأیید کرد و به نقل از آن‌ها افزود گرچه ایران و امریکا در مسیر توافق پیشرفت کرده‌اند، همچنان راه زیادی تا رسیدن به تفاهم باقی است. به نوشته بلومبرگ، دو طرف در ماه فوریه به توافقی دست یافتند که بر اساس آن دوربین‌های آژانس می‌توانند فعالیت‌ها در تأسیسات اصلی ایران را ضبط کنند، اما بازرسان تنها در صورتی می‌توانند به محتوای آن‌ها دسترسی پیدا کنند که توافقی در پایتخت اتریش به دست آید و در غیر این صورت ایران گفته که آن‌ها را پاک می‌کند.

امریکا همچنان حاضر به لغو همه نیست

نشانه‌های جنب و جوش در وین را می‌توان از چند تحول تشخیص داد. ظریف در توئیتر نوشته که «همزمان با آنکه معاون وزیر امور خارجه، عباس عراقچی با شایستگی رهبری گفتگو‌ها برای احیای برجام را برعهده دارد، من بازدیدم از کشور‌های حاشیه خلیج فارس را با دیدار از کویت و ملاقات با نخست‌وزیر شیخ صباح الخالد و وزیر خارجه دکتر شیخ احمد ناصر پایان می‌دهم. تمرکز بر طرح صلح هرمز (امید) برای منطقه‌مان بود.» او می‌گوید: «نشانه‌های مثبت در هر دو مسیر (وین و منطقه) به چشم می‌خورد.»‌همزمان، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه هم گفته که امیدوار است هر آنچه مربوط به برنامه جامع اقدام مشترک درباره برنامه هسته‌ای ایران است، به چارچوب قبلی بازگردد. از طرف دیگر یک سخنگوی اتحادیه اروپا که نامش فاش نشده، تأکید کرد که تلاش‌ها به منظور موفق کردن احیای توافق هسته‌ای ایران تشدید شده است. همچنین ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا شامگاه پنج شنبه گفت که در گفتگو‌های در حال انجام در وین درباره برجام پیشرفت حاصل شده، اما در نهایت، مذاکرات بیشتری پیش از آنکه توافقی بتواند به صورت رسمی حاصل شود، ضروری است. سخنگوی وزارت خارجه امریکا اضافه کرد: «این عادلانه است که بگوییم پیشرفت‌هایی حاصل شده است. ما درک بهترین از چیزی که ما ممکن است نیاز داشته باشیم داریم و برآورد ما نیز این است که ایرانی‌ها حس بهتری از چیزی که باید برای از سرگرفتن پایبندی به برجام انجام دهند، دارند». پرایس افزود: «چالش‌های بزرگی باقی مانده و گفتگو‌های غیرمستقیم، قله دستیابی به موفقیت به شمار نمی‌آید». در حالی که خبرگزاری امریکایی آسوشیتدپرس، از آمادگی امریکا برای برداشتن برخی تحریم‌ها خبر داده، پرس‌تی‌وی حداقل از دو منبع جداگانه در تهران مطلع شده که امریکا همچنان حاضر به لغو همه تحریم‌ها علیه ایران و راستی‌آزمایی در این زمینه نشده است. پرس‌تی‌وی حداقل از دو منبع جداگانه در تهران مطلع شده است که از جمله تحریم‌هایی که باید لغو شوند و در صورت عدم لغو، ایران هیچ سودی از برجام نخواهد برد، دستورات اجرایی ۱۲۹۵۹ و ۱۳۵۹۹ و ۱۳۸۷۶ و ۱۳۹۴۹ رئیس‌جمهور امریکا و قوانین کاتسا، ISA و ویزا و قانون میهن‌پرستی پاتریوت بخش ۳۱۱ و U Turn دلار است که باید لغو شوند. همچنین بررسی پرس‌تی‌وی نشان می‌دهد در صورت عدم لغو یا remove کامل همه تحریم‌ها و اصرار امریکا بر تعلیق تحریم‌ها یا suspend, lift, cease یا توقف موقت ۱۲۰ روزه و ۱۸۰ روزه (waive)، نتایج مذاکرات وین مورد تأیید نهاد‌های قانونی کشور قرار نخواهد گرفت. از دیگر سو، پرس‌تی‌وی مطلع شده است که امریکا باید تعهد دهد تحریم‌ها را مجدداً باز نخواهد گرداند و در این صورت شرکت‌های بین‌المللی طرف قرارداد با ایران تا چهار سال مجاز به ادامه فعالیت و همکاری با ایران باشند. با این حال، شینهوا، خبرگزاری دولتی چین، در تحلیلی موفقیت گفتگو‌های برجامی وین را منوط به برداشته شدن همه تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی امریکا علیه ایران دانست و بر مسئولیت واشنگتن در رفع بحرانی که به دست خودش ایجاد شده، تأکید کرد.

رایزنی با صهیونیست‌ها و اعراب

یک نشانه دیگر از افزایش تحرکات در وین، سفر هیئت صهیونیستی به امریکا و همچنین رایزنی دولت بایدن با طرف‌های عرب است. گزارش‌ها حاکی است که مقام‌های ارشد دولت بایدن روز پنج شنبه در واشنگتن با رئیس سازمان جاسوسی رژیم‌صهیونیستی و سفیر آن در واشنگتن درباره ایران گفتگو کرده‌اند. به گزارش آسوشیتدپرس بلینکن به همراه وندی شرمن معاون وزارت خارجه، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی، برت مک‌گورک از شورای امنیت ملی و دِرِک شولِت از وزارت خارجه در این دیدار شرکت کرد. یوسی کوهن، رئیس موساد و گیلعاد اردان، سفیر اسرائیل در واشنگتن نمایندگان تل‌آویو در این نشست بودند. بنابه گزارش‌ها مقام‌های اسرائیلی در این دیدار درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران «ابراز نگرانی عمیق» کرده‌اند. وزارت خارجه امریکا از اظهار نظر درباره انجام این دیدار یا جزئیات آن خودداری کرده، اما گفته که دولت بایدن دیپلماسی هسته‌ای با ایران را با اسرائیل هماهنگ می‌کند. الی کوهن، وزیر دستگاه جاسوسی رژیم صهیونیستی روز پنج شنبه به لفاظی علیه تلاش‌های در حال انجام برای احیای برجام پرداخت. کوهن در مصاحبه با خبرگزاری «رویترز» مدعی شد، «توافق بد» با ایران می‌تواند کل منطقه غرب آسیا را وارد درگیری و تنش جدی کند. او با تکرار ادعا‌های رژیم صهیونیستی علیه ایران گفت: «اسرائیل به ایران اجازه نمی‌دهد به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.» همچنین رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش کرد که یک هیئت امریکایی اوایل هفته آینده عازم منطقه غرب آسیا می‌شوند تا با هم‌پیمانان کلیدی واشنگتن از جمله عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر و اردن دیدار کرده و نگرانی‌های آن‌ها را در خصوص بازگشت امریکا به برجام کاهش دهند.