موضع علی مطهری درباره اختیارات رئیس‌جمهوری

علی مطهری، نماینده مردم تهران در مجلس دهم در گفت و گویی در پاسخ به این سوال که آیا اختیارات رییس جمهوری کافی است، اظهار کرد: اختیارات رییس‌جمهوری آن چیزی است که در قانون اساسی آمده است و آنکه در قانون اساسی آمده قابل ‌توجه است و به نظر کافی می‌رسد ولی مساله این است که در عمل گاهی روسای‌جمهوری محدود می‌شوند یعنی از بیرون دولت دخالت‌هایی در کار دولت صورت می‌گیرد که آن وقت این اختیارات محدود می‌شود. مهم این است که در عمل، رییس‌جمهوری اختیارات کافی داشته باشد والا در قانون اساسی و روی کاغذ، اختیارات رییس‌جمهوری کافی و قابل توجه است و اگر درست عمل شود، مشکلی نباید وجود داشته باشد.

رییس‌جمهور خیلی جاها نمی‌تواند مستقلاً تصمیم بگیرد

نماینده مردم تهران در مجلس دهم درباره اینکه نهادهای فراقانونی که دخالت می‌کنند چه نهادهایی هستند، تصریح کرد: آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد این است که رییس‌جمهوری خیلی جاها نمی‌تواند مستقلاً تصمیم بگیرد و کارهایی به موازات دولت انجام می‌شود. البته بخشی از آن به نوع رفتار و شخصیت رییس‌جمهوری برمی‌گردد، یعنی فرض کنید رییس‌جمهوری بعد از اینکه انتخاب شد می‌خواهد وزرای خودش را به مجلس معرفی کند.

مطهری افزود: گاهی اینجا تحت فشارهای زیادی از طرف نهادهای مختلف قرار می‌گیرد که حتماً‌ می‌خواهند درباره وزرا نظر بدهند که چه کسانی به مجلس معرفی شوند و رییس‌جمهوری فهرست وزرا را چند جا می‌برد تا موافقت آنها را کسب کند و بعد به مجلس معرفی می‌کند به طوری که مثلاً گفته می‌شود فلان وزیر انتخاب دهم یا بیستم رییس‌جمهوری بود. به جای اینکه رییس‌جمهوری مستقیماً فهرست را به مجلس بفرستد باید برود رایزنی کند و احیاناً بده و بستانی باشد تا اینکه موافقت شود که فهرست را به مجلس ارسال بکند. البته این مطلب تا حد زیادی به شخصیت رییس‌جمهوری برمی‌گردد و می‌تواند این کار را نکند و زیر بار فشارها نرود. بستگی دارد خودش چگونه رفتار کند و زیر بار برود یا نرود.

وی خاطرنشان کرد: البته مواردی هست که ممکن است از طرف رهبری نظری باشد. مثلاً‌ درباره وزیر دفاع چون مرتبط با نیروهای مسلح است و رهبری هم فرمانده کل قواست، اینجا مشکلی نیست یعنی در این حدود اشکالی ندارد رییس‌جمهوری مشورتی بکند ولی اگر بنا باشد فهرست ۲۲ نفره در جاهای مختلف تایید شود و بعد به مجلس معرفی شود، کار خوبی نیست.

نماینده مردم تهران در مجلس دهم بیان کرد: یا اینکه به موازات وزارت نفت تشکیلاتی داریم که اینها نفت می‌فروشند و به قول خودشان تحریم‌ها را دور می‌زنند و گاهی کارهایی می‌کنند که وزارت نفت خبر ندارد. این از اعتبار دولت می‌کاهد و خلاف قانون است. هر اتفاقی که در حوزه نفت می‌افتد باید زیرنظر وزارت نفت باشد.

مطهری عنوان کرد: اینها چیزهایی است که اختیارات رییس‌جمهوری را کم می‌کند. یا وزارت خارجه ما در تصمیماتش مستقل نیست مخصوصاً در مورد روابط با کشورهای خاورمیانه. حتماً باید سپاه قدس هماهنگ بکند و احیاناً‌ از آنجا دستور دریافت می‌کند، گرچه در مواردی این هماهنگی طبیعی و لازم است. اینها اختیارات دولت را محدود می‌کند.

وی ادامه داد: مثلاً یک حادثه طبیعی مانند سیل و زلزله پیش می‌آید، مدیریت این قضیه باید دست دولت باشد که هرگونه کمک تحت مدیریت و نظارت دولت توزیع شود ولی می‌بینیم یک بَلبشویی اتفاق می‌افتد، هر نهادی برای خودش کار می‌کند و اقلام کمکی را بین حادثه‌دیده‌ها توزیع می‌کنند. یک بی‌نظمی ایجاد می‌شود و قدرت هماهنگ‌کننده‌ای وجود ندارد. زیر بار حرف دولت نمی‌روند و هر کسی می‌گوید من خودم می‌خواهم این کار را بکنم.

این نماینده مجلس دهم گفت: در زلزله سر پل‌ذهاب این را ‌دیدیم که نهادها زیر بار حرف دولت نمی‌رفتند، نمی‌خواستند این کمک‌ها را به دولت تحویل بدهند تا این کمک‌ها تحت نظارت دولت توزیع شود. اینها دولت را محدود می‌کند. در قانون اساسی، رییس‌جمهوری دومین مقام رسمی کشور و مسئول قوه مجریه است و تمام امور اجرایی باید زیرنظر رییس‌جمهور باشد ولی در عمل اینطور نیست. حتی گاهی در ساخت مسکن، یک نهادی دارد برای خودش یک طرحی را پیاده می‌کند.

در دولت احمدی‌نژاد، مجلس و دولت همسو بودند

نماینده مردم تهران در مجلس دهم بیان کرد: الان یک مشکل کشور ما این است که نهادها و سازمان‌ها در کار هم دخالت می‌کنند. هر نهادی باید برگردد به آنچه که در قانون اساسی برای او مشخص شده است. ولی شاید منافعی برای افراد است یا بحث تقسیم قدرت است و هر کسی می‌خواهد مستقل کار کند و قدرت خودش را حفظ کند و کاری که انجام می‌دهد به نام خودش باشد.

مطهری عنوان کرد: اگر رییس‌جمهوری مقتدری باشد می‌تواند از این امور جلوگیری کند و بعضی از اینها با گفت وگو قابل حل است. اگر حل نشود می‌تواند با رجوع به مقام رهبری این مسائل حل شود. گاهی هیات داوری تعیین می‌شود. اینها راه‌حل دارد و اینطور نیست که بگوییم هیچ راهی وجود ندارد. بعضی هم به اقتدار دولت برمی‌گردد که از ابتدا اجازۀ‌ این کار را ندهد. وقتی از ابتدا عقب‌نشینی می‌کند کم‌کم نهادها و سازمان‌های مختلف در کار دولت دخالت می‌کنند.

وی در پاسخ به این سوال که معمولاً رییس‌جمهوری و دولتی که دیدگاه و خط او با دیدگاه کلی کشور متفاوت بوده است مانند  خاتمی یا روحانی بیشتر با این مشکل مواجه بوده است.‌ این اختلاف‌ سلیقه و نداشتن اقتدارِ رئیس‌جمهور به این مساله برنمی‌گردد، گفت: البته ما هم‌خطی دولت و مجلس را دیدیم.

این نماینده مجلس دهم اظهار کرد: در دورۀ دولت‌های نهم و دهم، دولت احمدی‌نژاد، مجلس و دولت همسو بودند، ولی آنجا هم باز از این مشکلات داشتیم. این به تنهایی دلیل نیست اما وقتی یک دولت اصلاح‌طلب روی کار است، این کارشکنی‌ها و این دخالت‌ها بیشتر است.

نماینده مردم تهران در مجلس دهم در پاسخ به این سوال که شما اگر الان به جای  روحانی رییس‌جمهوری بودید چه کارهایی باید می‌کردید که هنوز نکرده‌اید، گفت: البته روحانی در یک دوره خاص رییس‌جمهوری بود. مخصوصاً دورۀ دوم در یک شرایط ویژه‌ای بود.

مطهری اضافه کرد: اولاً حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله بیش از حد معمول بود. ثانیاً با پدیده‌ای به نام ترامپ مواجه شد که در تاریخ آمریکا سابقه ندارد و کل دنیا بخصوص ایران را دچار مشکل کرد. تحریم‌های فلج‌کننده را بر ایران تحمیل کرد که این تحریم‌ها در ۴۲ سال گذشته بی‌سابقه بود. این حرف درست نیست که می‌گویند تحریم‌ قبلاً هم بوده است. بوده اما به این شدت نبوده است.

وی ادامه داد: در گذشته تحریم‌هایی بود و اگر تحریم‌ها را دور می‌زدیم گاهی آمریکا چشم پوشی می‌کرد و این سخت‌گیری‌ها نبود. در دورۀ ترامپ نظارت شدیدی بود. ایران با هر بانک و شرکتی وارد صحبت می‌شد بلافاصله آمریکا آنجا حاضر می‌شد و آن شرکت و بانک را تهدید به تحریم می‌کرد به طوری که بانک‌های عراق و ترکیه هم پول ما را نمی‌دهند و روسیه و چین هم می‌گویند دست ما بسته است. این دوره، دورۀ‌ خاصی بود و ما باید شرایط را درنظر بگیریم.‌ فشار زیادی بود که مردم انصافاً خیلی خوب مقاومت کردند و مقاومت مردم ایران یکی از دلایل شکست ترامپ بود.

۷۰ درصد مشکلات کشور ما ناشی از تحریم‌هاست

نماینده مردم تهران در مجلس دهم اظهار کرد: الان فضا کمی باز شده و ما از آن دوره گذشته‌ایم. مسالۀ کرونا هم یکسال و اندی است که کشور را دربرگرفته است. واقعاً‌ این دولت در شرایط بسیار سختی بوده و در مجموع و اگر حادثه بنزینی را نادیده بگیریم عملکرد دولت متوسط بوده است. این که بگوییم بسیار ضعیف بوده، من قبول ندارم. با وجود این شرایط هر کس دیگری بود، حداکثر ۱۰ تا ۲۰ درصد بهتر عمل می‌کرد و نمی‌توانست شق‌القمر کند.

مطهری در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه بعضی‌ها می‌گویند مشکلات کشور به مدیریت رییس‌جمهوری و معاونان و مدیران کشور برمی‌گردد و مشکلات کشور خیلی به تحریم‌ها ارتباطی ندارد؛ شما این را قبول دارید، گفت: من این را قبول ندارم. شاید ۷۰ درصد مشکلات کشور ما ناشی از تحریم‌هاست و این که مبادلات بانکی نداریم و در لیست سیاه  FATFهستیم، و شاید ۳۰ درصد مربوط به نحوۀ مدیریت است. با مردم صحبت نشده است. دولت نیامده با مردم صحبت کند و بگوید ما در چه شرایطی هستیم، چون قدرت آمریکا مشخص می‌شد که با یک دستورِ وزارت خزانه‌داری ‌آمریکا کل بانک‌های دنیا تبعیت می‌کنند. نمی‌خواستند قدرت آمریکا نشان داده شود. بنابر این می‌گویند تحریم‌ها چیز مهمی نیست و در واقع چیز مهمی است.

اگر شخص دیگری به غیر از روحانی انتخاب می‌شد،‌ وضع ما همین بود

مطهری در پاسخ به این سوال که در این روزها هجمه از طرف اصولگرایان به سمت مردم است که اگر شما رییس‌جمهوری بهتری را انتخاب می‌کردید، اوضاع امروز ما بهتر بود و به سلبریتی‌هایی اشاره می‌کنند که از روحانی حمایت کردند، گفت: این ناشی از آن است که می‌خواهند همۀ تقصیرها را به گردن رییس‌جمهوری بیندازند، درحالی که اینطور نیست و فشارهای خارجی نقش اساسی داشته و البته ضعف مدیریت هم مزید بر علت بوده است.

وی ادامه داد: اگر شخص دیگری روی کار می‌آمد مثلاً یکی از تندروهای موسوم به اصولگرا، ممکن بود کشور را به سمت جنگ پیش می‌بُرد. دولت فعلی توانست برجام را به یک سرانجامی برساند و بعد با آن اتفاقات مواجه شد که بخشی از آن هم به خاطر عملکرد داخلی ما بود که عده‌ای بعد از امضای برجام نمی‌خواستند برجام اجرا شود و در داخل کارشکنی‌های زیادی شد و زمینه برای خروج ترامپ فراهم شد و بعد این مشکلات برای ما ایجاد شد.

وی ادامه داد: اگر شخص دیگری به غیر از روحانی انتخاب می‌شد،‌ وضع ما همین بود، اگر مدیریت بهتری داشت شاید ۱۰ تا ۲۰ درصد می‌توانست وضع معیشت را بهتر کند ولی نمی‌توانست رفاه قابل قبول را ایجاد کند. ضمن اینکه ممکن بود اگر می‌خواستند به روش‌های خودشان ادامه بدهند در حالی که ما ذیل بند هفتم منشور ملل متحد بودیم که مجوزی از طرف سازمان ملل برای حمله به ایران بود، شاید به سوی جنگ می‌رفتیم. اگر این دوستانی که امروز این حرف‌ها را می‌زنند پشتیبان دولت بودند و آن کارشکنی‌ها را درباره برجام نمی‌کردند امروز وضع ما بسیار بهتر بود.

وی در پاسخ به این سوال که برخی ها می‌گویند رئیس‌جمهور در کشور ایران نقشی ندارد و بعد خودشان کاندیدای ریاست‌جمهوری می‌شوند، گفت: اگر اینها معتقد باشند که رئیس‌جمهور از نظر قانونی قدرتی ندارد که نباید کاندیدای ریاست‌جمهوری بشوند ولی اگر منظورشان این است که در عمل اختیاراتی ندارد و نهادهایی در کار او دخالت می‌کنند، ممکن است بگوید من می‌آیم و جلوی این دخالت‌ها را می‌گیرم. بنابراین، این مشکلی ندارد و انتقادی به او وارد نیست که چرا کاندیدا شده است. بنابراین دو حالت دارد. باید ببینیم منظور آنها چیست، آیا معتقدند رئیس جمهور قانوناً اختیاری ندارد، که این قابل قبول نیست چون اختیارات رئیس‌جمهور در قانون اساسی قانع‌کننده است، منتها به اینها باید عمل شود. اما اگر معتقدند که در عمل اختیاری ندارد، باید مانع دخالتها شد.