از وین چه خبر ؛ مذاکره در مرحله نیمه نهایی
روزنامه اعتماد : دیپلماتهای ایران و سایر اعضای اولیه برجام (1+4 به علاوه ایالات متحده) روز گذشته برای چهارمین بار در یک ماه اخیر در وین دور هم جمع شدند.
گراندهتل، میزبان ایران و 5 کشور باقیمانده در برجام بود تا با برگزاری کمیسیون مشترک، دور جدیدی از تلاشها در مسیر هموارسازی بازگشت کامل ایالات متحده امریکا به توافق هستهای با ایران را آغاز کنند. چهارمین دور از رایزنیهای فشرده فنی و حقوقی در وین در حالی آغاز شد که هیاتهای ایرانی و امریکایی همچنان از دیدار با یکدیگر حذر دارند و پرچم ایالات متحده همچنان راهی به داخل سالن محل برگزاری کمیسیون مشترک برجام ندارد. با این وجود این اظهارات مقامهای امریکایی و ایرانی پیش، در جریان و پس از هر دور از مذاکرات است که جنجال میآفریند و به سوژهای برای گمانهزنیهای رسانهای درباره آنچه پشت درهای بسته میگذرد، تبدیل میشود. در حالی که مذاکرهکنندگان در وین در پشت صحنه به جنگ زمان برای نجات برجام رفتهاند در رسانهها این جنگ روایتها است که مسوولیت فضاسازی را برعهده دارد. موجی از فضاسازیهایی که اینبار صورت گرفت نشان از قرار گرفتن مذاکرات در مرحله نیمه نهایی دارد. برای کسانی که مذاکرات هستهای از 1392 تا 1394 را تجربه کردند این روزها و حتی ادبیات مذاکرهکنندگان در وین در موضعگیریهای رسمی یادآور دو هفته پایانی در تابستان 1394 و پیش از حصول برجام است. خوشبینیهای محتاطانه، پیامرسانی رسانهای، مواضع حداکثری مقابل دوربینها به منظور بالابردن هزینه اعطای امتیاز در پشت میز مذاکره و ابراز امیدواری برای رسیدن به توافق در سایه تاکید بر سختبودن مسیر پیش رو، همه و همه رویدادهایی است که به فاصله زمانی 5 سال دوباره تکرار میشوند تا خروج ایالات متحده از برجام را جبران کنند. این دور از کمیسیون مشترک برجام 24 ساعت پیش از سالروز خروج دونالد ترامپ، رییسجمهور پیشین ایالات متحده از برجام در ماه مه سال 2018 برگزار شد و این در حالی بود که اگر ترامپ در آن بازه زمانی به امید توافقی بهتر با تهران به حضور امریکا در توافق پایان نداده بود امروز همه در وین به جای تلاش برای احیای همان توافق اولیه سال 2015، نزدیک شدن به ششمین سالروز تولد برجام را انتظار میکشیدند و شاید هم جرقه همکاری در دیگر حوزهها برای بازگشت صلح و ثبات بینالمللی را شاهد بودند.
جنگ رسانهای امریکا:
توپ در زمین ایران است
شامگاه چهارشنبه در حالی که هیات مذاکرهکننده ایران راهی وین شده بود، پایگاه خبری اکسیوس در گزارشی اختصاصی اعلام کرد که فرجام نسل جدید سانتریفیوژهای ایران یکی از گرههای اصلی در مذاکرات وین است. براساس این گزارش، ایران در سایه کاهش تعهدات برجامی در حوزه تحقیق و توسعه مسیری را طی کرده که بازگشت آن به عقب سخت و در برخی موارد غیرممکن است. خبرنگار اسراییلی این رسانه در ادامه با اشاره به کاهش زمان گریز هستهای ایران در نتیجه پیشرفتهای صورتگرفته در این صنعت در ایران مینویسد: توافق اروپا و امریکا این است که زمان گریز هستهای ایران باید حداقل یک سال باشد اما موضع ایران متفاوت است. ایران نسلهای جدید و پیشرفتهتر سانتریفیوژ را نصب کرده که سرعت غنیسازی را افزایش داده است. سوال این است که در سایه احیای برجام، تکلیف این سانتریفیوژها چه میشود؟ آیا ایران همچنان میتواند از آنها استفاده کند؟ اگر خیر، آیا آنها باید از ایران خارج شوند یا قطع اتصال و انبار کردن آنها کافی خواهد بود؟ به ادعای اکسیوس در حالی که گروه «رفع تحریم» پیشرفت خوبی داشته اما مسیر در کارگروه «هستهای» به کندی پیش میرود تا آنجا که میتوان گفت پیشرفت آنچنانی نداشته است.
این خبر که آشکارا به منظور منحرف کردن تمرکز رسانهای بر موضوع رفع تحریمهای امریکا مدیریت و منتشر شده بود بلافاصله فضای رسانهای پیش از آغاز دور جدید رایزنیها در وین را به خود اختصاص داد و البته با موج خبری به نقل از یک مقام ارشد امریکایی درباره وضعیت مذاکرات در برجام تکمیل شد. به گزارش «اعتماد»، از آنجا که خروج ایالات متحده از برجام و بازگشت انواع تحریمها علیه ایران منجر به استفاده ایران از حق تعیینشده در برجام برای مقابله به مثل شد، از زمان روی کار آمدن دولت جو بایدن در امریکا نیز بیشترین پرسش و مطالبه این بود که آیا واشنگتن حاضر است با رفع تحریمهای وضعشده علیه ایران در 4 سال گذشته، مسیر بازگشت ایران به برجام را هم هموار کند یا خیر. ایران از ابتدای اعلام آمادگی دولت بایدن برای بازگشت به توافق هستهای اعلام کرد که در صورت بازگشت کامل امریکا و 1+4 به برجام، تهران نیز آماده اجرای کامل تعهدات برجامی است؛ موضعی که روز گذشته نیز برای چندهزارمین بار از زبان رییس هیات مذاکرهکننده ایران در وین شنیده شد. در چنین شرایطی از ابتدای آغاز رایزنیهای فشرده در وین نگاهها به سمت اراده سیاسی در هیات امریکایی برای رفع تحریمهای ایران معطوف بود چرا که کلاف هزار سر تحریمهای ایران که در دوره ترامپ به بیش از 1500 مورد تحریمی جدید رسیده بود عملا بازگشت تهران به برجام را زیر سوال برده و در چنین شرایطی کمتر کسی سوال میکند که نحوه بازگشت ایران به تعهدات برجامی با توجه به توسعه دامنه این فعالیتها به چه نحو خواهد بود؟ در چنین شرایطی درز خبر مربوط به بروز اختلاف میان ایران و طرف مقابل به خصوص امریکا درباره وضعیت نسلهای بالاتر سانتریفیوژهای ایران باعث شد که اندکی از فشار روی تیم امریکا در مسیر رفع تحریمها برداشته شود. ذکر این نکته حائز اهمیت است که در مقابل ساختار پیچیده حقوقی، مالی و حتی روانی تحریمهای وضعشده علیه ایران ماهیت تعهدات ایران در برجام همگی فنی است و در سایه این ماهیت، راستیآزمایی اقدامهای ایران در مسیر بازگشت به اجرای کامل برجام توسط آژانس بینالمللی انرژی اتمی سخت نخواهد بود. این در حالی است که رفع تحریمهای امریکا علیه ایران علاوه بر مسیر سخت حقوقی که در داخل امریکا برای آن وجود دارد تجارت تکتک کشورها حتی کشورهای دوست و نزدیک به ایران مانند چین، روسیه، عراق و... با تهران را نهتنها سخت بلکه در بسیاری از موارد غیرممکن کرده است. در حالی که رسانههایی چون اکسیوس تلاش کردند با فضاسازی زمین بازی را به نفع امریکا تغییر بدهند اما بسیاری از ناظران روابط ایران و امریکا و همچنین کارشناسان حوزه برجام با استناد به متن موجود توافق هستهای ایران با 1+5 وقت تاکید کردند که تکلیف سانتریفیوژها و دیگر تعهدات هستهای ایران در برجام مشخص است و بعید است که تهران در صورت بازگشت کامل تمام اعضای اولیه به توافق، مطالبهای فراتر از برجام داشته باشد.
«آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه امریکا نیز روز پنجشنبه در گفتوگو با برنامه «امروز» شبکه چهار رادیو بیبی سی، با تکرار اتهامزنی به ایران ادعا کرد که ایالات متحده هنوز از تمایل ایران برای کنار گذاشتن برنامه هستهایاش اطمینان ندارد. این دیپلمات امریکایی با اشاره به مذاکرات «وین» در خصوص احیای برجام گفت: «ما به همراه شرکای اروپایی خود، روسیه و چین و بهطور غیرمستقیم ایران در (مذاکرات) وین مشارکت داشتهایم. ما جدیت در هدف خود برای بازگشت به تعهدات برجامی را نشان دادهایم، مسالهای که نمیدانیم این است که آیا ایران آمادگی دارد که همان تصمیمات مشابه را اتخاذ کند و به جلو پیش برود یا خیر». وی در ادامه مدعی شد که ایران در حال نزدیک شدن به نقطه توانمندی برای تولید تسلیحات اتمی است و در این خصوص گفت: «قبل از آنکه چند سال پیش، توافق (برجام) حاصل شود، ایران چندین هفته با تولید مواد شکافپذیر برای (ساخت) یک سلاح هستهای فاصله داشت و برای ما زمانی برای آنکه بتوانیم اقدامی انجام دهیم، باقی نمیگذاشت». به گزارش خبرگزاری فارس، وزیر خارجه ایالات متحده بدون آنکه به خروج امریکا از برجام و تداوم سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی ایران اشاره کند، ادامه داد: «در حال حاضر، متاسفانه، ایران بسیاری از محدودیتهایی را که طبق این توافقنامه وضع شده بود، برداشته است و هماکنون بار دیگر به نقطهای نزدیکتر و نزدیکتر شده است که زمان گریز (هستهای) را به تنها چند ماه یا حتی کمتر کاهش دهد».
تنها چند ساعت پس از این خبرسازی اکسیوس و اظهارات وزیر خارجه ایالات متحده، رسانههای متفاوت به نقل از یک مقام ارشد امریکایی، اطلاعات تازهتری درباره روند جاری در وین منتشر کردند. اظهاراتی مفصل که تنها هدف آن پاس دادن توپ به زمین ایران در این دور از رایزنیهای وین بود. براساس ترجمه خبرگزاری فارس، این مقام امریکایی با تاکید بر اینکه برجام از قبل مورد توافق قرار گرفته، گفت: قرار نیست چیز جدیدی ابداع شود اما برخی تحریمهای دولت قبلی که با برجام سازگار است زیر سوال نخواهند رفت. اگر ایران تصمیم بگیرد به برجام بازگردد کار به سرعت پیش خواهد رفت و عملی شدن آن نیز سریع خواهد بود.
این مقام امریکایی که از اعضای هیات این کشور در رایزنیهای وین است در ادامه گفت: «اگر بخواهیم واقعبین باشیم و ایالات متحده اینطور است، ایالات متحده میداند برای بازگشت به پایبندی، چه کارهایی برای برداشتن تحریمهایی که در برجام به آن متعهد شده باید انجام دهد. ما همچنین میدانیم ایران باید چه کارهایی برای بازگشت به پایبندی نسبت به تعهدات برجامی انجام دهد. او با اشاره به اثرات مخرب خروج دولت قبلی امریکا از برجام گفت: «فکر میکنم آزمونی که ظرف چند سال گذشته داده شد، درست عکس این را نشان داد و بدون برجام و با اعمال مجدد همه تحریمها و اعمال تحریمهایی جدید، اکنون برنامه هستهای ایران به سرعت پیش میرود و رفتار آن در منطقه تهاجمیتر شده است.»
در حالی که مقامهای ایرانی بهرغم خروج امریکا از برجام در سال 2018 و وضع شدیدترین تحریمها علیه تهران با استفاده از حقوق تعیینشده برای خود در برجام، کاهش تعهدات برجامی را پیش برده اما شاکله توافق را با تدبیر حفظ کردند، این دیپلمات امریکایی مدعی شد که اگر ایران آمادگی آن را ندارد، دولت بایدن به اوضاع رسیدگی خواهد کرد و هرکاری که لازم باشد انجام میدهد تا ایران به بمب اتمی دست پیدا نکند. بنابراین ما برای این سناریو نیز آماده هستیم.» وی در پاسخ به این سوال که آیا توافق با ایران به منزله بازگشت به شرایط سال ۲۰۱۸ خواهد بود و اینکه آیا منقضی شدن تحریمهای تسلیحاتی علیه ایران نیز به همان مرحله برمیگردد، گفت: «ما بازگشت به پایبندی نسبت به برجام را در نظر داریم و هرچه با آن سازگار نباشد باید برداریم. میخواهم از این فرصت استفاده میکنم تا نکتهای را روشن کنم. در این راستا، مبنای استنادی برخی تحریمها که توسط دولت ترامپ وضع شدهاند را زیر سوال نمیبریم، چیزی که آن را مورد سوال قرار میدهیم این است که آیا آن تحریمها با بازگشت به برجام سازگار هستند یا خیر. ارزیابی ما و تشخیص امنیت ملی ما این است که در راستای امنیت ملی ما است که در صورت بازگشت ایران به پایبندی به برجام ما هم به پایبندی به این توافق بازگردیم بنابراین ما هر چیزی را که از سال ۲۰۱۷ اتفاق افتاده مورد بررسی قرار خواهیم داد و اگر موارد پیچیدهای در این میان وجود داشته باشد باید نگاه دقیقتری به آن داشته باشیم.
این دیپلمات ارشد امریکایی در پاسخ به سوالی درباره اظهارات مقامات امریکایی درباره جدیت ایران در مذاکرات وین گفت: «سوال اینجا است که آیا ایران متوجه این مساله هست که نمیتوانیم در شرایطی قرار بگیریم که امریکا کاری بیش از آنچه این توافق طلب میکند درخصوص رفع تحریمها انجام دهد و ایران کار کمتری برای بازگشت به پایبندی انجام دهد. تا زمانی که بر سر همهچیز توافق صورت نگیرد، هیچ چیزی مورد توافق نیست و این مساله در اینجا هم صدق میکند. در زمینه توافق بر سر تحریمها، گامهای هستهای و همچنین ترتیببندی و جدول زمانی برای اجرایی شدن این گامها از سوی دو طرف، کارهای زیادی باید انجام شود. ممکن است زیاد به نظر برسد. اگر دیدگاه عملگرایانه و واقعبینانهای وجود داشته باشد این کار میتواند با سرعت انجام شود. سرعت این روند باید شتاب بیشتری گیرد تا بتوانیم ظرف هفتههای آتی به توافق برسیم که البته تضمینی برای آن وجود ندارد.»
او در ادامه بار دیگر توپ را به زمین ایران انداخته و مدعی شد: «میدانیم چیزهای مهمتری هست که ایران میخواهد از این توافق کسب کند و ما آماده هستیم فورا پس از رسیدن به تفاهم برای بازگشت به برجام بنشینیم و آن را براساس منافع مشترک تقویت کنیم. اما همچنین معتقدیم که باید گفتوگوهایی درباره برخی مسائل که درباره تنشزدایی در منطقه و افزایش امنیت منطقه ذکر کردید، انجام شود که به معنای تغییر سیاست ایران است. معتقدیم که بخشی از این گفتوگوها اکنون در حال انجام است و به محض بازگشت به برجام ممکن است این گفتوگوهای گستردهتر انجام بشوند یا نشوند.»
همزمان با این موضعگیری مقام امریکایی، خبرنگاران رسانههای متفاوت در این کشور اقدام به تحلیل وضعیت ایران در رایزنیهای وین در سایه دو تحول جاری (انتشار سخنان محرمانه وزیر خارجه ایران درباره نقش سایر نهادها در سیاست خارجی ایران و اظهارات رهبری در این باره) و پیش رو (انتخابات ریاستجمهوری 1400) پرداختند. برخی از این خبرنگاران با اشاره به این دو تحول ادعا کردند که مذاکرهکنندگان ایرانی در وین به دلیل اختلافهای جناحی در داخل در نتیجه فضای انتخابات از قدرت مانور چندانی برخوردار نیستند. برخی دیگر نیز از بیمیلی حاکمیت در ایران برای حلوفصل پرونده برجام در واپسین هفتههای دولت حسن روحانی سخن گفته و ادعا کردند که شاید ترجیح طرف امریکایی نیز این باشد که احیای برجام را با مذاکرهکنندگان دولت بعدی در ایران پیش ببرد.
ایران پاسخ امریکا را داد:
انتخابات تاثیری بر مذاکرات وین ندارد
عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه که ریاست هیات مذاکرهکننده ایران در وین را برعهده دارد بامداد پنجشنبه به وین رسید. نخستین رایزنی عراقچی با رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی بود که به گزارش رسانهها قرار است به زودی به ایران سفر کند. بعدازظهر روز جمعه نیز عراقچی در جلسه کمیسیون مشترک برجام با حضور هیاتهای 1+4 حاضر شد. آنچه رسانهها از جریان رایزنیها در این جلسه دریافتند این بود که از ظهر روز گذشته دو گروه کارشناسی رفع تحریم و هستهای به سرعت کار خود را آغاز کردهاند. اما بخش مهم تحولات روز گذشته در وین به سخنان عباس عراقچی پس از نشست کمیسیون مشترک برجام اختصاص داشت؛ گفتوگویی که در آن عراقچی پاسخ فضاسازیهای صورتگرفته در 48 ساعت گذشته توسط رسانهها و مقامهای امریکایی را داد.
به گزارش «اعتماد»، معاون سیاسی وزیر خارجه در گفتوگو با خبرگزاری صدا و سیما درباره این دور از رایزنیهای وین گفت: روز جمعه هیاتها بعد از چند روزی که برای مشورت به پایتختهایشان برگشته بودند، با انرژی جدیدی بحثها را شروع کردند. آنچه از جلسه اول میشود استنباط کرد، جدیت همه طرفها برای رسیدن به یک راهحل و احیای مجدد برجام است. این را در همه هیاتها میشد مشاهده کرد و هرکدام به نوعی در جلسه اول این موضوع را بیان کردند. اخباری که از سمت امریکاییها به ما منتقل میشود این است که آنها هم برای بازگشت به برجام جدیت دارند و الان اعلام آمادگی کردهاند که بخش بزرگی از تحریمهای خودشان را بردارند. البته از نظر ما هنوز این روند کامل نیست و به همین دلیل مذاکرات ادامه مییابد تا وقتی به همه خواستههای خودمان در این زمینه برسیم.
معاون سیاسی وزیر خارجه در این بخش از سخنانش پاسخ فضاسازیهای صورتگرفته علیه تیم مذاکرهکننده ایران را داده و افزود: اگر خواستههای ما تامین شود، جمهوری اسلامی ایران نیز کاملا جدی است که به اجرای کامل برجام مجددا برگردد و این اراده جمهوری اسلامی ایران است که اتخاذ شده و هیچ ارتباطی هم با مسائل دیگر در تهران ندارد، با امر انتخابات که طبیعتا موضوع مهمی در کشور است، هیچ ارتباطی ندارد. مذاکرات ما فارغ از مسائل حاشیهای و جانبی برگزار میشود. این مذاکرات اهداف ملی داشته و منافع ملی را در نظر دارد. ما صرفا در راستای خطوط تعیینشدهای که از مواضع قطعی نظام است برای منافع کشور و برداشته شدن تحریمها حرکت میکنیم. این جدیت ما در جلسه منعکس شده است و در مجموع دور جدید را با انرژی مثبت جدیدی شروع کردیم و امیدواریم بتوانیم در کوتاهترین زمان ممکن کار خودمان را جمعبندی کنیم. پیشبینی زمان رسیدن به توافق ممکن نیست ولی امیدواریم سریعتر بتوانیم انجام دهیم. طبیعتا چالشهایی که وجود دارد و موارد مورد اختلاف نظر کوچک نیست و باید بحث و مذاکره درباره آن انجام شود تا بشود راهحلهایی را پیدا کرد.
روایت روسی از مذاکرات:
هیاتها آماده پایان کار هستند
«میخاییل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی مستقر در وین تنها چهره رسانهای فعال در جمع 1+4 است. اولیانوف که پیش از آغاز رسمی کمیسیون مشترک برجام در وین با انتشار یک توییت ادعا کرده بود که شاید این دور از رایزنیها دور پایانی باشد پس از پایان نشست کمیسیون مشترک، اطلاعات داده شده به مخاطبانش در توییتر را بهروزرسانی کرده و نوشت: «کمیسیون مشترک برجام در نشست روز جمعه، دور جدیدی از گفتوگوها برای احیای کامل توافق هستهای [ایران] را آغاز کرد. مشارکتکنندگان توافق کردند تا روند [مذاکرات] را تقویت کنند. به نظر میرسد هیاتها برای باقیماندن در وین به هر میزانی که نیاز باشد، تا رسیدن به هدف خود آماده هستند».
پیشبینی مذاکرات طولانیتر
پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام، لورانس نورمن خبرنگار روزنامه والاستریت ژورنال در وین به نقل از یک دیپلمات ارشد اروپایی نوشت: دور چهارم مذاکرات وین احتمالا از سه دور قبلی طولانیتر خواهد بود. کارهای زیادی باید انجام شود و کار بسیار بسیار پیچیدهای بر عهده داریم زیرا جزییات زیاد و مسائل مختلفی وجود دارد که باید حلوفصل شوند. اکنون در حال آغاز دور بسیار مهمی [از مذاکرات] هستیم که احتمالا طولانیتر از سه دور قبلی خواهد بود زیرا اکنون هرکس نظر متفاوتی در این زمینه دارد که توافق باید چگونه باشد و باید آن را روی کاغذ بیاوریم. محدودیت زمانی دقیقی [برای حصول توافق] تعریف نشده است. با این حال همه طرفها این را در نظر دارند که هرچه زودتر به آن دست یابند بهتر خواهد بود زیرا در ادامه راه، اوضاع پیچیدهتر خواهد شد».
این خبرنگار امریکایی با اشاره به آسودگی نسبی مقام اروپایی در خصوص شکافهای موجود بین سه کشور اروپایی، امریکا و ایران به نقل از او نوشت، مشاهده مواضع حداکثرخواهی از طرفها طبیعی است زیرا هنوز برای کسب امتیاز و رسیدن به توافقات در زمینه تحریمها، سانتریفیوژها و دیگر مسائل زمان کافی وجود دارد. برخلاف امریکا که مدعی است ایران مواضع غیرواقعبینانهای اتخاذ کرده است، این مقام اروپایی گفت «نمیگویم ایران واقعبین نبوده است» و پیچیدگیهای موجود به خاطر تغییراتی است که از زمان توافق برجام در سال ۲۰۱۶ ایجاد شده و باید با این واقعیت جدید انطباق پیدا کرد.
جو بایدن رییس جمهور آمریکا شامگاه جمعه گفت که ایران درباره مذاکرات وین جدی است. او در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا ایران در خصوص مذاکراه برای کنترل فعالیت هستهای این کشور جدیت دارد گفت: «بله، اما اینکه تا چه اندازه جدی هستند و آماده انجام چه اقداماتی هستند، مسئله متفاوتی است. هنوز در حال گفتوگو هستیم.»
اگر خواستههای ما تامین شود، جمهوری اسلامی ایران نیز کاملا جدی است که به اجرای کامل برجام مجددا برگردد و این اراده جمهوری اسلامی ایران است که اتخاذ شده و هیچ ارتباطی هم با مسائل دیگر در تهران ندارد، با امر انتخابات که طبیعتا موضوع مهمی در کشور است، هیچ ارتباطی ندارد. مذاکرات ما فارغ از مسائل حاشیهای و جانبی برگزار میشود. این مذاکرات اهداف ملی داشته و منافع ملی را در نظر دارد. ما صرفا در راستای خطوط تعیینشدهای که از مواضع قطعی نظام است برای منافع کشور و برداشته شدن تحریمها حرکت میکنیم. این جدیت ما در جلسه منعکس شده است و در مجموع دور جدید را با انرژی مثبت جدیدی شروع کردیم و امیدواریم بتوانیم در کوتاهترین زمان ممکن کار خودمان را جمعبندی کنیم.
دیدگاه تان را بنویسید