موج جدید مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران؟
= سجاد ناصری مدیر خبرگزاری ایرکا افغانستان: موج مهاجرتی در کار نخواهد بود جنگ روانی است
=نوذر شفیعی کارشناس بین‌الملل:شاهد موج مهاجرت خواهیم بود هرچند ایران توانایی پذیرایی ندارد
آفتاب یزد _ یگانه شوق الشعرا:بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران در سال ۲۰۲۰ به رقم بی‌سابقه‌ی ۸۰۰ هزار نفر رسید. این بیشترین میزان بازگشت مهاجران افغانستانی در سالیان اخیر است.در سال‌های اخیر به دلایل شرایط اقتصادی، کاهش سطح درآمد‌ها و کاهش ارزش پول بسیاری از مهاجران افغان از ایران به کشور خود بازگشتند و بحث مهاجرت معکوس مطرح شد.این روزها با توجه به اینکه شرایط افغانستان به دلیل جنگ‌های داخلی این کشور شرایط بسیار خاصی است؛ فرضیه ورود موج جدید مهاجر به کشور ما مطرح می‌شود. از سوی دیگر کشور ما دچار مشکلات فراوان و گسترده‌ای است از کرونا تا بی‌آبی و مشکلات اقتصادی که بخشی از مسائل جامعه ایران هستند. حال با توجه به شرایط خاص افغانستان و امکان مهاجرت افغان‌ها به ایران سوال ما این است که آیا ایران پتانسیل میزبانی از مهاجران را دارد یا خیر؟
>رکوردشکنی خروج مهاجرین افغان از ایران
طبق آخرین آمارهای سازمان جهانی مهاجرت، ایران در سال2020میزبان حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر مهاجر بین‌المللی بود. ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از این مهاجران افغانستانی، ۸۴.۱ هزار نفر عراقی و ۲۷.۹ هزار نفر از این مهاجران پاکستانی بودند. ایران در سال ۱۹۹۰ میزبان حدود ۴.۳ میلیون نفر مهاجر بین‌المللی از کشورهای مختلف بود. اما پس از این سال تعداد مهاجران در ایران روندی کاهشی را تا سال ۲۰۰۰ طی کرد. تعداد مهاجران در ایران بعد از سال ۲۰۰۰ تقریبا عددی ثابت بوده است.از ۲.۷ میلیون نفر مهاجر حاضر در ایران ۹۷۹ هزار نفرشان پناهنده محسوب می‌شدند.تعداد مهاجران بدون مدرک و غیرقانونی حاضر در ایران هیچ‌گاه به صورت دقیق مشخص نشده است. حتی عدد ۲.۷ میلیون مهاجر نیز از سوی سازمان جهانی مهاجرت آماری برآوردی است. از آن جا که ورود مهاجران غیرقانونی از مرزها به‌صورت قاچاق است، هیچ گونه آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد. اما در مورد بازگشت مهاجران غیرقانونی افغانستانی که عمده‌ی مهاجران حاضر در ایران را تشکیل می‌دهند داده‌هایی وجود دارد.طبق آخرین آمارها، در سال ۲۰۲۰ بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران به کشور خودشان رکوردشکنی کرد. تا اوایل ماه دسامبر سال ۲۰۲۰ مجموع تعداد مهاجرین افغانستانی خارج شده از ایران به قصد کشور افغانستان به ۸۰۰ هزار و ۱۰۹ نفر رسید. این بیشترین تعداد بازگشت در سالیان گذشته است. متوسط بازگشت سالانه‌ی مهاجران افغانستانی ۵۲۵ هزار نفر در سال بود. در سال ۲۰۱۸ و با وخیم شدن اوضاع اقتصادی ایران بازگشت مهاجران افغانستانی افزایش یافته بود به میزان ۷۵۷ هزار نفر رسیده بود. اما این رکورد هم جابه‌جا شد.از طرفی تعداد مهاجران افغانستانی بازگشته از پاکستان در مدت مشابه ۶۱۹۱ نفر بوده که کمترین تعداد بازگشت طی سالیان اخیر است.از ۸۰۰ هزار و ۱۰۹ نفری که از ایران بازگشته‌اند، ۴۹۹ هزار و ۸۸۵ نفر به صورت داوطلبانه و ۳۰۰ هزار و ۲۲۴ نفر با دستگیری توسط نیروی انتظامی و رد مرز شدن به افغانستان بازگشته‌اند. میزان بازگشت داوطلبانه مهاجران افغانستانی در سال ۲۰۲۰ نسبت به سالیان گذشته افزایشی بی‌سابقه را نشان می‌دهد. وخامت شرایط اقتصادی ایران و شیوع کرونا از عوامل تاثیرگذار بر افزایش بازگشت مهاجران افغانستانی از ایران بوده است.در سالیان اخیر همواره تعداد مهاجران بدون مدرک دستگیرشده توسط نیروی انتظامی که رد مرز می‌شدند از مهاجران داوطلب بازگشت بیشتر بود. اما در سال ۲۰۲۰ این روند معکوس شد و اکثر مهاجران افغانستانی به صورت داوطلبانه به کشور خودشان بازگشتند.
>آغاز موج جدید مهاجرت
باتوجه به تعریف پدیده مهاجرت معکوس و آمارهای بازگشت مهاجرین از ایران به افغانستان در ادامه به آغار موج جدید مهاجرت در افغانستان اشاره کرده‌ایم که ممکن است پدیده مهاجرت معکوس را تحت الشعاع قرار بدهد. با آغاز خروج
غیر مسئولانه نظامیان آمریکایی و غربی از افغانستان که با پیشروی سریع طالبان در مناطق جنوبی،مرکزی و شمالی همراه بوده است، هجوم مردم برای دریافت گذرنامه برای خروج از این کشور شدت گرفته است.به گزارش ایرنا،آمریکایی‌ها که برای سرکوب القاعده و گروههای تروریستی به افغانستان لشکرکشی کردند، پس از گذشت ۲۰ سال با پذیرش شکست و بدون کمترین دستاوردی،با عملکرد خود افغانستان را در آستانه یک جنگ داخلی خونین قرار داده اند.حامد کرزی رئیس جمهوری سابق افغانستان در گفتگو با «آسوشیتیدپرس» اعلام کرد:بدنبال خروج نیروهای خارجی از افغانستان و عدم حمایت هوایی آنها از ارتش افغانستان طی دو ماه گذشته افراد گروه طالبان بصورت بی‌سابقه پیشروی کرده و بیش از ۶۰ شهرستان را به کنترل خود درآورده اند.براساس گزارش منابع خبری در افغانستان در ۲۰ روز گذشته درگیری‌ها در استان قندوز در شمال و دایکندی در مرکز این کشور باعث آوارگی هفت هزار نفر شده است که بیش از ۲ هزار نفر از استان قندوز به کابل پایتخت رسیده اند.موج جدید جنگ و ترس از آغاز یک جنگ داخلی و کشتار دیگر در افغانستان باعث شده است که این روزها تعداد زیادی از مردم برای گرفتن گذرنامه به اداره گذرنامه هجوم آورند.هر روزصف‌های طویلی از متقاضیان دریافت گذرنامه درمحل این اداره تشکیل می‌شود.بیشتر متقاضیان را افرادی تشکیل می‌دهند که در ۲۰ سال گذشته با نهادها،موسسات و
نظامیان خارجی کار کرده‌اند و اکنون نگران جان خود و
خانواده هایشان هستند.هرچند گروه طالبان در اطلاعیه‌ای اعلام کرد اگر این افراد از گذشته خود پشیمان باشند و توبه کنند آنها را خواهند بخشید اما این افراد می‌گویند این گروه به آنها رحم نمی‌کند.در کنار این افراد تعداد زیادی از نسل جوان افغانستان که طی ۲۰ سال گذشته بزرگ شده‌اند از ترس آغاز یک جنگ دیگر قصد خروج از کشور را دارند.نگرانی از موج جدید مهاجرت در کشور همسایه جنوبی افغانستان (پاکستان) نیز بوجود آمده است و شاه محمودقریشی وزیر امور خارجه پاکستان گفته است که اگر طالبان قادر شوند در افغانستان پیشروی کنند آنها مرزهای خود را روی مهاجران خواهند بست.
>بعید است که این جنگ روانی باعث مهاجرت گسترده شود
در این باره سجاد ناصری مدیر خبرگزاری ایرکا افغانستان به آفتاب یزد گفت:«تحولات افغانستان بسیار پیچیده است و نیاز به بررسی‌های عمیق دارد.دلیل آن هم تعداد بازیگران داخلی و خارجی این کشور است. طالبان، طالبان زمان گذشته یعنی سال 1377 و 1378نیست که بخواهد موج جدیدی را ایجاد کند. آمریکایی‌ها با اعلام خروج خود از کشور افغانستان بزرگترین پایگاه نظامی خود را در این کشور بدون اطلاع دولت واگذار کردند. این یک جنگ روانی است که آمریکایی‌ها به راه انداخته‌اند و حتی کلیپ‌های سال‌های گذشته را از طالبان نشر داده‌اند تا افکار عمومی جامعه به سمت و سوی بحران برود.یعنی به این وسیله در افغانستان بحران زایی کند تا بتواند به اهداف خود برسد. پس آمریکا می‌خواهد یک جنگ روانی در جامعه افغانستان به راه بیندازد که من بعید می‌دانم چنین اتفاقی رخ دهد که موج مهاجرین به راه افتد. به شدت سال‌های قبل کشتار وجود ندارد و اصلا هدف آمریکا این است که افغانستان را با کمک دولت افغانستان ناامن کند.بعید است که این جنگ روانی باعث مهاجرت گسترده شود. اگر هم مهاجرتی رخ دهد کشوری مانند ایران مجبور است به دلیل امنیت خود هم یکسری پناهگاه‌هایی در مرزها برای سکونت مهاجرین افغان در نظر بگیرد. در افغانستان الان هم مردم مهاجرت می‌کنند ولی از شهرستان‌ها به مرکز استان‌ها می‌روند اما هجوم به مرزها بعید است. زیرا آمریکا صرفا می‌خواهد بگوید اگر ما خارج شویم کشور دچار بحران می‌شود. »
>باید منتظر مهاجرت گسترده باشیم
این درحالیست که نوذر شفیعی کارشناس بین‌الملل در این خصوص به آفتاب یزد گفت:« مهاجرت یکی از پیامدهای
اجتناب ناپذیر جنگ است. از سال 2001 تا الان که انتظار می‌رفت با توجه به حضور آمریکایی‌ها و شکل‌گیری دولت مرکزی در کشور افغانستان مهاجرت‌ها معکوس شود که تا حدی هم این اتفاق افتاد ولی علی‌ایحال به دلیل درگیری‌های افغانستان نزدیک به 2 میلیون و 700 هزار نفر افغان‌ها مجدد به کشورهای مختلف آواره شدند و حتی 4 میلیون نفر هم در داخل افغانستان جا به جا شدند. در شرایطی که دولت افغانستان وجود داشت و ثبات نسبی هم در این کشور بود در حوزه مهاجرت این اتفاقات حادث شد.الان به طور طبیعی وقتی که درگیری‌های داخلی تشدید شود ما باید انتظار داشته باشیم که که یکی از پیامدهای این تشدید درگیری‌ها شروع جدید موج مهاجرت‌ها هم در داخل افغانستان و هم بیرون از افغانستان باشد. الان تقریبا از 430 فرمانداری افغانستان نزدیک به 117 عدد از آنها به دست طالبان افتاده است و از این تعداد مجددا 15 فرمانداری توسط دولت بازپس گرفته است.این‌ها نشان می‌دهد که ما در آینده قرار است شاهد تشدید درگیری‌های داخلی در افغانستان و به تبع آن تشدید موج مهاجرت‌ها در داخل و بیرون از افغانستان باشیم.مشکل در این موضوع این است که هم منطقه به منطقه ناامن تبدیل شده است و هم بیماری کرونا مزید بر علت شده است و هزینه‌های مهارجرت را هم برای مهاجرت و هم برای کشورهای پذیرنده افزایش می‌دهد. تحت این شرایط کشورها چاره‌ای جز این ندارند که مهاجرت را از مبدا مهار کنند.یعنی باید سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای مختلف باید درصدد آن برآیند که فکری به حال کاهش تنش در افغانستان داشته باشند زیرا وقتی که مهاجرت اتفاق افتد مهار آن بسیار دشوار است.»
>اقتصاد ایران توانایی جذب مهاجرین را ندارد
این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا کشور ما توانایی میزبانی از موج جدید مهاجرت از افغانستان را دارد گفت:«به دلایل مختلف پاسخ من به این سوال منفی است. یکی به دلیل اینکه در حال حاضر نزدیک به سه میلیون مهاجر داخل ایران است و خود این مهاجرین فشارهای سنگینی را بر گرده اقتصاد، فرهنگ و سیاست ایران تحمیل می‌کند. حال اگر بر این تعداد افزوده شود قطعا فشار‌ها روی ایران سنگینی خواهد کرد و به دلیل تحریم‌ها اقتصاد ایران توانایی جذب مهاجرین را ندارد. مضاف بر اینکه کووید 19 به اندازه کافی برای همه کشورها نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است و حال اگر این موج از مهاجرت‌ها با اپیدمی همراه شود دغدغه‌ها و نگرانی‌ها بیشتر می‌شود. به این دلیل که ایران نه تنها توانایی پذیرش مهاجرین جدید را ندارد بلکه باید سایر کشورها به همراه ایران در پی متوقف کردن منازعات در افغانستان باشند. ایران فقط یک درصد جمعیت خود را توانسته است واکسینه کند و به طور جدی با مشکل واکسیناسیون مواجه است. تحت این شرایط باید قبل از ورود مهاجرین هم دولت ایران و هم جامعه جهانی در جهت تقویت روند واکسیناسیون در ایران اقدام کنند و حتی باید ایران این امکان را داشته باشد که حتی فراتر از مرزهایش به مقابله با کرونا بپردازد. این‌ها بخشی از نگرانی‌هایی است که وجود دارد. در صورت تشدید جنگ و مهاجرت کار کشورهای همسایه به شدت دشوار خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید