انتخاب وزیر خارجه انتخاب راننده قطار نیست

روز جمعه ۲۸ خرداد ماه سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری برگزار و در این دور از انتخابات آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی با کسب ۱۸ میلیون و ۲۱ هزار و ۹۴۵ رای به عنوان هشتمین رئیس جمهور ایران انتخاب شد. در حالی که به مراسم تحلیف و اعلام اسامی وزرای مورد نظر رئیس جمهور منتخب برای تصدی وزارتخانه‌ها از جمله وزارت امور خارجه نزدیک می‌شویم که گمانه‌زنی‌هایی در برخی رسانه‌ها درباره وزرای مدنظر آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی مطرح می‌شود. 

در همین خصوص «صباح زنگنه» نماینده پیشین جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری اسلامی و کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، درباره ویژگی‌های وزیر خارجه و وزارت خارجه دولت پیش رو عنوان کرد: وزارت امور خارجه و نقشی که می‌تواند در روابط خارجی ایفا کند، اعم از روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی و نقشی که می‌تواند در کمک به برنامه‌های کشور در راستای توسعه و رشد اقتصادی، علمی، فنی و فناوری کند، نیازمند تفکر جامعی است.

وی توضیح داد: به این معنا که وزارت امور خارجه تنها با تعیین یک وزیر نمی‌تواند به سمت آن اهدافی که نظام دنبالش است، حرکت کند، چرا که این تفکر یک تفکر بسیار محدود و نارسا خواهد بود.

زنگنه با بیان این‌که باید ابعاد گوناگون موثر در ایفای نقش وزارت امور خارجه دیده شود، یکی از این ابعاد این است که دولت و مجموعه نظام اهدافشان مشخص، منسجم و هماهنگ باشد. این موضوع کمک می‌کند که هر کسی با داشتن شرایط شخصی و توان ظرفیتی بتواند در این زمینه درست حرکت کند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: انتخاب وزیر خارجه مثل انتخاب یک راننده قطار و اتوبوس نیست که هر کسی بیاید رانندگی کند و قطار و اتوبوس به مقصد برسد، باید دید که این اتوبوس دارای چه امکاناتی است و در چه جاد‌ه‌ای قرار است حرکت کند؟ آیا ریل دارد؟ و آیا پایان مسیر دریا و دره عمیقی است یا خیر.

* شخص وزیر به تنهایی نمی‌تواند کارایی داشته باشد

وی در تشریح ابعاد دیگر این مسئله با بیان این‌که شخص وزیر باز هم به تنهایی نمی‌تواند کارایی داشته باشد، افزود: همکاران، دستیاران و معاونان وزیر هم باید باکفایت و کارا باشند. یعنی هم وزیر باید کارآمد، آشنا به مسائل و مطلع باشد و ابعاد قضایای داخلی، خارجی و بین‌المللی و دوجانبه را خوب بفهمد و هم این‌که بتواند همکارانش را درست انتخاب کرده و در مناصب مختلف بچیند.

نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری اسلامی به بحث ساختار وزارت امور خارجه نیز اشاره کرد و با بیان این‌که ساختار وزارت امور خارجه یکی دو بار تغییر کرده و در یک جاهایی توانسته مفید باشد و در جاهای زیادی به خصوص با تغییرات اخیر کارایی لازم را نداشته است، اظهار داشت: این ساختار باید عوض شود. این ساختار مسائل فنی زیادی دارد و برای این‌که کارایی داشته باشد باید مثل عقربه‌های ساعت مکمل هم باشند و کار را به پیش ببرند.

* تعیین دبیرکل در وزارت امور خارجه

وی به استقرار یک نیروی ثابت و دائمی در وزارت امور خارجه که در برخی کشورها تحت عنوان دبیرکل وزارت خارجه نامیده می‌شود اشاره کرد و گفت: این موضوع در کشور ما می‌تواند در ساختار معاونت اداری و مالی تعریف شود. یک معاون دائم یا یک دبیرکل دائم نباید به رفتن به مسافرت و ماموریت و یا تغییر هر چند سال یک بار بیندیشد. نه خودش و نه وزیر و نه مجموعه نظام اعم از رئیس جمهور و مسئولان بالاتر نباید به این فکر بیفتند که آن مقام ثابت تغییر کند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: مقام ثابت، خزانه تجربیات وزارتخانه می‌شود، حالا وزیر ممکن است عوض شود و عضو یک جریان و حزب خاص باشد و برود و بیاید، ولی آن مقام ثابت باید به دور از حزب و جریان سیاسی و شخصیتی کاملا با تفکر خدمت به ملت و کشور باشد.

به گفته زنگنه بعد از این که این شرایط و مقدمات فراهم شد، یک وزیر خارجه می‌تواند با قوت و قدرت اولویت‌هایش را معرفی کند.

وی افزود: این اولویت‌ها می‌تواند کمک به اقتصاد کشور و یا بهبود و توسعه روابط دوجانبه با منطقه و همسایگان باشد و یا هر دو را شامل شود. اما بدون اصلاح رویکرد کلی دولت نسبت به روابط خارجی، هیچ کدام از این بحث‌ها و اولویت‌ها معنی پیدا نخواهد کرد.

زنگه در پایان گفت: با داشتن این مجموعه از الزامات می‌شود امیدوار بود که یک وزارت امور خارجه موفق و یک وزیر موفق می‌توانیم داشته باشیم.