مواضع رهبری در مورد مذاکرات برجام در تحلیل رسانه آمریکایی

، "نیویورک تایمز" درگزارشی به مواضع و صحبت های اخیر مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیات دولت، راجع به مذاکرات هسته ای با غرب و آمریکا، و به طور خاص تاکیدات ایشان مبنی بر غیرقابل اعتماد بودنِ آن‌ها پرداخته و این موضع گیری ها را نشان از آن دانسته که روند آتی مذاکرات هسته ای ایران با کشورهای غربی، با چالش های اساسی رو به رو خواهد بود و اساسا ایران، مخصوصا در دولت جدیدِ این کشور که در روزهای آتی در قدرت مستقر می شود، بنا ندارد به هر قیمتی، به توافقی جدید با غرب در راستای احیای برجام دست یابد. 

نیویورک تایمز در این رابطه می نویسد: «رهبر انقلاب اسلامی ایران "آیت آلله خامنه ای" به تازگی در موضع‌گیری، ایالات متحده آمریکا را در روند مذاکرات هسته ای با ایران، به دورویی متهم کرده و به طور خاص از غیرقابل اعتماد بودنِ آمریکا سخن گفته است. امری که به زعم بسیاری از ناظران و تحلیلگران می تواند در ادامه راه، موجب پیچیده تر شدنِ بیش از پیش روند مذاکرات هسته ای وین که با هدف احیای برجام انجام می شود، گردد. 

مواضع اخیر رهبری جمهوری اسلامی ایران، یک هفته قبل از خروج حسن روحانی و دولت وی از قدرت(پس از هشت سال حضور در قدرت)، انجام می شوند. توافق برجام میان ایران و قدرت های جهانی، در دوره حضور حسن‌روحانی در قدرت به امضا رسید. 

در شرایط کنونی، سرنوشت مذاکرات هسته ای ایران و غرب که در مدت اخیر در وین پایتخت اتریش در جریان بوده، به دستان "ابراهیم رئیسی" رئیس جمهور جدید ایران که دیدگاه های نزدیکی با رهبری جمهوری اسلامی ایران در نوع تعامل با غرب دارد و در کمتر از یک هفته دیگر، در قدرت مستقر خواهد شد، سپرده می شود.

برخی ناظران و تحلیلگران بر این باورند که مواضع اخیر رهبری جمهوری اسلامی ایران، جدای از اینکه به نوعی، تبعات منفی اعتماد به غرب را گوشزد می کرد، در عین حال، این سیگنال را نیز به طرف های غربی رساند که در ادامه راه و در مسیر تعامل هسته ای با ایران، بایستی با چالش های زیادی رو به رو شوند و اساسا ایران بنا ندارد در رابطه با مذاکرات هسته ای با غرب، موضعی انفعالی را اتخاذ کند. 

آیت الله خامنه ای در دیدار با اعضای هیات دولت ایران گفته است: "یک تجربه مهم در این دوره(در دوره دولت حسن روحانی) که نسل های آتی نیز باید از آن استفاده کنند، بی اعتمادی به غرب است". وی ادامه می دهد: "در این دولت، این نکته روشن شد که اعتماد به غرب راهگشا نیست و آن ها هر زمان و هر کجا که بتوانند، به ایران ضربه می زنند. اگر هم در جایی به ایران حمله کرده و آسیبی نمی زنند، دلیل آن این است که نمی توانند". 

ایران و غرب در سال 2015، توافق جامع اقدام مشترک(برجام) را به امضا رساندند که بر اساس آن، ایران تا حدی محدودیت هایی را بر برنامه هسته ای خود می پذیرفت و در نقطه مقابل، از برخی امتیازات اقتصادی و لغو تحریم‌های هسته ای بهره می برد. با این همه، "دونالد ترامپ" رئیس جمهور سابق آمریکا در سال 2018، به صورت یکجانبه از توافق برجام خارج شد و ضمن ناکافی دانستنِ محدودیت ها علیه ایران در قالب برجام و لزوم گسترده کردن چهارچوب توافق با ایران، در قالب "کارزار فشار حداکثری"، تحریم های گسترده ای را علیه ایران وضع کرد که تا حد زیادی اقتصاد این کشور را با چالش رو به رو کردند. ایران نیز از آن زمان تاکنون، تبعیت و پیروی از الزامات توافق هسته ای برجام را پله به پله متوقف ساخته است. 

با این همه، از زمان روی کار آمدن دولت بایدن، وی مذاکرات اتمی با ایران را با هدف احیای برجام بار دیگر آغاز کرده است. علی رغمِ امیدهای ابتدایی جهت احیای برجام در آغاز راه، این امیدها خیلی زود رنگ باختند. ایران از دولت بایدن به صراحت درخواست کرد تا تحریم ها را علیه تهران لغو کند و تضمین دهد که بار دیگر از توافق برجام به سبک دولت ترامپ خارج نمی شود. 

در نقطه مقابل، دولت بایدن تاکید دارد که ایران باید کاملا به تعهدات خود در قالب توافق برجام بازگردد و خود را برای مذاکرات گسترده تر با آمریکا در حوزه هایی نظیر نفوذ منطقه ای این کشور و همچنین توانمندی های موشکی اش، آماده کند. مقام های آمریکایی همچنین از ارائه تضمین های لازم به تهران مبنی عدم خروج مجدد از برجام نیز قویا طفره رفته اند. 

در این چهارچوب، آیت الله خامنه ای به صراحت آمریکا را مقصر اصلی در ایجاد بن بست در روند احیای توافق برجام دانسته است. وی در این رابطه می گوید: "در گفتگوهای اخیر در وین، آمریکایی ها سرسختانه بر مواضع خود ایستادند و حتی حاضر به برداشتنِ یک قدم به سمت جلو هم نشدند". 

جدای از این ها، اخیرا نشانه های ایجاد چالش و مشکل در روند گفتگوهای هسته ای ایران و غرب، در میان کشورهایی که در توافق اصلی و اولیه حضور داشته اند یعنی آلمان، فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه نیز آشکار شده است. این کشورها در امر میانجی گری میان تهران و واشنگتن، نقش مهمی را بازی کرده و می کنند. 

اوایل هفته جاری، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه "اگنس وان در مول"، ایران را مقصرِ بن بست جاری در روند مذاکرات هسته ای وین معرفی کرد. وی در این رابطه گفته است: "اگر ایران روند جاریِ خود را ادامه دهد، نه تنها در صورت دستیابی به توافق احتمالی، لغو تحریم ها علیه تهران به تاخیر می افتد بلکه امکان به خطر افتادن کلی روند مذاکرات هسته ای وین و احیای برجام نیز کاملا وجود دارد". 

ناظران و تحلیلگرانی که به طور خاص، مذاکرات هسته ای ایران و غرب را دنبال می کنند بر این باورند که مواضع اخیرِ رهبری جمهوری اسلامی ایران، تداوم روند مذاکرات هسته ای وین را رد نکرده و آن را با شکست رو به رو نکرده است. امری که حاکی از آن است که تهران همچنان می خواهد به تعاملات دیپلماتیک و مذاکره، فرصت دهد و به دنبال جنجال افکنی نیست. در این رابطه "هنری رُم" کارسناش مسائل خاورمیانه در "گروه اوراسیا" می گوید: "آیت الله خامنه ای در تاریخ مذاکرات هسته ای با غرب، هرگاه احساس کرده که روند مذاکرات و گفتگوها، بی نتیجه و بی معنی است، در متوقف کردن و  قدغن کردن هرگونه مذاکره، تردیدی به خود راه نداده است. با این حال، پیام اخیر آیت الله خامنه ای در دیدار با اعضای هیات دولت ایران حاکی از این بود که روند احیای برجام، (بر اساس آنچه طرف های غربی و مخصوصا آمریکا از خود نشان می دهند)، روندی آسان و فوری نخواهد بود و چالش های زیادی در این مسیر وجود دارند"».