امریکا دنبال بازگشت به وین با نعل وارونه

چند روز بعد از سفر «انریکه مورا» معاون کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران برای شرکت در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، مقام‌های اتحادیه اروپا که نام‌شان فاش نشده به خبرگزاری فرانسه گفته‌اند که تهران برای بازگشت به مذاکرات وین در ماه سپتامبر (اواسط شهریور) آماده است. ظاهراً، این برداشت طرف اروپایی که به گفته خبرگزاری فرانسه به طرف امریکایی هم منتقل شده، نتیجه مذاکراتی است که «انریکه مورا» در حاشیه مراسم تحلیف در تهران با مقام‌های دولت حسن روحانی از جمله عباس عراقچی و همچنین مقام‌هایی است که حدس زده می‌شود در دولت جدید ابراهیم رئیسی پرونده هسته‌ای را عهده‌دار شوند. به طور خاص، معاون کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با حسین امیرعبداللهیان ملاقات کرده که گفته می‌شود قرار است مسئولیت مذاکرات را به عهده بگیرد. در حالی که مقام‌های اروپایی می‌گویند که ایران گفته «در اولین زمان ممکن» به میز مذاکره برخواهد گشت، ولی از واشنگتن سیگنال‌های چندان مثبتی ارسال نمی‌شود. تا همین هفته قبل، در حالی که هنوز دولت ایران تشکیل نشده بود، مقام‌های دولت بایدن پی‌درپی از لزوم از سرگیری مذاکرات صحبت می‌کردند و اینکه فرصت برای شروع مذاکرات «همیشگی نیست»، ولی حالا که تهران سیگنال‌های مثبت فرستاده، مقام‌های دولت بایدن از مجاری غیر رسمی روند «اما و اگر» را شروع کرده‌اند و نعل وارونه می‌زنند. «بلومبرگ» دیروز در گزارشی از قول منابع امریکایی که نام آ نها فاش نشده نوشته که ایران راه‌های مقابله با تحریم‌های امریکا را پیدا کرده و در نتیجه دولت «جو بایدن» با این واقعیت هشداردهنده روبه‌رو است که بازگشت به برجام احتمالاً دیگر امکانپذیر نیست. منابع آگاه از مذاکرات وین می‌گویند که مقام‌های امریکایی پس از حدود سه ماه گفتگو برای بازگشت به برجام که البته به توافق منجر نشد، هم‌اکنون در حال بازبینی و بررسی گزینه‌های خود هستند. این منابع آگاه می‌گویند که هرچند امریکا همچنان خواستار بازگشت سریع به برجام به عنوان مسیری به سوی یک توافق «طولانی‌مدت‌تر و مستحکم‌تر» است، اما مایل است جایگزین‌های دیگری را هم ارزیابی کند. یک راه‌حل جایگزین، برداشتن گام‌های موقت به سوی «کاهش محدود تحریم‌ها» در ازای «توقف اکثر فعالیت‌های غنی‌سازی» از طرف ایران است. افراد مطلع از جریان مذاکرات به بلومبرگ گفته‌اند که هیچ شواهدی دال بر این ندارند که نشان دهد دولت ایران آماده بازگشت به برجام است؛ ارزیابی که دست‌کم با مواضع رسمی ابراز شده در تهران متفاوت است. ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور جدید در مراسم تحلیف اعلام کرد که «تحریم‌ها علیه مردم ایران باید لغو شود و ما از هرگونه تلاش دیپلماتیک برای رسیدن به این هدف حمایت می‌کنیم.» سخنگوی وزارت خارجه هم دیروز گفت: «رئیس‌جمهور در مراسم تحلیف و تنفیذ به صراحت اشاره کردند در مورد رفع تحریم‌ها تردید ندارند. البته این کار در چارچوب منافع عالیه مردم و در چارچوب دستورالعمل‌ها انجام می‌شود.»‌به گفته خطیب‌زاده، ایران هیچ وقت این گفتگو‌ها را ترک نکرده است: «یک فرایند انتقال قدرت به شکل دموکراتیک رخ داده که در این فرایند، تغییراتی در تیم‌های اجرایی رخ می‌دهد.»

دلیل، چون و چرا‌ها

در حالی که به نظر می‌رسد دولت بایدن در حال ارزیابی و سبک سنگین کردن واکنش‌های احتمالی ایران به موضع‌گیری‌های غیر رسمی خود است، بخش دیگری از هدف امریکا از «چون و چرا» برای بازگشت کامل به برجام در گزارش بلومبرگ منعکس شده است. بلومبرگ می‌نویسد: «دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا با این واقعیت روبه‌رو است که بازگشت به توافق هسته‌ای ممکن است دیگر امکانپذیر نباشد، چون ایران راهکار‌هایی برای غلبه بر تحریم‌های امریکا می‌یابد» بلومبرگ همچنین به نقل از این منابع مدعی شده که ایران همزمان با دور زدن تحریم‌ها، در حال رقابت در راستای پیدا کردن ظرفیت ساختن یک بمب اتمی است.»‌این افراد مطلع می‌گویند، چالش پیش روی مذاکره‌کنندگان امریکایی این است که دولت بایدن نتوانسته است از اهرم فشاری که به واسطه وجود تحریم‌ها در اختیار دارد، برای متوقف کردن تخطی‌های ایران از شروط توافق استفاده کند. در عین حال هم، ایران با رئیس‌جمهوری فوق محافظه‌کار و یک برنامه هسته‌ای که به سرعت در حال پیش رفت است، تا اینجای کار سیگنالی که فرستاده حاکی از این بوده است که به‌رغم مشکلات اقتصادی مداوم تحمیل شده از سوی امریکا، حاضر به تسلیم نیست. سوزان دیماجیو، عضو ارشد بنیاد کارنگی در این باره گفت: اگر هم واشنگتن و هم تهران با رویکرد «توپ در زمین دیگری است» پیش بروند، متصور شدن هرگونه پیشرفتی سخت است. احیای توافق قبل از اینکه رویه گسترش تنش حاکم شود، به نفع هر دو کشور است.