پیش بینی بد از آینده مذاکرات ایران و عربستان
شفقنا/ نشریه فارن‌پالیسی در گزارشی مدعی شده تلاش‌هایی که در ماه‌های اخیر برای ایجاد رابطه و نزدیک کردن ایران و عربستان به انجام رسیده، در نهایت به جایی نخواهند رسید.
به باور گزارش‌نویس این نشریه «عربستان و ایران به رغم درک این واقعیت که مذاکرات فیمابین این دو کشور در بهبود شرایط خاورمیانه موثر خواهد بود، در نهایت موفق به بهبود رابطه‌شان نخواهند شد- چرا که عربستان سعودی به خوبی می‌داند که کمتر شدن تنش‌ها در نهایت می‌تواند دستاوردهای ایران را در منطقه تقویت کند و این چیزی نیست که مطلوب سعودی‌ها باشد. برای همین هم سعودی‌ها مشتاقانه منتظر شکست مذاکرات هسته‌ای وین هستند».
در این گزارش که به قلم آنچال ووهرا، کارشناس مستقر در بیروت نوشته شده؛ بعد از اشاره به تلاش‌های عراق برای حل اختلافات و نبردهای نیابتی عربستان سعودی و ایران آمده که «آشتی بین ایران و عربستان می‌تواند منافع بی‌شماری داشته باشد- که از آن جمله می‌توان برقراری صلح در یمن، نجات لبنان از سقوط کامل و البته بهبود اوضاع اقتصادی عراق و سوریه را برشمرد. عربستان اما در عمل مخالف بهبود اوضاع منطقه‌ای ایران است».
در ادامه گزارش نتایج مذاکرات ایران و عربستان در کشور عراق مورد تاکید قرار گرفته- که البته عملا کمترین پیشرفتی در آن حاصل نیامد و تنها و تنها توافقی که بین وزرای خارجه عربستان سعودی و ایران ایجاد شد این بود که بهتر است ادامه گفتگوها به بعد از گفتگوهای احیای توافق هسته‌ای ایران موسوم به برجام موکول شود.
اما این که چرا جنگ سردی که بین عربستان سعودی و ایران برای دستیابی به هژمونی جهان اسلام درگرفته، به آشتی و صلح ختم نمی‌شود؛ از نگاه فارن‌پالیسی دلایل مختلفی دارد که از آن میان می‌توان به بدبینی عربستان به فرجام برجام و البته بی‌اعتمادی این کشور به ضمانت‌های امنیتی آمریکا به عربستان در مورد مذاکرات هسته‌ای اشاره کرد. این‌ها عواملی هستند که باعث شده‌اند مذاکرات ریاض با تهران به نتایجی چندان درخور ختم نشود.
گزارش فارن‌پالیسی اشتیاق تهران برای بهبود روابطش با دنیا را مورد تاکید قرار می‌دهد: «ایران خواهان از سرگیری روابط دیپلماتیک خود با سعودی‌هاست تا زمینه مشارکت بیشتر منطقه‌ای، اقتصادی و اجتماعی تهران در منطقه فراهم شود. در واقع ایران می‌خواهد نشان دهد با دنیا در ارتباط است و تنگنا‌های اقتصادی این کشور تنها ناشی از خصومت آمریکا بوده است».
در شرایطی که عربستان سعودی نگاه چندان مثبتی به احیای برجام ندارد و آمریکا هم دلش می‌خواهد موضوع توسعه موشک‌های دوربرد را نیز به مذاکرات بعدی هسته‌ای بیفزاید؛ اما به گفته یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده ایران در سال ۲۰۱۵ «ایران می‌خواهد کشور‌های ۱+۵ به برجام همان‌طور که هست، متعهد باشند. این یعنی که از نظر تهران در مذاکرات بعدی خبری از موضوعاتی که عربستان سعودی و اسرائیل به دنبالشان هستند، نخواهد بود». این عقیده سیمون هندرسون، مدیر برنامه سیاست انرژی در موسسه واشنگتن نیز هست که می‌گوید «ایران رویکرد سیاسی‌اش را قطعا به خاطر آمریکا تغییر نخواهد داد- و این را در تمام سال‌های اخیر ثابت کرده است».
جوست هیلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه بحران بین‌المللی به جنبه دیگری از دلایل اختلافات ایران و عربستان اشاره می‌کند و ضمن ذکر رابطه خوب ایران با شماری از شبه‌نظامیان غیردولتی که دهه‌ها نفوذ نظامی عربستان را در منطقه به چالش کشیده‌اند، این امر را یکی از دلایل بی‌اعتمادی عربستان سعودی عنوان می‌کند.
هیلترمن با اشاره به این که «ایران برای متحدین و شرکای منطقه‌ای اش اهمیت زیادی قائل است» این امر را موجب امیدواری عربستان عنوان می‌کند که دوست دارد این مسایل تبدیل به ابزاری برای ایجاد مانع در مقابل مذاکرات احیای برجام شوند. در واقع به باور این کارشناس سیاسی «سعودی‌ها دوست دارند سرسختی ایران باعث فروپاشی مذاکرات وین شود و تهران را با تحریم‌های بیشتری روبرو کند تا این کشور در حمایت از اهداف گسترده منطقه‌ای خود با مانع مواجه شود».
اما آیا واقعا حل و فصل اختلافات ایران و عربستان غیرممکن است؟
بیشتر تحلیلگران سیاسی با تاکید بر این که «عدم احیای توافق هسته‌ای ایران نه تنها تهران و واشنگتن را در تنگنا باقی می‌گذارد، بلکه کاهش تنش‌های بین ایران و عربستان را هم تا حد زیادی ناممکن می‌کند» تعیین مناطق نفوذ دو کشور را یکی از معدود راه‌های کاهش تنش‌های ایران و عربستان عنوان می‌کنند. از نظر این کارشناسان «حل و فصل مسائل بین این دو رقیب منطقه‌ای در گرو تقسیم مناطق نفوذشان است. یعنی در نهایت این دو کشور باید بر سر مجموعه‌ای از قوانین به توافق برسند و مناطق نفوذ خود را تعیین کنند».
این گروه از تحلیلگران عقیده دارند «حصول توافق بین ریاض و تهران در سوریه و یمن ممکن است. این دو کشور در عراق و لبنان نیز می‌توانند به صلح و سازش برسند». این در حالی است که از نظر تهران این یک ایده غیرضروری است. چرا که هم در سوریه و هم در یمن متحدین تهران دست بالاتر را دارند و همان‌طور که در سوریه ارتش این کشور با کمک حزب‌الله و حمایت روسیه گروه‌های مخالف بشار اسد را از پیش رو برداشته، حوثی‌های یمن نیز در حال پیروزی در جنگ یمن هستند. ایران عملا در عراق و لبنان هم موقعیت برتری در مقابل عربستان دارد و نیاز نمی‌بیند نفوذ در دولت‌های این دو کشور را با سعودی‌ها شریک شود.
دیدگاه تان را بنویسید