جدال نفسگیر ایران و آژانس ؛ تهران عقب نشینی نخواهد کرد

شورای حکام آژانس هر سال، ۴ بار جلسه تشکیل می دهد و جلسه شورای حکام در ماه سپتامبر بزودی شروع می‌شود. چیزی که در مورد گزارش‌های رافائل گروسی به بیرون درز کرده است چند موضوع است، نخست اینکه آقای رافائل گروسی گفته که بعد از توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، دسترسی آژانس به اطلاعات درباره برنامه هسته‌ای ایران به شدت کاهش پیدا کرده است. این گونه اظهارنظرات برای اهل فن و کسانی که با ادبیات آژانس آشنا هستند حرف مهمی است.یک تحلیلگر مسائل بین الملل در رابطه با نشست آتی آژانس اظهار داشت: واقعیت این است که نمی دانیم با توجه به شرایطی که در حال حاضر حاکم است آیا باز هم ممکن است اروپایی‌ها از مواضع خودشان عقب نشینی کنند یا اینکه ممکن است قطعنامه‌ای علیه فعالیت‌های ایران صادر شود. ما باید منتظر باشیم و ببینیم وقتی شورای حکام تشکیل می شود مواضعی که علیه ایران اتخاذ می‌کنند چقدر تُند یا تا چه اندازه متعادل است.

رحمان قهرمانپور، تحلیلگر مسائل بین المللی در گفتگو با خبرنگار «انتخاب» اظهار داشت: شورای حکام آژانس هر سال، ۴ بار جلسه تشکیل می دهد و جلسه شورای حکام در ماه سپتامبر بزودی شروع می‌شود. چیزی که در مورد گزارش‌های رافائل گروسی به بیرون درز کرده است چند موضوع است، نخست اینکه آقای رافائل گروسی گفته که بعد از توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، دسترسی آژانس به اطلاعات درباره برنامه هسته‌ای ایران به شدت کاهش پیدا کرده است. این گونه اظهارنظرات برای اهل فن و کسانی که با ادبیات آژانس آشنا هستند حرف مهمی است.

او افزود: اصطلاحا وقتی آژانس می گوید دسترسی من به برنامه هسته ای آن کشور محدود است معنای دیگر آن این است که من به موقع نمی‌توانم هرگونه انحراف در برنامه هسته‌ای آن کشور را شناسایی کنم یا آن چیزی که اسم آن را به عنوان زمان گریز هسته‌ای شنیده‌ایم. این مساله از نظر فنی، بسیار مهم است، در واقع تا جایی مهم است که در دفاع از برجام، آمریکایی‌های می گفتند برجام زمان گریز هسته‌ای ایران را بیشتر کرده است.

این تحلیلگر سیاست خارجی ادامه داد: ما بعد از توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در خرداد ماه امسال، باعث شدیم دسترسی‌های اضافی یا تکمیلی که آژانس به برنامه هسته‌ای ایران داشت محدود شود. در چهارچوب پروتکل الحاقی آژانس می تواند به همه سایت‌هایی که در آنها فعالیت هسته‌ای انجام می شود دسترسی داشته باشد اما بر اساس توافق جامع پادمانی، آژانس فقط به سایت‌هایی می تواند دسترسی داشته باشد که کشور مقصد اعلام کند. بنابراین این مساله بسیار مهم است.

او خاطرنشان کرد: براساس توافق جامع پادمانی، مثلا در ارتباط با سایت مریوان در آباده،‌ آژانس حق بازرسی از آنجا را ندارد چون ما اعلام نکرده‌ایم که در آنجا فعالیت هسته‌ای انجام می دهیم اما بر اساس پروتکل الحاقی که ما به صورت داوطلبانه بعد از امضای برجام آن را اجرا می کردیم، آژانس می تواند از سایت مریوان در آباده بازدید و نمونه برداری کند که این کار را هم انجام داده است.

قهرمانپور عنوان کرد: پس آقای رافائل گروسی در گزارشی که به شورای حکام، ارائه می دهد یکی از موضوعاتی را که به آن اشاره کرده، این است که دسترسی آژانس به برنامه‌های هسته‌ای ایران در قیاس با چند ماه گذشته به شدت کمتر شده است. موضوع دومی که گروسی به آن اشاره کرده، افزایش میزان اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد است که این موضوع هم از نظر فنی بسیار مهم است.

او تصریح کرد: فیزیکدان‌ها می گویند که سخت‌ترین بخش غنی سازی، غنی سازی تا ۵ درصد است و بعد از آن غنی سازی، آسان‌تر می شود یعنی غنی سازی از ۲۰ درصد تا ۶۰ درصد آسان‌تر و ساده‌تر از غنی سازی از ۵ درصد تا ۲۰ درصد است و به همین ترتیب غنی سازی از ۶۰ درصد تا ۹۰ درصد آسان‌تر است، یعنی کشوری که به غنی سازی ۲۰ درصد دست پیدا کند به راحتی می‌تواند تا ۶۰ درصد را غنی سازی کند و کشوری که بتواند تا ۶۰ درصد را غنی سازی کند می تواند به آسانی تا ۹۰ درصد هم غنی سازی کند.

این تحلیلگر ادامه داد: بنابراین یکی از موضوعات حساس و مهم این است که ذخیره اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد ایران و همینطور ذخیره اورانیوم ۲۰ درصد ایران بیشتر شده است که اینها در چهارچوب برجام نیست، یعنی ایران اعلام کرده که به دلیل تخلف آمریکا و خروج آمریکا از برجام این کارها را انجام می‌دهد. موضوع سوم احتمالا ساخت و استفاده از سانتریفیوژ‌های پیشرفته IR است. سرعت غنی سازی این سانتریفیوژها چند برابر سانتریفیوژ های پی وان است که ما عمدتا از آنها استفاده می کنیم یعنی از نظر فنی اگر ایران بتواند این سانتریفیوژها را به صورت آبشار نصب کند آن وقت می تواند سرعت غنی سازی‌اش را ۶ یا ۷ برابر کند. این هم یکی از موضوعاتی است که گروسی به آن اشاره کرده است.

وی بیان کرد: موضوع دیگر و شاید یکی از بحث برانگیزترین موضوعات، دسترسی به سایت‌هایی است که اسرائیل بر اساس اسناد دزدیده شده ادعایی از ایران، خواستار آن شده که آژانس از این سایت‌های بازدید کند که سایت مریوان در آباده یکی از این سایت‌ها است. آقای دیوید آلبرایت، گفته است که اسرائیل اسم ۱۷ مرکز فعالیت هسته‌ای را به آژانس ارائه داده و از آژانس خواسته است که از آنها بازدید کنند. ایران تاکنون در برابر بازدید از این سایت‌ها، مقاومت کرده و نپذیرفته و گفته است که چون اسرائیل عضو پیمان NPT نیست حق ندارد اسنادی را به آژانس بدهد و بگوید از این سایت‌ها بازدید کند.

قهرمانپور تاکید کرد: بنابراین در حال حاضر، دعوا و اختلاف بر سر ۴ سایت است که یکی از آنها، سایت مریوان در آباده است، دیگری سایت شیان و دو سایت دیگر هم مطرح است که اساسا ایران به بعضی از اینها اجازه ورود نداده و به بعضی‌هایشان اجازه بازدید داده است ولی اجازه نمونه برداری (Sampling) نداده‌اند. به یکی از سایت‌ها هم اجازه بازدید و هم اجازه نمونه برداری داده است که این کار انجام شده و در آن نمونه برداری، آژانس متوجه این موضوع شده است که اورانیوم غنی شده در آنجا وجود دارد و از ایران توضیح خواسته است. این آخرین موضوعی است که فعلا مورد مناقشه ایران و آژانس است.

او در پاسخ به این سوال که آیا نشست آژانس می تواند امیدوار کننده باشد؟ و اگر منفی بود ایران باید چه اقدامی انجام دهد؟ اظهار کرد: واقعیت این است که روابط ما با آژانس دارد به مراحل دشوارتر می رسد ولی از سوی دیگر، ایران اعلام کرده که اگر شورای حکام آژانس، مجددا پرونده ایران را به شورای امنیت ارسال کند، مذاکرات متوقف خواهد شد. در جلسه قبلی اروپایی‌ها، فشار بسیاری آوردند که قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام آژانس صادر شود و در مقابل، ایران تهدید کرد که اگر این کار انجام شود در مجموع ممکن است همکاری‌اش را با آژانس قطع کند و اروپایی‌ها در نهایت عقب نشینی کردند.

این تحلیلگر سیاست خارجی اضافه کرد: واقعیت این است که نمی دانیم با توجه به شرایطی که در حال حاضر حاکم است آیا باز هم ممکن است اروپایی‌ها از مواضع خودشان عقب نشینی کنند یا اینکه ممکن است قطعنامه‌ای علیه فعالیت‌های ایران صادر شود. ما باید منتظر باشیم و ببینیم وقتی شورای حکام تشکیل می شود مواضعی که علیه ایران اتخاذ می‌کنند چقدر تُند یا تا چه اندازه متعادل است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا روند احیای برجام را سخت و دشوار می‌بینید؟ ابراز کرد: بله. متاسفانه سخت و دشوار است و تاحدودی پیچیده شده است و از آن مسیری که شاید دو، سه ماه قبل جود داشت و دو طرف به توافق نزدیک شده بودند، بنا به دلایل متعددی آن مسیر ادامه پیدا نکرد و الان باید ببینیم در دولت جدید همان مسیر قبلی با یک مقدار تغییر ادامه پیدا می کند یا دولت کلا به دنبال مسیر جدیدی می رود